In een zomer vol sequels en superhelden pakt J.J. Abrams uit met een old school sciencefictionavontuur – zoals producent Steven Spielberg ze vroeger maakte. Een gesprek over Abrams’ nieuwe film Super 8. ‘Noem me gerust een oude zak, maar cinema is er in het digitale tijdperk niet op vooruitgegaan.’
‘Eigenlijk is het een kruisbestuiving van twee ideeën’, bekent J.J. Abrams (45) meteen. Enerzijds wilde hij een coming-of-agefilm maken gebaseerd op zijn eigen tienerjaren, toen hij allerlei super 8-filmpjes draaide. Anderzijds zat de regisseur van Mission Impossible III en de Star Trek-reboot al enkele jaren op een verhaal te broeden over nachtelijke treintransporten in en uit Area 51, de ultrageheime luchtmachtbasis in de Nevadawoestijn.
‘Het eerste idee bood me interessante personages’, legt de bedenker van hitseries Lost en Alias uit. ‘Alleen had ik geen noemenswaardig verhaal voor hen. Het tweede idee had dan weer een spannende premisse, maar geen personages. Daarom dacht ik: waarom de twee niet samenvoegen? Misschien zit daar wel wat in.’
Wie daar ook zo over dacht, was Hollywoodgigant Steven Spielberg. Die stapte met zijn productiefirma Amblin Entertainment niet alleen aan boord als producent, maar zat ook regelmatig samen met Abrams om het script op poten te zetten – wat aan het resultaat duidelijk is te zien. Met zijn puberprotagonisten, suburbane setting, nostalgische feel en mix van sentiment, suspense en fantasie lijkt Super 8 wel de missing link tussen Close Encounters of the Third Kind, The Goonies en E.T. , films die Spielberg ofwel regisseerde ofwel produceerde.
‘Toch was het zeker niet de bedoeling er een hommage, laat staan een kopie van te maken’, verzekert Abrams, die net als Spielberg van Joodse komaf is, zijn carrière begon in tv en in zijn werk het alledaagse aan het fantastische koppelt. ‘Daarvoor is Super 8 te autobiografisch. Alleen is het onmogelijk om een avonturenfilm te maken met kinderen uit de voorsteden in de jaren 70 zónder aan Spielberg te denken.’
In ‘Super 8’ is een stel kinderen getuige van een treinongeval met een geheim militair konvooi, net op het moment dat ze een super 8-filmpje aan het maken zijn. Hoe persoonlijk is de film?
J.J. Abrams: Ik heb als kind geen militaire complotten ontmaskerd, maar alle hoofdpersonages – de kids dus – zijn wel op mezelf gebaseerd. Ik was de dikkerd die filmpjes regisseerde, de outsider die weinig zelfvertrouwen had en de knul die graag dingen opblies. Mijn vertrekpunt was: een film maken die Super 8 heet over tieners die super 8-filmpjes draaien. Ik wilde vooral de onschuld van mijn kindertijd vatten, de verwondering die ik indertijd voelde tegenover de volwassen wereld. Toen ik dat basisidee had, heb ik meteen Steven Spielberg gebeld, ook al pleegde ik daarmee contractbreuk. Ik ben exclusief aan Paramount gebonden, maar houd het stil. (Lacht)
Hoe komt het dat je zo close bent met Spielberg?
Abrams: Ik en mijn maat Matt Reeves (regisseur van de door Abrams geproduceerde monsterfilm ‘Cloverfield’; nvdr.) wonnen op ons vijftiende een prijs op een festival voor super 8-filmpjes waarmee we in The New York Times kwamen. De dag na het artikel kregen we telefoon van Stevens producente Kathleen Kennedy. Ze zei: ‘Steven heeft nog een heleboel super 8-filmpjes liggen die hij als tiener heeft gedraaid. Zouden jullie ernaar willen kijken en ze indien mogelijk repareren?’ We konden onze oren niet geloven. Waarom zou de grootste regisseur van Hollywood zijn super 8-filmpjes – waarvan geen kopijen bestaan – toevertrouwen aan twee snotneuzen die hij van haar noch pluim kent. Compleet absurd! Pas jaren later – midden jaren 90 of zo – heb ik Steven voor het eerst ontmoet en toen ik me wilde voorstellen, zei hij: ‘Ik ken je. Je hebt indertijd mijn super 8-filmpjes hersteld. Je bent mijn protegé.’ Ik wist niet waar ik het had. (Lacht)
Toen je als knul Spielbergs amateurfilmpjes kreeg, zul je wel gedacht hebben: ‘Ik word later ook regisseur.’
