Zeg niet ‘videoclip’ maar ‘muziekvideo’. Het internationale muziekvideofestival Jigsaw Circus leert Vlaanderen voor het tweede jaar op rij muziek kijken en beelden beluisteren. Circusdirecteur Jo Smets – u kent ‘m ook als Focus’ onverbiddelijke filmrecensent – selecteert alvast 10 persoonlijke hoogtepunten. Door Dave Mestdach.

EXTRA OP WWW.FOCUSKNACK.BE

ONS DOSSIER OVER DE GESCHIEDENIS VAN DE VIDEOCLIPjigsaw circus

van 25/2 tot 5/3 in gent, antwerpen, brussel en eindhoven. programma en info : www.jigsawcircus.com

ALI MAHMUT DEMIREL PLASTIKMAN û disconnect (2003)

De jonge Turk Ali M. Demirel maakte ooit in één week tijd een digitaal gemanipuleerde clip met – jawel – pingpongballen, om Richie ‘Plastikman’ Hawtin te imponeren, die in New York was geboekt voor een dj-set. Datum van die set: 12 september 2001, dus drie keer raden wat er van Demirels plannen in huis is gekomen. Uiteindelijk hebben de twee elkaar dan toch gevonden, onder meer voor Disconnect, gecreeerd op basis van een hersenscan van schizofrene tweelingen en van Hawtin zelf. Met zijn experimentele techno-minimalisme staat Demirel symbool voor het formatdoorbrekende concept waar Jigsaw Circus dit jaar mee uitpakt. Demirel is dan ook een van de headliners en komt zijn nieuwste werk persoonlijk voorstellen.Een nieuwe lente, een nieuw geluid en bij Jigsaw Circus klinkt dat genredoorbrekend en digitaal. Voor zijn tweede editie slaat het festival in samenwerking met Kozzmozz resoluut nieuwe wegen in, die van de ‘music video form’, met een brede selectie van muziekvideo’s, installaties en evenementen die het digitale huwelijk tussen muziek en beeld in kaart brengen. Niet te missen zijn onder meer de passages van Anton Corbijn, PJ Harvey-regisseuse Maria Mochnacz, het digitale collectief Pleix en de spraakmakende documentairemaker Adam Curtis van de BBC, alsook de volgende tien aanraders.

SHYNOLA QUEENS OF THE STONE AGE: Go with the flow (2003)

Shynola is een animatiefilmgezelschap van vier prettig gestoorde Londenaars, die eerder ook voor Radiohead en Lambchop werkten. Hun handelsmerk: sentiment als stijlfiguur, beelden als iconen en kleur als betekenisdragende confrontatie. Go with the flow voor Queens of the Stone Age behoort tot hun beste werk: een roadmovie in zwart, wit en rood waarin de groeps-leden als Saul Bass-achtige, kartonnen creaturen op zoek gaan naar een vagina in een pickup-truck. Er is trouwens nog meer Shynola op komst, want ook de animatiesequensen uit de langverwachte cultfilm The Hitchhikers Guide to the Galaxy – begin mei in de bioscoop – zijn van hun hand.

h5 MASSIVE ATTACK: Special Cases (2003)

De muziekvideo van Special Cases is een futuristisch promofilmpje voor een biotech-bedrijf. Tussen de industriële stock footage door krijg je te zien hoe een jongen en een meisje – de video bestaat zowel in een mannelijke als vrouwelijke versie – worden gestuurd van bij hun geboorte tot bij hun volwassenwording. Het biotech-bedrijf lijkt wel een soort god, die in de menselijke genenkaart zit te rommelen. Is getekend: h5, een Frans collectief geleid door Ludovic Houpain en Antoine Bardou-Jacquet, dat ook al voor Super Furry Animals, Sinema, Royksopp en Alec Gopher werkte.

