Maandag 17/10, 23.40 – Canvas

Foltering werd door de wantoestanden in de Iraakse gevangenis Abu Ghraib plots weer pijnlijk concreet. Reden genoeg voor filmmakers Vincent Detours en Dominique Henry om na te gaan wat de psychologische gevolgen van foltering zijn. ‘We zijn naar de Association Appartenances in Lausanne getrokken, waar slachtoffers van foltering opgevangen worden door dokters, psychiaters en sociale werkers’, legt Detours uit. ‘Door te praten, trachten ze het systeem van foltering te doorgronden om zo de psychologische gevolgen te verwerken.’

Wat is u daarbij opgevallen?

VINCENT DETOURS: Dat het een misvatting is – zelfs een drogreden – dat folteringen plaatsvinden om informatie te bekomen. 99 procent van de mensen die gemarteld worden, verbergen geen informatie. Het is in de eerste plaats een middel om te intimideren en angst te zaaien. Zo spraken we een man uit Kameroen die geen enkele politieke connecties had. Hij had alleen een interview gegeven op het moment van een protestmars, waarop hij werd gearresteerd en gefolterd. Dat gebeurde door staatsambtenaren. De man probeerde naar Zwitserland te vluchten, maar werd – opnieuw door ambtenaren – teruggestuurd en in Kameroen opnieuw gefolterd. Uiteindelijk is hij toch kunnen vluchten, maar u begrijpt dat hij een levensgrote angst voor officiële gezagsdragers heeft.

Was het eenvoudig om dit in beeld te brengen?

DETOURS: Evident was het uiteraard niet. Het kwam erop aan om het vertrouwen van zowel patiënten als artsen te winnen. De getuigen van foltering brengen we enkel onherkenbaar van op de rug gefilmd in beeld, dat was de afspraak. Ze mochten ook elk moment zonder discussie de opnames stilleggen. En tot in de montage hebben we met de artsen nagegaan of ons werk de therapie niet zou verstoren. Eenvoudig was het niet, maar het sluit wel aan bij onze stijl, geïnspireerd door Frederick Wiseman: als filmers grijpen wij nooit in.

De documentaire gaat niet alleen over folterslachtoffers, maar ook over de folteraars. Waarom?

DETOURS: We hadden het geluk dat tijdens het draaien van onze film Kaing Guek Eav, alias Kameraad Duch, van de Cambodjaanse Rode Khmer werd berecht voor het Internationaal Strafhof. In bepaalde therapiesessies werd dit proces ook gebruikt en soms hielp het om het systeem van foltering te doorgronden. Onze film bevat ook een getuigenis van een man uit Ivoorkust die zelf heeft gemarteld en nu met schuldgevoelens worstelt. Interessant, want hij is een man als u en ik. Foltering wordt niet gedaan door maniakken, maar door gewone mensen die er in bepaalde omstandigheden of politieke structuren toe aangezet worden.

Met ‘Sous la main d’autre’ wil u aantonen dat folteren het gevolg is van een systeem?

DETOURS: Klopt, dat bleek de voorbije jaren nog maar eens met het schandaal in de Abu Ghraibgevangenis. Aanvankelijk werd beweerd dat het slechts om losgeslagen enkelingen ging, maar uiteindelijk bleken de bevelen hiervoor van het hoogste niveau te komen.

Is het mogelijk om als slachtoffer ooit te herstellen van de gevolgen van marteling?

DETOURS: Dat hangt af van de mens zelf, hoe diep de wonden zitten en hoe sterk de weerbaarheid is. Het kan, zo vertelt een Bosniër, die gemarteld is door Serviërs, dat zijn zoon verliefd is geworden op een Servisch meisje. En daarmee heeft hij zich kunnen verzoenen: ‘Het was onze oorlog, niet die van onze kinderen.’

(H.V.G.)

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content