Abrams: Toch niet. Zijn filmpjes waren stukken beter dan de onze. (Lacht) Het leerrijke was wel dat ik als tiener van mijn idool zelf kon leren hoe je films moest maken. Ik kon het DNA bestuderen waaruit Jaws, Close Encounters en al die andere meesterwerken zijn ontstaan. Dat gaf me een zeker zelfvertrouwen, al ben ik nog altijd erg nerveus en onzeker telkens als ik een nieuwe film uitbreng.
Spielberg was dus toen al je mentor?
Abrams: (Knikt) Ik ben altijd een filmnerd geweest, maar Stevens films hebben zeker de grootste indruk op mij gemaakt als kind. Ze lieten me geloven dat alles mogelijk was, dat ik kon rillen van de angst, maar dat alles toch goed zou komen. Je kon voelen dat zijn films gemaakt waren vanuit een warm humanisme en niet vanuit het sadistische genoegen kijkers te manipuleren of angst aan te jagen. De thrillers van John Carpenter zoals Halloween, The Fog en Christine hadden dat ook, al waren die toch iets donkerder. Ook Carpenter is een voorbeeld voor mij.
Hoe moeilijk is het om een film te maken samen met je mentor? Kun je überhaupt ‘neen’ zeggen tegen iemand als Spielberg?
Abrams: Sterker nog. Hij eist dat je ‘neen’ zegt. Steven staat open voor alle goede ideeën. Elk goed idee staat boven zijn ego, van wie dat idee ook komt. Super 8 was vooral een les in geduld en vertrouwen. Op een gegeven moment zei Steven mij: ‘Je hebt er duizend keer meer tijd en energie in gestopt dan ik. Ga verdomme de film maken die jij voor ogen hebt.’ Tegelijk was het goed om een stem naast mij te hebben die wat meer afstand had tegenover het materiaal. Zonder Steven was ik wellicht te zelfbewust geweest. Toen ik Star Trek maakte, kon ik mezelf allerlei zottigheden permitteren omdat die nu eenmaal met dat futuristische universum van Star Trek verbonden zijn. Laserbeams, spaceshuttles, venten met puntoren… het kon niet op. Nu moest ik vooral ‘neen’ leren zeggen. Ik moest in het stramien van Amblin Entertainment leren werken, maar dat was meer een stimulans dan een beperking. Het verplichtte me te focussen en als je een film maakt die begint met E.T. in het logo, kun je maar beter kwaliteit leveren.
Over kwaliteit gesproken. Vind je dat er qua esthetiek veel verloren is gegaan sinds de hoogdagen van de super 8-film, zeker nu alles digitaal wordt gedraaid?
Abrams: Toch wel, en niet alleen wat film betreft. Alles moet tegenwoordig direct en constant gebeuren. Kennisoverdracht. Menselijk contact. Noem maar op. Dat gaat tegen onze intuïtie in. Het feit dat je een filmspoel moet wisselen en ontwikkelen of dat je naar een winkel moet om een plaat te kopen, betekent dat je eerst over je daden moet nadenken. Hoeveel platen heb ik niet op mijn computer gedownload waarnaar ik nooit luister? Het is niet zozeer dat die platen voor mij niet bestaan omdat ze geen tactiele vorm hebben. Ze zijn me niets waard omdat ik er geen tijd, gevoel of ervaring in gestopt heb om ze in mijn bezit te krijgen. Daarom mis ik de analoge ervaring. Ik ben geen purist die geen digitale effecten in zijn films wil, maar het tastbare en het reële moeten primeren. Noem me gerust een oude zak, maar cinema is er in het digitale tijdperk niet op vooruitgegaan. Tegenwoordig kan alles met één druk op de knop. Die gemakzucht is moordend voor de creativiteit.
