Hij begon in de garage van zijn vader. Ondertussen is hij de machtigste persoon uit de entertainmentindustrie: de vele gezichten van Steve Jobs, de man die bij Apple, Pixar én Disney de touwtjes in handen houdt. ‘Ik wist niet wat charisma was, tot ik hem zag.’
De computerartiest
Steve Jobs kreeg ooit de vraag waarom hij en zijn bedrijf Apple een bijna religieuze passie ontlokken bij de volgelingen. ‘Tja,’ antwoordde hij, ‘waarom zorgen de ándere computermakers voor zo weinig opwinding?’ Terwijl Bill Gates bekender is, wordt die zelden omschreven als ‘ongrijpbaar mooi, als een elegante panter die klaar staat om zijn prooi te bespringen’, zoals een lyrische journalist onlangs over Jobs neerpende. En de kans dat de Microsoft-baas ooit door zijn fans ‘de nieuwe Jezus’ zal worden genoemd, is klein. Maar Jobs is dan ook niet zomaar een computermaker.
Steve Jobs (°1955) groeide op in het hart van Silicon Valley nabij San Francisco, waar hij ondergedompeld werd in twee heel verschillende werelden: de opkomende computerindustrie en de psychedelica. Als tiener herstelt hij stereo’s voor de buren en werkt hij bij Hewlett-Packard, maar hij houdt zich even goed bezig met rock-‘n-roll en flowerpower. Als hij in 1972 naar de universiteit gaat, geeft hij er al na één semester de brui aan om zich over te geven aan de psychedelica, drugs (Jobs noemt het nemen van lsd ‘een van de belangrijkste ervaringen uit mijn leven’) én een spirituele reis naar India inbegrepen.
De non-conformistische tegencultuur van de jaren 60 en 70 heeft zijn sporen nagelaten in zijn losse kledingstijl en de egalitaire sfeer bij Apple en Pixar. Maar de psychedelica heeft ook zijn denken beïnvloed. Jobs noemt zichzelf geen ingenieur of wetenschapper, maar een ‘artiest’, die zijn inzicht in de wereld wil delen met de anderen. ‘Ik wens Bill Gates het allerbeste’, zei hij ooit in een interview. ‘Alleen zijn hij en Microsoft zo benepen. Eigenlijk had Bill in zijn jeugd eens acid moeten nemen.’
De visionair
In 1983 wil Jobs Pepsi-manager John Sculley bij Apple inlijven. Zijn argument: ‘Wil je je hele leven suikerwater verkopen, of wil je de wereld veranderen?’ Het zinnetje is typisch Jobs: bescheidenheid is niet zijn sterkste kant. Maar hij hééft het uitzicht van de planeet ook veranderd. Begin jaren 70 had Jobs het technische genie Steve Wozniak leren kennen. Als die voor de lol een rudimentaire personal computer ontwerpt, beseft Jobs dat de pc het toestel van de toekomst zou worden. Hij overtuigt Wozniak ervan om samen betaalbare computers op de markt te brengen en op 1 april 1976 gaat Apple van start. Plaats: de garage van Jobs’ vader. Startkapitaal: nul. Voor de eerste bestelling moet Jobs nog zijn bestelwagen verkopen om de productie te financieren, maar daarna gaat het snel. De Apple I en opvolger Apple II worden een groot succes en op drie jaar tijd groeit het bedrijf met zevenhonderd procent.
De volgende jaren blijkt keer op keer hoe vooruitziend Jobs is. In 1984 komt de beroemde Macintosh uit, de eerste computer met een muis en grafische menu’s. Enkele jaren later brengt Jobs met zijn tweede computerbedrijf NeXT een ‘interpersonal computer’, die het makkelijker moest maken om pc’s met elkaar te verbinden in netwerken: de eerste software voor het world wide web werd op een NeXT-computer geschreven. Ondertussen levert Pixar, dat Jobs in 1986 kocht van George Lucas, baanbrekend werk in de computeranimatie. En dan is er in 2001 nog iTunes en de iPod, die de muziekindustrie op zijn grondvesten doen daveren.
De tiran
‘Steve Jobs is als een impresario die nieuwe technologieën ontdekt als waren het rock-‘n-rollgroepen’, schreef The New York Times in 1998. Volgens velen schuilt het echte genie van de man in het feit dat hij ‘gouden’ ideeën herkent en zijn team tot het uiterste kan drijven. Door veel van zijn medewerkers wordt Jobs beschouwd als een soort sekteleider, een man die bij zijn volgelingen onvoorwaardelijke steun geniet. ‘Als Jobs je zijn visie uitlegt’, vertelde een oud-medewerker ooit, ‘dan kan hij je van zowat alles overtuigen.’ Of zoals Larry Tesler, voormalig hoofdwetenschapper van Apple, zei: ‘Ik wist niet zeker wat charisma was; toen zag ik Steve Jobs.’