MACHINE MOLLE / LABALABA AIR: Electronic Performers (2001)Machine Molle is een post-productiehuis uit Parijs en van Labalaba vermoeden we dat het om een ‘uncredited’ randproject van h5 gaat. In elk geval maakten ze samen deze muziekvideo voor Air, die vooral als showcase diende en nooit officieel werd gecatalogeerd – hij duurt wel tien minuten. Electronic Performers begint als een afgewassen variant op de Unknown Pleasures-clip van Joy Division, maar evolueert al snel naar een soort veldslag tussen spermatozoïden die zich door een tunnel richting eicel zwiepen. Het lichaam als oorlogszone.KEN ANDREWS TOOL: Hush (1992)Nóg enger en bekender zijn de radicaal revolutionaire muziekvideo’s voor Prison Sex en Parabola van Tool-gitarist Adam Jones, een van de grote talenten van de nieuwe 3D-CG-tovenaars. Maar toch is Hush nog altijd een striem van een conceptclip – ‘We made a video about censorship and guess what? It got censored.’ De ingrediënten zijn een zwart-witte beeldenhallucinatie, ‘Parental Advisory: explicit lyrics’-plakkaten, bandleden wiens mond met tape wordt dichtgeplakt en een anti-censuurstatement dat zelfs wijlen Theo Van Gogh zou doen blozen. Nice one. ANTON CORBIJN JOY DIVISION: Atmosphere (1988) Heart Shaped Box van Nirvana is minstens even indrukwekkend, maar deze muziekvideo – een zwart-witte treurmars van dwergmonniken door de woestijn – is allicht nóg belangrijker voor Anton Corbijn, de ranke treurwilg onder de rockfotografen en muziekvideoregisseurs. In 1979 verhuisde Corbijn naar Londen om er hoogstpersoonlijk het publieke en donkerromantische imago van Joy Division en wijlen Ian Curtis te creëren, met zijn typische grove zwart-witte korrel. Later werd hij de huisfotograaf van Depeche Mode, REM en U2, en ’s werelds bekendste rockfotograaf. In afwachting van de Curtis-biopic die Corbijn volgend jaar gaat regisseren, toont Jigsaw Circus dit jaar alvast de muziekvideo Strange die hij maakte voor Depeche Mode, zijn korte docu Some Yo Yo Stuff over Captain Beefheart en zijn video’s voor Curtis en Cobain.ALEX RUTTERFORD AUTECHRE: Gantz Graf (2002)

De jonge Londenaar Alex Rutterford, die ook al met Radio-head werkte, is het boze genie van de 3D-animatie: een technodemon die bezeten is door technologische anarchie en fictieve machines te keer laat gaan. Deze muziekvideo, die wordt aangevuurd door een hyperagressieve soundscape van Autechre, toont een spiraalvormige ruimtemachine die explodeert, implodeert en transformeert, en dat alles nog liefst tegelijk. Naar eigen zeggen liet Rutterford zich inspireren door de dwangbeelden in zijn hoofd na een bad trip op LSD. Het resultaat is er dan ook naar: een video die woest door allerlei geometrische constellaties heen beukt, en een elektroshocktherapie uit de donkerste dimensie van de computer-visuals.

PAUL SIMPSON / BILL EAGLES FUTURE SOUND OF LONDON: My kingdom (1996)

Voor velen is dit hét referentiepunt voor de doorbraak van de digitalisering in de muziekvideo en andere zogeheten ‘short forms’. Destijds werd het opgezet als een hyperambitieus, bijna futuristisch project dat spreekwoordelijke miljarden en miljarden heeft gekost. Vandaag ziet het er nog altijd even mooi uit als destijds, al besef je snel dat er intussen enorme sprongen voorwaarts zijn gemaakt op het gebied van CGI. Je hoort een briljante dance-track van Future Sound Of London – uit hun scharnieralbum Dead Cities – en je ziet een al even briljante montage van gemanipuleerde videobeelden van hedendaags Londen, dat wordt overrompeld door buitenaardse wezens.

GERALD SCARFE & ALAN PARKER PINK FLOYD’S THE WALL (1982)

Eigenlijk hadden hier net zo goed de titelsequensen van Fight Club of Se7en kunnen staan. Want net als The Wall van Pink Floyd – met zijn psy-chedelische doembeelden van production designer Ge-rald Scarfe – bewijzen die dat muziek- video’s veel meer zijn dan de platgetrokken en doodgeschreven video-clips die we ellendig vaak door onze strot geramd krij- gen. Eigenlijk is het ons tij- dens deze editie van Jigsaw Circus vooral daarom te doen: illustre-ren dat de combinatie van muziek en beeld nauwe-lijks in formats te vatten is.

PLEIX COLLECTIF KID606: Sometimes (2004)

Europa’s meest briljante kunstenaarscollectief van grafische ontwerpers, 3D-CG-animatoren en muzikanten – Pleix, dus – schuimt vandaag de wereld af met hun cerebrale, emotioneel verheven digitale cinema. Het onderscheid tussen muziekvideo’s in opdracht en autonome kunstcreaties vervaagt hier volledig. Sometimes – omzwachteld door de muziek, of beter: de klankvibraties van Kid606 – is een schitterende ode aan de schok die na 11 september door de Ver-enigde Staten ging en aan 2001: A Space Odyssey van Stanley Kubrick. Een toren explodeert traag en een perfecte 3D-animatie laat geometrische brokstukken en scherven door een anoniem stadslandschap zwerven en zweven. Eens te meer een bewijs dat genreclassificaties binnen de ‘music video form’ gedoemd zijn om te verdwijnen. Hypnotiserend.