BREEK DE CIRKEL – Kan het internet open blijven of gaan we naar een gesloten toekomst? Tim Wu kijkt naar het verleden voor antwoorden.

Tim Wu, Knopf, 384 blz., euro25

Sinds kort doet op het internet een petitie de ronde, met de titel ‘Facebook, Apple en censuur: culturele vervlakking en ongewenste inmenging?’. De bezielers klagen vooral de manier aan waarop Facebook en Apple hun preutse normen aan de rest van de wereld opdringen – geen apps met naakt, geen foto’s van borstvoeding op een profiel… – maar uiten ook hun ongerustheid ‘over de greep waarmee grote IT-, telecom- en mediabedrijven het internet willen ombouwen tot eilanden waarin zij de wetten bepalen’.

Die pogingen van ondernemingen om hun regels op te leggen, zijn zo oud als de straat, dat is de centrale thesis in The Master Switch van de Amerikaanse professor Tim Wu. Hij omschrijft het als ‘The Cycle’: een nieuwe technologie komt op en verspreidt zich dankzij gepassioneerde liefhebbers op een open manier, tot ze langzaam in handen komt van grote bedrijven die er een gesloten systeem van maken. Dat lukt omdat ze de problemen die met een nieuwe uitvinding gepaard gaan, aanpakken en een product maken dat inspeelt op de noden van het grote publiek, dat niets snapt van radiogolven, televisie of computers, maar er wel van wil gebruikmaken.

Toch is het internet ook anders, en de manier waarop Apple haar iPhones en iPads proper wil houden, is daarvan het beste voorbeeld. Het Amerikaanse puritanisme lag in de jaren 30 ook aan de basis van de ‘Production Code’, waarin bepaald werd wat de grote Hollywoodstudio’s, die toen een bijna-monopolie hadden, in hun films wel en niet mochten laten zien. Alleen kan het beleid van Apple veel verstrekkender gevolgen hebben, net omdat het internet niet zomaar een nieuwe technologie is, maar omdat ze alle voorgaande – televisie, radio, gedrukte media… – in één platform verenigt.

Wu overloopt de technologische geschiedenis van de 20e eeuw, van de opkomst van de telefonie over de hoogdagen van de tv tot de doorbraak van de desktopcomputers, en toont hoe ‘The Cycle’ telkens opnieuw plaatsvindt. De logische vraag is dus: kan het dan nu anders gaan? Volgens hem wel, als de overheid een oogje in het zeil houdt en vooral als de gebruikers van zich laten horen. Het internet is volgens hem het eerste medium dat zo veel macht bij de consumenten zelf legt, en het is aan hen om die niet te laten afpakken. Door petities te tekenen bijvoorbeeld, of door apparaten te kopen die wel vanuit een open filosofie zijn gebouwd.

The Master Switch is geen feilloos boek. Wu is een wel heel vurig aanhanger van het ongebreidelde kapitalisme en houdt er ook van om te werken met duidelijke ‘good guys’ en ‘bad guys’. De huidige strijd om het internet is bij hem bijvoorbeeld een gevecht tussen Apple en zijn aanhangers, die een gesloten systeem willen, en Google en zijn aanhangers, die alles open willen houden. Facebook, dat maar een paar keer zijdelings vernoemd wordt, brengt Wu trouwens vreemd genoeg onder in het kamp Google. Maar goed: een boek dat ruim honderd jaar technologie op een boeiende manier samenvat, een kanttekening zet bij het typische idee dat wij leven in een tijdperk dat helemaal anders is dan voorheen – zoals elke generatie uit de 20e eeuw dat heeft gedacht – én een waarschuwing brengt voor de toekomst, kun je niet anders dan een aanrader noemen.

STEFAAN WERBROUCK