Meesterwerk of top of the flops? U2 heeft binnenkort een nieuwe plaat uit, No Line on the Horizon, en die zal als vanouds op een flink stel lovers én haters kunnen rekenen. Wél nieuw is dat er naar verluidt weer enkele stevig politiek getinte nummers opstaan, zoals Winter en Cedars of Lebanon. Bono de rock-‘n-roll Messias is terug van nooit echt weggeweest.
De laatste U2-platen waren behoorlijk wat van hun protest edge kwijtgeraakt: Bono, die intussen driemaal voor een Nobelprijs voor de Vrede genomineerd werd, predikte zijn politiek activisme duidelijk liever van op het gazon van het Witte Huis dan er nog songs over te schrijven. Walk on werd dan wel opgedragen aan Aung San Suu Kyi (het boegbeeld van de geweldloze beweging voor de mensenrechten en democratie in Myanmar), de gospelballade Stuck in a Moment You Can’t Get Out Of kreeg in Amerika na 9/11 nieuwe weerklank en The City of Blinding Lights werd door Obama als campagnelied gebruikt, maar geen van die songs kon bogen op wat heet explicit lyrics.
Op de nieuwe plaat zou het dus anders zijn. In de single Get on Your Boots zingt Bono weliswaar ‘ I don’t want to talk about war between nations‘, maar lang houdt hij dat niet vol. Winter beschrijft de lotgevallen van een soldaat in de sneeuw in Afghanistan en in Cedars of Lebanon kruipt Bono in de huid van een oorlogscorrespondent, een beroep waar hij naar eigen zeggen veel empathie voor voelt omdat hij er in een ander leven vast een geworden was.
Cedars of Lebanon eindigt met de profetische woorden ‘ choose your enemies carefully cause they will define you’ . Dat had in Bono’s geval net zo goed ‘ choose your friends carefully’ kunnen zijn. In de – linkse – publieke opinie kreeg zijn geloofwaardigheid immers nogal wat klappen wegens het gezelschap dat hij de afgelopen jaren opzocht. Dat hij Johannes Paulus II zaliger tot ‘een echte straatvechter tegen armoede’ doopte, valt gezien ’s mans katholieke achtergrond nog enigszins te begrijpen. Al kun je je wel afvragen hoe de Ierse bard de misdadige houding van het Vaticaan omtrent anticonceptie met zijn eigen verwoede aidsstrijd wist te rijmen.
Veel moeilijker te slikken was zijn flirterige voetjewrijf met de regering Bush en aanverwanten. ‘En dat door een man die tijdens de ZOO Tv-tour elke avond prank calls naar het Witte Huis maakte’, blies de pers. Dubya had in 2003 ettelijke miljarden staatsgeld over voor de aidsproblematiek en verdiende daarom geen rotte tomaten, vond Bono. ‘Denk je dat een Afrikaanse moeder zich afvraagt of ze de medicijnen die haar kind levend houden te danken heeft aan een democraat of aan een republikein? I think not, so why should we. It can lead to some uncomfortable bedfellows, but sometimes less sleep means you are more awake.’
Dat Bono zichzelf daarmee veroordeelde tot een oorverdovende stilte rond de oorlog in Irak en het imperialisme van de VS in het algemeen, kon ook in zijn eigen omgeving op weinig begrip rekenen. Dixit drummer Larry Mullen Jr.: ‘ I think Tony Blair’s a war criminal. And then I see Bono and him as pals and I don’t like that.’ Ook The Edge, die zich de laatste jaren met Music Rising voor de slachtoffers van orkaan Katrina en met projecten voor Amnesty International toch evenzeer een geëngageerd activist toonde, probeert zijn jeugdvriend eraan te herinneren dat hij in de eerste plaats een muzikant is, en geen politicus.
Wie tussen de lijnen leest, hoeft uiteindelijk niet ver te zoeken naar Bono’s persoonlijke mening. ‘ Let freedom ring. On this spot where we’re standing 46 years ago Dr King had a dream. On Tuesday, that dream comes to pass‘, zei Bono op Obama’s inauguratie. En ook: ‘ Obama’s verkiezing is niet zomaar een Amerikaanse droom, het is ook een Ierse droom, een Europese droom, een Israëlische droom én een Palestijnse droom. ‘
Desondanks laat Bono zich zelden tot een écht expliciete kritische mening over Bush verleiden, noch over gelijk welke andere republikein. Het typeert de pragmatische lijn die hij voor zichzelf heeft uitgestippeld om zijn doel te bereiken. Binnen vier jaar kunnen de kaarten in de VS weer helemaal anders liggen en politici hebben een verdomd goed geheugen voor al wie tegen hun schenen durft te schoppen. En dus praat hij met iedereen, zelfs met ‘oorlogsmisdadigers’ en ultrarechtse reactionairen. En manipuleert ze, in hun eigen logica, om geld op te hoesten voor het goede doel. Het is een keuze waarin zijn band hem vooralsnog lijkt te steunen: ‘ He’s prepared to use his weight as a celebrity, at great cost to himself and to his family, to help other people‘, aldusLarry Mullen Jr.
