In plaats van een verhaal over de inventiviteit van het gezin Vantorre en hun overlevingsdrang is ‘ De Kavijaks’ getransformeerd in een inspiratieloos boerendrama.

We hebben lang moeten wachten tot De Kavijaks van start ging op VTM, omdat de commerciële zender sinds enige tijd weer liever plaats vrijmaakt voor de BV’s uit eigen stal dan voor fictie van eigen bodem. Ik kan echter niet zeggen dat het wachten mij zwaar viel. De gelijknamige bestseller van Jozef Vantorre uit de jaren 70 was een kleine splinterbom in de Vlaamse literatuur, niet alleen door de ademloze, quasi-geïmproviseerde stijl maar ook door de manier waarop de auteur het autobiografische verhaal over de omzwervingen van een armoedige, hongerende familie tijdens de Tweede Wereldoorlog consequent van alle overdreven dramatiek ontdeed. De Kavijaks was gewaagd, omdat Vantorre zijn herinneringen liever overgoot met rauwe, zwarte humor dan met stroop. Wat Stijn Coninx – een man die op zijn zachtst gezegd niet meteen synoniem staat voor compromisloze cinema – daarmee zou kunnen aanvangen, was me van bij de conceptie van het project eerlijk gezegd onduidelijk.

Echt verrassend kan ik het dus niet noemen dat de eerste aflevering van De Kavijaks vooral schitterde in braafheid. Klassieke camerashots, voorspelbare dialogen en een overvloed aan dramatische muziekjes, alles was op maat gesneden van het grote publiek. Dat de makers zo weinig mogelijk risico willen nemen, bleek vooral uit de manier waarop ze het oorspronkelijke boek naar hun hand hebben gezet. In de tv-serie is vader Vantorre, ‘de generaal’, geen excentrieke pater familias meer, maar is hij – tot de grote woede van de overblijvende leden van de clan Vantorre overigens – veranderd in een brute dronkenlap, die zijn zonen afranselt en zijn dochters begluurt en verkracht. Kortom: een personage dat we in de Vlaamse cinema en televisie, van Het Gezin Van Paemel tot Hard Labeur, al tientallen keren hebben gezien, en dat Jan Decleir wellicht ook in zijn slaap zou kunnen spelen.

Door die focus op het ellendige bestaan van de familie leverde de serie in de eerste aflevering ook constant een gevecht om de juiste toon te vinden. Er zijn in De Kavijaks immers nog wel scènes overgebleven waarin de kinderen Vantorre op hun heel eigen manier proberen rond te komen – door te snuisteren in de vuilnisbakken van het dorp, toneelstukjes op te voeren voor de lokale bevolking of aan te pappen met de Duitse vijand. Maar de lichtvoetigheid daarvan staat zo scherp in contrast met de terreur die er heerst als ‘de generaal’ binnenkomt, dat alle geloofwaardigheid meteen wegsijpelt. In plaats van een verhaal over de inventiviteit van het kroostrijke gezin Vantorre en hun overlevingsdrang is De Kavijaks getransformeerd in een inspiratieloos boerendrama. Akkerdjie!

Door Stefaan Werbrouck