Religieus fundamentalisme, zelfmoordaanslagen, ‘sleeper cells’, martelingen en genocide: ‘Battlestar Galactica’ speelt zich dan wel af in de toekomst, het decor lijkt toch verdacht veel op de wereld van vandaag. Maak kennis met ‘de sciencefictionserie voor mensen die niet van sciencefiction houden’.

En toen was er niets meer. Het is een beetje een vreemde manier om een sciencefictionreeks te beginnen, maar dat is precies wat Battlestar Galactica doet: in de allereerste aflevering wordt zowat de hele mensheid uitgemoord. De daders zijn de Cylons, een ras van robotten dat ooit door de mens zelf op de wereld is gezet. Toen ze in opstand kwamen tegen hun meesters werden ze na een bloedige oorlog verbannen, maar veertig jaar later keren ze terug om voorgoed af te rekenen met hun makers. Dat lukt wonderwel: het menselijke militaire apparaat blijkt niet bestand tegen de superieure technologie van de Cylons en met een grootscheepse nucleaire aanval worden in een mum van tijd ‘de twaalf kolonies’ – de planeten waar mensen wonen – leeg geveegd. Slechts een 50.000 mensen ontsnappen aan de genocide en krijgen de bescherming van de Battlestar Galactica, het enige militaire ruimteschip dat niet vernietigd is. Achternagezeten door de Cylons, die de klus willen afmaken, gaat de vloot van havelozen op zoek naar een veilige plaats om de toekomst van de mensheid veilig te stellen. En die hopen ze te vinden in de mythische ‘dertiende kolonie’, een paradijs waar volgens de heilige geschriften de mensheid is ontstaan en dat ze enkel kennen onder de naam ‘de Aarde’.

In Star Trek was ‘space’ nog de ‘final frontier’, de grens die de mens moet oversteken om in alle uithoeken van het heelal de beschaving te gaan brengen. In Battlestar Galactica is het de laatste kans op redding. De reden daarvoor is simpel: de wereld is zelf veranderd. Star Trek was een typisch product van de jaren 60 en het optimisme en vooruitgangsdenken in de maatschappij werd weerspiegeld in de omzwervingen van kapitein Kirk en co. Battlestar Galactica is gemaakt in een tijd vol onzekerheid, oorlog en terrorisme en dat is eraan te zien. In dat opzicht is de achtergrond van de reeks revelerend. Battlestar Galactica is een remake van een serie uit de jaren 70 die een stuk luchtiger was. In het origineel werd de mensheid ook bijna uitgeroeid, maar dat leek de overlevenden nauwelijks te deren: na de genocide hopten ze vrolijk van planeet naar planeet, waar ze kennismaakten met allerlei vreemde aliens en bizarre gadgets. Het leverde de makers zelfs een proces op van de producenten van Star Trek wegens plagiaat.

Deep Space 9/11

In de remake moeten de grappige elementen plaatsmaken voor een grimmig beeld van een groep mensen die probeert een nieuwe samenleving op te bouwen onder een voortdurende dreiging van buitenaf. ‘Toen ik het origineel bekeek’, aldus Ronald Moore, de schrijver van de remake, ‘legde ik automatisch de link met 9/11. Wat in de reeks gebeurt, is hetzelfde als wat de VS is overkomen, maar dan vele malen groter: hier zijn de enige mensen die de ramp overleven diegenen ín de Twin Towers. Dus dacht ik: als je dat thema uitdiept, kun je een sciencefictionreeks maken die zinnige dingen te vertellen heeft over de wereld waarin wij leven.’

Opdracht geslaagd. Volgens Rolling Stone is de reeks niet minder dan ‘de meest levendige afbeelding van de wereld na 9/11 en van wat er gebeurt met een samenleving in oorlog’. De parallellen zijn dan ook makkelijk te trekken. Het uitgangspunt is natuurlijk een klassieker in de sciencefiction – de mens die belaagd wordt door zijn eigen technologie – maar tegelijk kun je er ook een verwijzing naar Al-Qaeda in zien. Net zoals de Cylons is Osama bin Laden iets wat Amerika zélf gecreeerd heeft en zoals Commander Adama, bevelvoerder van de Battlestar Galactica, zegt: ‘Sooner or later, the day comes when you can’t hide anymore from what you’ve done.’ De Cylons zijn trouwens religieuze fundamentalisten, die geloven dat ze door hun god zijn opgeroepen om een heilige strijd te beginnen tegen de zondige mensen. Nog beangstigender is dat de robotten zodanig geëvolueerd zijn dat sommige er nu precies uitzien zoals de mens. Sommigen zijn zelfs geïnfiltreerd en wachten als echte ‘sleeper cells’ tot ze het bevel krijgen om in actie te komen: in één aflevering pleegt een van hen een zelfmoordaanslag.

