Je hebt tv-geschiedenis geschreven (Buffy the Vampire Slayer), je hebt er net de opnames op zitten van een superheldenfilm (The Avengers) die anderhalf miljard dollar zal opbrengen, wat doe je dan? Je filmt lekker in je eigen stulpje Shakespeares Much Ado about Nothing – in twaalf dagen. ‘Ik kan er ook Hamlet opnemen, hoor’, zegt Joss Whedon. ‘Maar dan moet ik wel alles opnieuw schilderen.’
Parijs op een grijze, te warme winterdag. In een hoekje van de lobby van een hotel zonder faam zit Joss Whedon te babbelen. Op zijn gesprekspartner na kijkt niemand naar hem om. Fans van tv-series Buffy the Vampire Slayer, Angel en Firefly of blockbuster The Avengers zouden hem meteen herkennen – de rosse baard onder de kale knikker verraadt hem altijd en overal. De rest van Parijs raadt nooit dat de tengere man, gekleed als de uitbater van een stripspeciaalzaak, een film regisseerde die 160 miljoen euro mocht kosten en 1,1 miljard euro ophaalde. Whedon heeft zich geëngageerd voor een tweede film met Thor, de Hulk, de Iron Man van Robert Downey Jr., de Black Widow van Scarlett Johansson en nog enige superhelden.
Maar daarvoor is hij niet in Parijs. Whedon wil het hebben over zijn verfilming van een Shakespearekomedie: Much Ado about Nothing. Je zou denken dat de man snel snel zijn artistieke ziel wil zuiveren, maar Whedons liefde voor de bard dateert bepaald niet van gisteren.
JOSS WHEDON: In de tijd van Buffy en Angel nodigde ik om de twee, drie weken vrienden, acteurs en scenaristen uit om samen een stuk van Shakespeare te lezen. We werkten allemaal voor film en televisie en dat was ons idee van een leuke avond, onze manier om stoom af te blazen. Het gezellig samenzijn was minstens zo belangrijk als de Shakespeare-spier oefenen. Opnemen of filmen was uit den boze, het moest vluchtig en theatraal blijven. We beoordeelden elkaar niet, maar wel onszelf – we blijven neuroten. (grijnst)
Ik geloof nooit dat die avonden volstrekt vrijblijvend waren.
WHEDON: Nu, de eerste keer was iedereen bloednerveus: de scenaristen omdat ze geen acteurs zijn, de acteurs omdat ze verondersteld worden Shakespeare aan te kunnen. Er werd al eens gedronken.
Op een keer nam ik plaats achter de piano – wat ik normaal nooit doe als er publiek bij is, ik kan niet zo goed spelen. Ik overtuigde Tony Head (Rupert Giles in Buffy, nvdr.) om Elton Johns Rocket Man te zingen. De rest pikte in. Velen bleken goed te kunnen zingen. Die bonte avond bracht me bijvoorbeeld op het idee een musicalaflevering in Buffy in te lassen.
Uiteraard stak ik altijd wel iets op. Amy Acker speelde in Angel een lief, naïef meisje en zo is ze ook zelf: zacht en zotjes. Groot was onze verbazing toen ze zich op een van die avonden ontpopte tot een furieuze vrouwe Capulet. Dat heb ik wel onthouden.
Iedereen kan in Much Ado zien hoe je woont. Waarom nam je in je eigen huis op?
WHEDON: De drie sterren van mijn Much Ado zijn: Amy Acker, Alexis Denisof en het huis, ontworpen door mijn vrouw. Ik vind het de mooiste plek van heel LA. Toen ik er voor het eerst voet zette, wist ik dat ik er ooit een film wilde draaien.
Het huis bepaalt voor een groot deel hoe de film aanvoelt. Het is elegant en open maar leent zich ook perfect tot luistervinken en bespieden, nogal cruciaal voor een komedie vol misverstanden. Volgens mij zouden we er ook een interessante Hamlet kunnen opnemen, maar dan zou ik alles donkerder moeten verven. (lacht)
Shakespeare blonk uit in vinnige dialogen en wisecracks en hij maakte de kleinste rol boeiend. Uit Buffy, Serenity en The Avengers blijkt dat jij daar ook veel belang aan hecht.
WHEDON: Klopt. Op dag zeven van de opnames merkte iemand op dat Much Ado wel héél anders is dan The Avengers. Ik vind dat reuze meevallen. In beide gevallen deed ik mijn best iedereen in te passen, ook de nevenpersonages. Ik zit tot over mijn oren in de branche van heldenverhalen, maar ik ben ook altijd geïnteresseerd in de kerel die niet uit het juiste hout gesneden is, in de man die de held niet is.
Mijn template voor Much Ado waren de noirkomedies van Billy Wilder, Preston Sturges en Howard Hawks. Door het spervuur van geestige dialogen zit je de hele tijd te lachen met The Apartment (1960), Unfaithfully Yours (1948) of His Girl Friday (1940). Maar bij momenten zijn die films ook zo gemeen en deprimerend dat je lijkbleek uitslaat.
De keuze voor Much Ado was praktisch. Alles speelt zich op één plaats af en de verhaalstructuur is zeer herkenbaar omdat zo goed als elke romantische komedie die overgenomen heeft. Maar ik ontdekte in dat stuk ook een donker cynisme dat het van de rest onderscheidt. De weg lag open om eens Billy Wilder of Preston Sturges te kunnen zijn. (grijnst)
Is de Beatrice uit Much Ado about Nothing een voorafspiegeling van Buffy en de andere heldinnen die je zo resoluut opgevoerd hebt?
WHEDON: Beatrice is de modernste heldin van Shakespeare. We gaan allemaal bij haar te rade. Ik had aanvankelijk geen benul van haar invloed op mijn werk. Met het ouder worden besef ik hoezeer ik beïnvloed ben door de dingen waar ik als kind gek op was. Beatrice is een even grote invloed op mijn heldinnen als Kitty Pryde van de X-Men. De speech van Beatrice over mannen is gedurfd en schaamteloos feministisch. Ik kende hem al jaren en toch was ik nog geschokt toen Amy hem voor de camera afstak.
Ik ken nogal wat vrouwen onder de 35 die destijds in Buffy een rolmodel zagen. Je hebt met die tv-serie wat teweeggebracht.
WHEDON: Dat is fantastisch. Ik wilde ook dat Buffy mensen inspireerde. Toch profileer ik me liever niet als feminist. Als je je als artiest met een zaak identificeert, riskeer je dat men je altijd vanuit die enge invalshoek bekijkt. Ik wil vermijden dat men zich na een film of een aflevering van een tv-serie in de eerste plaats afvraagt of hij wel feministisch genoeg is. Ik zou mijn smoel moeten houden en mijn politieke overtuigingen voor mij houden. Maar soms moet je ook voor je mening uitkomen. Zeker als de wereld niet is zoals hij zou moeten zijn. Die speech waarin Beatrice de ongelijkheid tussen man en vrouw aanklaagt, is vierhonderd jaar oud en nog steeds actueel.
Tot slot, dat vrouwen van Buffy iets opgepikt hebben, vind ik een hele grote eer. Maar Buffy staat open voor iedereen. Ik verzon haar op de eerste plaats om de minderbedeelden machtiger te maken. Ik besefte destijds niet dat ik eigenlijk voor mezelf schreef. De persoon die Buffy redt, gewoon door te bestaan, de persoon die een Buffy had willen zijn toen hij opgroeide, dat ben ik zelf.
Zeg dat maar niet te luid, er bestaan nu al zoveel proefschriften over Buffy. Hoe kijk je daartegen aan?
WHEDON: Ik moedig dat alleen maar aan. Hoe meer, hoe liever. Iets dat aanslaat in de populaire cultuur is altijd de moeite om te bestuderen. Waarom werd het populair? Welk effect had het? Wij waren ons destijds bij Buffy extreem bewust van wat we waarom wilden doen. Alles was overdacht. Ik weet niet of Buffy bestand is tegen de tijd. Ik weet niet of het grote kunst is. Maar ik weet wel dat wij er veel harder aan gewerkt hebben dan eender welke student aan zijn thesis over Buffy. We gingen elke aflevering opnieuw voor de homerun.
Je breekt een lans voor heldinnen maar belandde bij de superheldenfilm, het genre waarin mooie meisjes wachten tot een gemaskerde beau hen uit een netelige situatie bevrijdt. Waar blijft de vrouwelijke evenknie van Batman?
WHEDON: Ik begrijp niet waar de superheldinnenfilms blijven. Vanzelf komt er geen verandering, iemand zal de zaak moeten forceren. Maar iedereen vindt een reden om het niet te doen. De angst om iets nieuws uit te proberen en de schrik dat het zo faliekant afloopt als Catwoman is groot.
Ik hoop dat het succes van The Hunger Games toch een paar domoren die beweren dat er met heldinnen geen geld te verdienen valt de mond snoert. Dat zal een tegenargument blijven tot iemand de studio’s lik op stuk geeft. Het succes van The Hunger Games – en van Jennifer Lawrence, maar dat is een ander verhaal – is het beste wat ons kon overkomen. Weet je wat ik het leukste gevolg vind van het succes van The Avengers? Dat de prinsessen die in Disneyland rondlopen om met je dochter te poseren het gezelschap kregen van Black Widow. Yesss!
James Cameron had in de jaren tachtig nochtans al succes met sterke vrouwen. Ik denk aan Ellen Ripley uit Aliens of Sarah Connor uit de Terminator-films.
WHEDON: Lang voor ik pen en papier had, voerde James Cameron al heldinnen op. Ripley en Sarah Connor zijn geweldig! Maar merk dat op en men werpt tegen dat zij maar de ster konden zijn omdat ze de headliner niet waren. Dat waren de alien en de terminator. Flauw, maar zo gaat het er in die discussie toe.
Een flipperbal is makkelijker te volgen dan jouw carrière. Tussen twee peperdure Avengers door trakteer je jezelf op een lowbudget-Shakespeare. En blijkbaar klopt je tv-hart nog altijd, want het afgelopen najaar is ABC Marvel’s Agents of S.H.I.E.L.D. beginnen uit te zenden, een superheldenserie die je met je broer Jed uitwerkte.
WHEDON: Monsterbudget of klein budget, film of televisie: het gaat op en af en heen en weer met mijn carrière. Eerst iets op enórm grote schaal creëren en vervolgens razendsnel iets heel kleins maken, dat vind ik het grootste privilege. Maar ik weet nooit wat volgt. Ik doe niet zoals Clint Eastwood, die afwisselend een film voor de studio en een voor zichzelf maakt.
Weet je wat het ook is? Ik besef dat ik nooit ergens de beste in zal zijn. Daarom wil ik overal van proeven. Mijn voorkeur gaat niet uit naar klein of groot, film of televisie, maar naar iets dat ik nooit eerder gedaan heb. Voor Much Ado heb ik voor het eerst zelf de muziek gecomponeerd. Dat was beangstigend én opwindend, een combinatie van gevoelens die ik zal blijven najagen.
Wie hoopt op een Buffy-film is er bij deze aan voor de moeite.
WHEDON: Een Buffy-film kan interessant zijn. Maar ik heb al veel jaren aan Buffy besteed. Persoonlijk zou ik liever iets nieuws verzinnen. The Avengers heb ik niet zelf verzonnen, Much Ado was ook al geen origineel script. Het is hoog tijd om nog eens van een wit blad te vertrekken. Dat is voor mij op dit moment belangrijker dan oude successen herkauwen. (trekt een pruillip en doet alsof hij grient) Stel ik anders als artiest nog wel iets voor?
Zit Hollywood – en bij uitstek de superheldenbusiness – niet erg verlegen om nieuwe content?
WHEDON: Ja. Je moet niet denken dat men dat probleem onderschat. Ik heb het er met Kevin Feige, productiedirecteur van Marvel Studios, al vaak over gehad. Zijn business is nieuw leven – films – geven aan oude content – comics. Zo is Marvels filmuniversum ontstaan. Toch is niemand zo overtuigd van de nood aan nieuwe inhoud als Kevin. We moeten dringend zorgen voor een nieuwe generatie van dingen die daarna weer tot sequels en reboots kunnen leiden.
MUCH ADO ABOUT NOTHING
Vanaf 29/1 in de bioscoop.
DOOR NIELS RUËLL
Joss Whedon ‘TIJDENS DE OPNAMES MERKTE IEMAND OP DAT MUCH ADO ABOUT NOTHING WEL HÉÉL ANDERS IS DAN THE AVENGERS. IK VIND DAT REUZE MEEVALLEN.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