Waarom heb je van ‘Super 8’ dan geen volledig CG-vrije film gemaakt, zoals Spielberg in de jaren 70?
Abrams: Omdat we 2011 zijn en omdat ik vond dat de film de brug moest slaan tussen toen en nu. Ik heb in het verleden de tv-reeks Felicity gemaakt met enkel old school middelen, omdat dat een hommage was aan The Twilight Zone uit de jaren 60. Met Super 8 wilde ik een film maken die er actueel uitziet en levendig aanvoelt, ook al speelt hij zich in 1979 af. Om de jongere kijkers niet te vervreemden, moest ik dus wel actuele technieken gebruiken, al stond ik erop om op film te draaien. Qua diepte, textuur en kleur is film nog altijd superieur aan digitale beelden.
‘Super 8’ is ook niet in 3D, wat nu zeldzaam is voor een zomerblockbuster. Hoe sta je tegenover die hausse?
Abrams: Ik ben geen grote 3D-fan, moet ik bekennen. Gelukkig heeft niemand me gevraagd om Super 8 in 3D te draaien, wellicht omdat het geen te dure film is en omdat het een genremix is waarvan de studio zelf niet goed weet wat ervan te verwachten. Mijn volgende project wordt mogelijk een nieuwe Star Trek-film en ongetwijfeld zal Paramount druk uitoefenen om die wel in 3D te draaien. Ik bel je als het zover is. (Lacht) Ik investeer mijn tijd liever in de best mogelijke film dan in de best mogelijke 3D, als je begrijpt wat ik bedoel. Voor een kijker maakt het finaal niet uit. Als de film werkt, is het aantal dimensies van geen enkel belang.
Nog even terug naar ‘Super 8’. Was het confronterend om je eigen jeugd te herbeleven?
Abrams: Bij momenten was het bizar. Tussen de opnames door zat ik vaak te bladeren in de magazines of tv-gidsen van toen die we als rekwisieten gebruikten. Ik kon me echt nog herinneren dat ik al die dingen lichtjaren geleden al gelezen had, wat een totaal nieuwe ervaring was voor mij. Mijn vorige films speelden zich in de toekomst af zoals Star Trek of gingen over fictieve spionagewerelden zoals Mission: Impossible III. Nu oogde alles akelig vertrouwd. Ik wilde absoluut voorkomen dat ik door nostalgie zou worden meegesleept en een te romantisch tijdsbeeld zou schetsen. Vandaar dat ik er veel knipogen of retrospullen heb uitgelaten. Het moest een spannend sciencefictionavontuur worden, geen lange aflevering van That ’70s Show.
Spielberg begon zijn carrière met pure genrefilms, maar maakte ook ernstige drama’s als ‘The Color Purple’, ‘Schindler’s List’ en ‘Munich’. Wil jij dat pad volgen?
Abrams: Zeker, als ik de kans krijg. Het leuke aan Super 8 was dat het tegelijk een romance, een coming-of-ageverhaal, een thriller en een monsterfilm is. Ik heb dus al aan mijn veelzijdigheid kunnen werken, al heb ik in vergelijking met Steven nog een lange weg af te leggen. Ken jij een regisseur die tegelijk werkt aan een biopic over Abraham Lincoln en een sf-thriller met de titel Robocalypse? Als hij straks ook nog Robo-Lincoln maakt, is hij helemaal buitenaards. (Lacht) Ik zou graag iets doen met de roman Let The Great World Spin van Colum McCann (een bekroonde mozaïekvertelling uit 2008 over traumatische gebeurtenissen in New York; nvdr.), maar hoe of wat: daarvoor is het nog te vroeg.
Slotvraag: krijgen we jouw oude super 8-filmpjes ooit te zien?
Abrams: Hopelijk niet. Ze zijn veel te gênant. (Lacht)
SUPER 8
Vanaf 27/7 in de bioscoop.
DOOR DAVE MESTDACH
‘Ik was de dikkerd die filmpjes maakte, de outsider die weinig zelfvertrouwen had en de knul die graag dingen opblies.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