Battlestar Guantánamo

Aan de kant van de mensheid zijn de gelijkenissen eveneens overduidelijk. De vloot van overlevenden staat onder leiding van Laura Roslin, die voor de aanval minister van Onderwijs was maar letterlijk en figuurlijk gebombardeerd wordt tot presidente omdat alle andere leden van het kabinet omgekomen zijn. Net zoals George Bush is ze totaal onvoorbereid op haar taak (opmerkelijk detail: Roslin is nummer 43 in de lijst van opvolgers, Bush is de 43e president van de VS) en ze moet in het begin vooral improviseren. Naarmate de spanningen stijgen, wendt Roslin zich meer en meer tot religieus fundamentalisme en stelt ze zichzelf voor als de Heiland die de mensheid naar de redding zal leiden in de strijd tussen goed en kwaad.

Weg met de mensheid

Onder druk van de voortdurende dreiging beginnen de mensen aan boord van de Battlestar Galactica ook beslissingen te nemen die moreel verwerpelijk zijn. Zo wordt een schip waarvan de militairen vermoeden dat het een Cylon aan boord heeft, vernietigd, de onschuldige passagiers inbegrepen. Ook marteling van de vijand wordt langzaamaan normaal, en de verwijzingen naar Guantánamo Bay of Abu Ghraib zijn niet mis te begrijpen. In tegenstelling tot bijvoorbeeld in 24 wordt martelen hier niet voorgesteld als ‘noodzakelijk kwaad’: er wordt zwaar over gediscussieerd en de soldaten krijgen te kampen met gewetensproblemen.

Dat komt doordat de Cylons zelf ook niet altijd als de slechteriken worden afgeschilderd. De robotten tonen echte gevoelens en gedragen zich vaak nobeler dan hun tegenstanders. De menselijke personages zijn immers een zootje ongeregeld: drugsverslavingen, familiale problemen, corruptie of simpelweg incompetentie, het zorgt voor ontwikkelingen aan boord van de Battlestar Galactica die niet zouden misstaan in The Sopranos. Of zoals Moore zegt: ‘The bad guys are all beautiful and believe in God, and the good guys are all fucking each other over.’ Gaandeweg wordt het dan ook onduidelijk of de mensen eigenlijk wel aan de goede kant staan. Misschien hebben de Cylons wel gelijk als ze ons uit de weg willen ruimen? ‘I know God loved you more than all other living creatures,’ zegt een Cylon tegen een mens die hem ondervraagt, ‘and you repaid his divine love with hate, corruption and evil.’ Waarna zij hem laat folteren. Die ambiguïteit is zeer gedurfd in een tijdperk waar alles in Amerika wordt verdeeld in ‘goed’ en ‘kwaad’. ‘De tv-zenders zijn eigenlijk doodsbang van controverse,’ aldus Moore (die eerder producer was van Carnivàle), ‘maar bij sciencefiction valt het gewoon niet zo op. Dan krijg je carte blanche en daar heb ik volop van geprofiteerd.’

Het resultaat is ‘een sciencefictionreeks voor mensen die niet van sciencefiction houden’, zoals een recensent het omschreef. In plaats van het metafysische gewauwel of de technologische hoogstandjes van de modale sciencefictionseries, krijg je hier diepmenselijk drama à la The Sopranos of Six Feet Under gecombineerd met duidelijke politieke thema’s en maatschappijkritiek. Of zoals Newsweek schreef: ‘Quite simply, there’s nothing like it on tv.’

‘BATTLESTAR GALACTICA’

UIT OP DVD (MINISERIE EN REEKS 1) VANAF 21/9 (UNIVERSAL)

Door Stefaan Werbrouck