Maar aan zijn charisma zit ook een duistere kant. Jobs kleineert zijn personeel, duldt geen enkele tegenspraak, heeft woedeaanvallen, houdt soms urenlange dictatorachtige speeches en manipuleert iedereen. ‘Hij is niet te vertrouwen’, vertelt Wozniak in 1985 tegen Newsweek, ‘en hij misbruikt alles en iedereen.’ In 1983 wou Time Jobs al uitroepen tot ‘man van het jaar’, tot hun correspondent in Californië verslag deed van zijn kleinere kantjes: het tijdschrift koos er dan maar voor om de computer ‘machine van het jaar’ te maken.
De comeback kid
Nog een schaduwkant van Jobs is zijn koppigheid: zijn ideeën moeten uitgevoerd worden zoals hij dat wil, zelfs als er goede argumenten zijn om het anders te doen. Daardoor is Jobs in zijn carrière ook een paar keer tegen de muur gelopen. De Lisa, de voorganger van de Macintosh, en de Apple III, een model voor zakenlui, werden bijvoorbeeld gigantische flops omdat ze veel te duur waren. Op technologisch gebied liep het bedrijf voorop, maar door de eigen onbuigzaamheid (het feit dat softwareontwikkelaars hun programma’s moesten aanpassen voor Apple bijvoorbeeld) raakte het in de hoek gedrumd door IBM en Microsoft. ‘Voor Jobs volstaat het niet om gelijk te hebben,’ schreef een journalist ooit. ‘Hij wil ook dat het duidelijk is dat de anderen idioten zijn.’
Door de problemen lopen de spanningen hoog op en uiteindelijk moet Jobs in 1985 zijn eigen bedrijf verlaten. ‘Hij had iedereen geterroriseerd’, vertelde een manager, ‘en we waren blij dat hij eindelijk weg was.’ Maar Jobs zet door. Met zijn Apple-fortuin start hij NeXT op én koopt hij de animatieafdeling van LucasFilms, die hij tot Pixar omdoopt. Gedurende een paar jaar ziet Jobs sterretjes, maar als Toy Story in 1995 uitkomt, staat hij in één klap weer op het voorplan. Niet alleen financieel, ook zijn imago als visionair wordt nog maar eens bevestigd.
Ondertussen was het met Apple snel bergaf gegaan en in 1996 besluit het bedrijf om ‘de verloren zoon’ weer binnen te halen. Apple koopt NeXT voor ruim 400 miljoen dollar en Jobs wordt adviseur. Binnen het jaar maakt Apple opnieuw winst, en van dan af gaat het alleen maar bergop, dankzij de iMac, de iBook en natuurlijk de iPod. Waar Jobs voordien al als een genie werd beschouwd, levert de wonderbaarlijke verrijzenis van Apple hem de status van god op.
De koning
Laat het cijfer even tot u doordringen: 7,4 miljard dollar. Dat is de prijs die Disney onlangs betaalde voor de overname van Pixar. Of eigenlijk: om overgenomen te worden door Pixar, want de topmensen van Pixar bezetten nu de sleutelposities bij Disney. John Lasseter is creatief directeur, Steve Jobs is de grootste aandeelhouder van de mediagigant. Hoewel Michael Iger CEO bleef, is het duidelijk wie er aan de touwtjes trekt. Het Amerikaanse magazine Premiere stelde in zijn juninummer een powerlist van Hollywood samen en wie staan daar broederlijk op nummer één? Jobs en Lasseter.
‘Geen enkele persoon met zo’n duidelijke visie op technologie en entertainment heeft ooit de kansen gehad om die visie vorm te geven als Jobs nu’, schreef Vanity Fair na de overname. Steve Jobs produceert immers zowel de ‘content’ – de (teken)films en tv-series van Disney/Pixar – als de toestelletjes waarmee de consument die content in huis haalt. Eerder al kregen iPod-gebruikers de kans om afleveringen van Lost en Desperate Housewives (beide van Disney) te downloaden, en dat is nog maar het begin. Apple heeft plannen om een gsm te lanceren, waar je dan ook tv en films zou op kunnen bekijken, en er is sprake van een eigen set-top box. Terwijl Bill Gates meer en meer een dinosaurus wordt die de technologische evoluties nauwelijks kan bijhouden, is Steve Jobs nu de man die de toon aangeeft. En dat nadat hij dertig jaar lang een outsider was, een romantische visionair aan de zijlijn. ‘Wij hebben er niet eens een rivier voor moeten oversteken’, stelde Jobs onlangs in Fortune. ‘De andere kant is naar ons gekomen.’
Door Stefaan Werbrouck
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier