Met het magisch-realistische zeemeerminmysterie Ondine bouwt de Ierse cineast Neil Jordan (60) gestaag verder aan een oeuvre waarin de grenzen tussen feit en fictie, droom en realiteit, norm en taboe aan diggelen worden geslagen. Een selectieve blik op het werk en al te vaak onderschatte filmauteur.

The Company of Wolves 1984

Twee jaar na zijn langspeel-debuut Angel – over een saxofonist die in een bloeddorstige wraakengel verandert nadat hij getuige is van een dubbele moord – stortte Jordan zich op deze gruwelijke sprookjes-omnibus vol gedaanteveranderingen. Droom en werkelijkheid, heden en verleden, mens en dier vormen een onontwarbaar kluwen in de prikkelende parabels over het seksuele ontwaken van onschuldige meisjes. Met Angela ‘Murder, She Wrote’ Lansbury als onvergetelijk grootmoedertje.

Mona Lisa 1986

Beatlesgitarist George Harrison produceerde dit duistere drama, waarin ex-bajesklant Bob Hoskins een baan als chauffeur van luxecallgirl Simone kan versieren via zijn voormalige baas Michael Caine. De ruwe bolster verandert mettertijd in een blanke pit, die voor de zwarte prostituee álles overheeft. De onverwachte afloop van hun hachelijke zoektocht naar Simones heroïneverslaafde hartsvriendin brengt niet alleen Hoskins’ hart, maar ook zijn al flink beschadigde machoharnas de doodsteek toe.

The Miracle 1991

Om de wonden van zijn Hollywoodflops High Spirits (1988) en We’re No Angels (1989) te likken keerde Jordan terug naar Ierland en vierde hij zijn oedipale lusten bot in dit geheimzinnige opgroeirelaas. Beste vrienden Jimmy en Rose vullen hun dagen in het minuscule Iers badstadje Bray met het verzinnen van verhalen over de mensen die ze tegenkomen. De komst van de aantrekkelijke Amerikaanse actrice Beverly D’Angelo én haar ambigue interesse in Jimmy zorgt voor de nodige spanningen tussen het duo.

The Crying Game 1992

Lang voor M. Night Shyamalan tot de keizer der twists werd gekroond, pakte Jordan uit met deze romantische thriller: de provocerende verhaalwending deed destijds zelfs de vrijzinnigste geest ontregeld de zaal uitwandelen. Wat er juist gebeurt, geven we natuurlijk níét prijs – op zo’n misdaad zou de doodstraf moeten staan. Weet wel dat het relaas draait om de relatie tussen IRA-lid Stephen Rea en Dil, de enigmatische vriendin van de Britse soldaat Forest Whitaker die door de IRA geëxecuteerd werd.

Interview with the Vampire 1994

De wereldwijde triomftocht van The Crying Game duwde Jordan terug richting Hollywood. Deze keer deed hij zijn eigen zin en ging hij voor een taboedoorbrekende bewerking van Anne Rice’ bloed-zuigerbestseller. De cineast liet zich van zijn uitdagendste kant zien en castte Tinseltownhunks Tom Cruise en Brad Pitt als vampierkoppel Lestat en Louis. De toen twaalfjarige Kirsten Dunst mocht opdraven als hun voor immer in een meisjeslichaam opgesloten metgezellin Claudia.

The Butcher Boy 1997

In dit psychologische portret van dorpsjongen Francis maakt Jordan brandhout van de mythe van het Ierse modelgezin. Aanvankelijk beleven het kereltje en zijn makker Joe het ene leuke avontuur na het andere, maar de toenemende druk van zijn suïcidale moeder en alcoholverslaafde vader doet hem wegglijden in een paranoïde fantasiewereld waar een vloekende Heilige Maagd hem gezelschap houdt. Als hij na een zoveelste uitspatting naar een kostschool vol pesterige medestudenten en pedofiele priesters wordt gestuurd, is het pad richting complete krankzinnigheid onvermijdelijk.

In Dreams 1999

In zijn vierde Hollywoodproductie dolt Jordan opnieuw met de grens tussen droom en werkelijkheid. Enkele dagen nadat huisvrouw Annette Benning over een gewelddadige kidnapping droomde, wordt haar dochter brutaal vermoord. Ze vermoedt dat ze onderbewust in contact staat met de dader, onderneemt een zelfmoordpoging en belandt in een psychiatrische instelling. Appels, kinderversjes en een waterreservoir vormen de vaste ingrediënten van haar ‘slaapgesprekken’ met travestiet/seriemoordenaar Robert Downey Jr.

The End of the Affair 1999

Het heiligste huisje moest eraan geloven in deze adaptatie van Graham Greenes persoonlijkste boek. Schrijver Ralph Fiennes stoot in het naoorlogse Londen op de echtgenoot van zijn voormalige minnares Julianne Moore, die hun verhouding twee jaar voordien halsoverkop beëindigde. De oude gevoelens van de auteur flakkeren op en hij doet er alles aan om het hart van de dame opnieuw te veroveren. Uiteindelijk blijkt er een concurrent in het spel van wie hij niet kan winnen: God zelve.

The Good Thief 2002

Wat in de handen van een mindere god ongetwijfeld op een overbodige update van Jean-Pierre Melvilles klassieker Bob le flambeur had uitgedraaid, werd onder Jordans toezicht een speelse meditatie over het concept van de remake. Ontdubbelen, kopiëren en plagiëren zijn de basismotieven van dit verhaal over eeuwige verliezer Nick Nolte, die zich in de Franse Rivièra tot een laatste grote kraak laat overhalen. Opvallend: de geleidelijke evolutie van grimmig realisme naar romantische fantasie.

Breakfast on Pluto 2005

Nergens was Jordans fascinatie voor gecompliceerde genderpatronen zo expliciet als in deze muzikale trip doorheen het Ierland en het Engeland van de jaren 60 en 70. Centraal staat de in roze jurkjes gehulde travestiet Cillian Murphy, die zich immer glimlachend een weg baant door een moeras van Ierse neuroses. Een afwezige, doch geïdealiseerde moeder, een glamrocker met IRA-connecties en een indrukwekkende songselectie spelen belangrijke rollen in deze tragikomische The Crying Game-verwant.

The Brave One 2007

Laat het aan Jordan over om een subversieve draai te geven aan een reactionair genre als de wraakthriller. Een vrouwelijke wraakengel (de New Yorkse dj Jodie Foster die machteloos toekeek toen haar verloofde vermoord werd), onbehaaglijk in beeld gezette actiescènes, Jordans kenmerkende tussen droom en werkelijkheid zwevende mise-en-scène en ellenlange morele discussies tussen de haatdragende Foster en politieagent Terrence Howard: Death Wish-geweldenaar Charles Bronson zou voor minder zijn schietijzer bovenhalen.

Ondine 2010

Is ze een zeemeermin of niet? Dat is dé vraag van Jordans nieuwste prent. Schipper Colin Farrell vist een drenkelinge op die niets over zichzelf wil vertellen. Als de visser de gebeurtenis in een sprookje giet voor zijn zieke dochter, slaat haar fantasie op hol. Verbeelding en realiteit botsten zelden zo frontaal. Het toverachtige camerawerk van Wong Kar Wai’s voormalige cinematograaf Christopher Doyle is de kers op de taart.

ONDINE

Vanaf 25/8 in de bioscoop. Voor bespreking zie p. 24.

Bekijk de trailers op knackfocus.be

Door Steven Tuffin