Het doel heiligt de middelen
Klopt dat Camouflage Heart dan toch op de juiste plek of is Bono de egomaan, de would-be Moeder Teresa met een godcomplex voor wie velen hem verslijten? De man zelf: ‘ I’ve tried not to walk into that caricature of the saint. I’ve always put my hand up as a sinner.’ Een ex-fan schreef dan weer: ‘Je kunt het Bono moeilijk kwalijk nemen dat hij zo veel geld inzamelt, maar mijn probleem is dat hij er daarom uitziet alsof hij elk moment zijn armen kan spreiden, met gesloten ogen het aangezicht tot de hemel gaat richten, wachtend tot het licht van God op hem valt om hem in een gouden gloed te laten baden.’
Neemt Bono zichzelf niet extreem ernstig? Zonder twijfel. Toen Ali Farka Touré, de Malinese muzikant en tevens burgemeester van het stadje Niafunké, in 2005 te kennen gaf dat hij Live 8 niet zou steunen, wegens geen zin om als politieke pion misbruikt te worden, reageerde Bono ronduit beledigend. ‘Als hij vindt dat Live8 zijn volk niet helpt, zouden ze misschien eens moeten nadenken of ze hem wel als burgemeester willen.’
Beseft Bono dat hij zijn broek op de enkels liet hangen voor Bush en zijn kornuiten? Dat wel. En het heeft er alle schijn van dat hij dat naar eer en geweten doet, in de overtuiging dat het doel de middelen heiligt. Bovendien kan hij tenminste nog een beetje met zichzelf lachen, zoals blijkt uit zijn hilarische cameo in Ricky Gervais’ Comic Relief 2007-filmpje. Daarin faket Gervais, samen met Bono, Jamie Oliver en Bob Geldof, een bezoek aan Kenia, zogezegd voor het goede doel, maar eigenlijk vooral voor hun eigen goed.
Tired of dreaming
De eerlijkheid gebiedt ons toe te geven dat het niet helemaal fair is om Bono’s politieke engagement louter als marketing of megalomanie af te doen. Fans van het eerste uur, vrienden en entourage: allemaal kunnen ze getuigen dat Bono altijd al een witte vaandeldrager was. Meer nog: in de beginjaren was hij nog meer een prekerige geitenwollensok dan nu. Als je hem nu vraagt of je met muziek de wereld kunt redden, krijg je een radicaal ‘neen’. Medio jaren 80 was dat nog een volmondig ‘ja’ geweest.
U2 & co waren de erfgenamen van John Lennon en The Clash, die er rotsvast van overtuigd waren dat één goede protestsong op het juiste moment een kentering kon teweegbrengen. Naar aanleiding van Live Aid zei Bob Geldof letterlijk: ‘Wij hebben met onze gitaren en ons lawaai de wereld veranderd.’ Niemand die dat op hoongelach onthaalde. Met de jaren is Bono echter cynischer geworden – of slimmer en beter geïnformeerd, zo u wil.
Nu weten we dat de zowat 200 miljoen euro die Live Aid in ’85 opbracht ongeveer het bedrag is dat Afrikaanse landen wekelijks weer moeten afgeven om hun schulden aan het Westen af te betalen. Dat Bob Geldof ook een beetje Bob Geldwolf is, die voor een speech in Australië over de armoede in de wereld 50.000 euro wil. Geen nieuwe Imagine, hoe goedbedoeld ook, die aan de vele wereldellende echt iets zal veranderen. ‘ I’m tired of dreaming. I’m into doing at the moment‘ liet Bono na zijn gesprekken met Bush optekenen. En iets doen, dat kan je volgens hem enkel nog door in de politieke achterkamertjes te gaan lobbyen, niet door in een uitverkocht stadion een vuist te maken. Dus ja, Bono speelt de – vuile – spelletjes mee. En ja, hij mag daarvoor vast net iets te graag een Nobelprijs voor de Vrede willen krijgen. So shoot me, lijkt hij te denken. In de strijd tussen het berekende pragmatisme dat centen op tafel krijgt en het morele Grote Gelijk blijft het nu eenmaal moeilijk om de winnaar aan te duiden.
Door Katrien Brys
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier