‘SEX AND THE CITY IS VERDERFELIJK’
Van al dat geshop moet meestermelancholicus Terence Davies niets hebben. En toch laat hij Cynthia Nixon, die rosse uit Sex and the City, dichteres Emily Dickinson spelen in zijn nieuwe film, A Quiet Passion.
‘Ik begrijp die moderne apparatuur niet.’ Ja, de inmiddels zeventigjarige regisseur van diep melancholische films als Distant Voices, Still Lives (1988) en The Deep Blue Sea (2011) heeft een mobiele telefoon, maar als er een oproep binnenkomt, schakelt hij het ding uit, gooit het op de grond en schreeuwt ernaar. ‘Ik begrijp de moderne wereld tout court niet. Het narcisme heeft een afschrikwekkend niveau bereikt.’
Eigenwaan is iets wat hij op dit moment met name zijn landgenoten verwijt. ‘De brexit bewijst hoe stupide dit land is. We verkeren nog steeds in de waan dat we een belangrijk rijk zijn, terwijl we al lang een klein, stom eilandje zijn dat Europa hard nodig heeft. Dankzij de Kanaaltunnel moeten we niet eens meer vliegen of varen om vast te stellen hoe beschaafd het Europese continent is en hoe onbeschaafd en stijlloos wij zijn. Met de brexit tekenen we ons doodsvonnis. Ik overweeg ernstig om de Ierse nationaliteit aan te vragen. Ik wil Europees blijven.’
Maar een Amerikaanse dichteres van honderd jaar geleden die haar huis nooit verliet en raadselachtige gedichten over de dood en de eeuwigheid schreef (Because I could not stop for Death / He kindly stopped for me / The Carriage held but just Ourselves / And Immortality.), zo iemand koestert Davies als geen ander: in zijn nieuwe film A Quiet Passion vertelt hij het levensverhaal van Emily Dickinson (1830-1886).
Zijn kunstzinnige biopic heeft Davies deels gedraaid in Dickinsons ouderlijke huis in Amherst, Massachusetts en deels in een replica van dat huis in de AED Studios, in Lint, waardoor de boekskes hier te lande zeven weken lang hoofdrolspeelster Cynthia Nixon in Antwerpse etablissementen en kledingwinkels konden spotten. Ook dat is ver van Davies’ bed. De serie die van Nixon een ster maakte, vindt hij zelfs ronduit verschrikkelijk. ‘Sex and the city is verderfelijk. Die reeks suggereert dat we alleen maar eten, neuken en shoppen. Als dat het enige is, welke zin heeft het leven dan nog? Ik heb maar één aflevering kunnen uitzitten, met uitgeschakeld geluid dan nog. Dat volstond ruimschoots om te zien dat Cynthia’s reactieshots altijd het meest waarachtig waren. Ze weet hoe ik over Sex and the City denk, maar heeft daar geen aanstoot aan genomen. Ze lijkt als twee druppels water op Emily Dickinson en haar vertolking is geweldig.’
Rustige wanhoop
Davies vindt A Quiet Passion zijn meest autobiografische film, ook al woont hij op een ander continent dan dichteres Dickinson, leeft hij in een andere tijd, is hij van een ander geslacht en heeft hij een ander metier. ‘Ik heb zes biografieën over haar gelezen. Er wordt gespeculeerd dat ze mensenschuw was, dat ze lesbisch was, dat ze epileptisch was. Larie! Eigenlijk weten we niet veel over haar. De grootste onzin vind ik de suggestie dat ze geen rijk leven geleid heeft omdat ze nooit ergens heen ging. Dickinson had een buitengewoon rijk ínnerlijk leven. Ze was niet religieus, maar wel zeer spiritueel. Dat begrijp ik heel goed. Ik ben katholiek opgevoed en was zeer devoot, tot ik doorkreeg dat die hele godsdienst één grote leugen is. Ik herken me helemaal in haar spirituele reis en die verschrikkelijke vraag: wat als we wel een ziel hebben maar er geen god is? Vroeg of laat botsen we op de harde waarheid van onze ultieme extinctie. Dát heeft me in haar armen gedreven.’
De Britse estheet is enorm aangegrepen door de ‘rustige moed’ waarmee Dickinson alle pijn, tegenslag en onbeantwoorde liefde verdroeg. Het doet hem aan zijn moeder denken. ‘Mijn moeder was de liefde van mijn leven. Ze was sterk zonder hard te zijn. Haar leven was afgrijselijk: mijn vader was een psychotische bruut, bij wie ze tien kinderen kreeg. Ze aanvaardde zijn gedrag niet, maar in die tijd was er geen uitweg. Er bestonden geen opvangtehuizen. Wie vastzat in een slecht huwelijk, moest dat maar zien te verdragen. Mijn moeder deed voort zonder te klagen, zonder te verbitteren. Ze speelde met de kaarten die haar waren toebedeeld. Dat bewonder ik mateloos. “The mass of men lead lives of quiet desperation, de meeste mensen leiden een leven van rustige wanhoop”, schreef de negentiende-eeuwse dichter Henry David Thoreau. Zeer waar, als je het mij vraagt.’
Kantoorslaaf
Davies groeide op in het Liverpool van net na de Tweede Wereldoorlog. ‘Van mijn zevende tot mijn elfde was ik extatisch gelukkig, maar toen ontdekte ik dat ik homo was. Dat heeft mijn leven geruïneerd, want ik probeerde toen nog te leven volgens de dogma’s van de kerk. Ik bad tot God tot mijn knieën bloedden: ‘Maak me normaal.’ Ik wilde ‘normaal’ zijn: trouwen, een auto kopen, 2,5 kinderen krijgen en een hond die Rover heet. Homofilie was des duivels, ik moest daaraan weerstaan. Maar God was afwezig. De wanhoop sloeg toe. Die situatie heeft aangesleept tot ik op mijn 22e de leugen ontdekte en mijn geloof verloor.’
Zes jaar eerder had Davies de school al verlaten en was hij aan de slag gegaan als kantoorklerk. Ook dat werd een traumatiserende ervaring. ‘Ik heb twaalf jaar in een kantoor gewerkt, tussen mensen die daar het gros van hun leven zouden doorbrengen en daar elke seconde van zouden walgen. Sommigen roestten volledig vast, anderen deden gewoon door. Ik vond het afschuwelijk. Ik zou doodgegaan zijn als ik die job was blijven doen. Om geestelijk gezond te blijven, volgde ik acteer- en schrijflessen. Het was mijn droom om schrijver of acteur te worden. Ik heb wanhopig elke toneelschool in Londen afgedweild, maar nergens wilden ze me. Uiteindelijk werd ik toegelaten in Coventry.’
Daar schreef Davies het scenario voor Children (1976), een kortfilm over een jongen die net als hij opgroeit in een katholiek arbeidersgezin dat gebrutaliseerd wordt door de vader. ‘Het British Film Institute gaf me 8500 pond om het te verfilmen. Ik pruttelde tegen want ik had nog nooit geregisseerd, maar daar hadden ze geen oren naar. Ik stierf bijna. De cameraman was zeer behulpzaam maar de rest van de crew haatte het script, haatte mijn manier van werken en wees me daar drie weken lang elke dag op. Het was één grote ellende, het resultaat was niet goed en ik keerde terug naar de toneelschool in de overtuiging dat ik geen greintje talent had.’ Davies kreeg onverwacht toch nog een kans om de kortfilm opnieuw te monteren. ‘Mij leek dat geldverspilling, maar het draaide goed uit. Ik kreeg de smaak te pakken, stelde mijn kandidatuur voor een filmschool en raakte binnen. Dat heeft zonder enige twijfel mijn leven gered.’ In nog twee indrukwekkende kortfilms – Madonna and Child (1980) en Death and Transfiguration (1983) – breidde Davies daarop een vervolg aan het verhaal van de jongen uit Liverpool die zijn moeder aanbidt, maar met zijn geaardheid en geloof worstelt.
Troost
In 1988 maakt de stilist met de grote poëtische gevoeligheid indruk met een eerste langspeelfilm: Distant Voices, Still Lives, een parel van verstilling, droefenis en raffinement. Hij bevestigt met The Long Day Closes (1992), The Neon Bible (1995) en The House of Mirth (2000) maar daarna blijft het lange tijd stil. In die periode vond Davies nog meer dan anders soelaas in poëzie. ‘Dichten is de enige kunst die niets kost. Poëzie is een onderonsje tussen jou, het papier en de pen. Je zegt en doet wat je wilt. Je besteedt zo veel tijd als je wilt aan één vers. Niemand zal je berispen omdat het te lang duurt of te veel kost. Er zijn ook ervaringen die je in proza niet kwijt kunt maar waar je poëzie voor nodig hebt. Ik wanhoop behoorlijk vaak. Voor mij is het glas altijd halfleeg, nooit halfvol. Poëzie lezen of schrijven biedt troost.’
Pas in 2008 doet hij in de filmwereld opnieuw van zich spreken, met de documentaire Of Time and the City, een superieur weemoedige ode aan het Liverpool van zijn jeugd. Op een nieuwe langspeelfilm is het wachten tot The Deep Blue Sea,in 2011, met een adembenemende Rachel Weisz als de vrouw die zich in haar ongeluk stort door een roekeloze, verarmde piloot (Tom Hiddleston) te verkiezen boven een keurige, welgestelde echtgenoot.
Op dit moment heeft de regisseur de wind wel in de zeilen. A Quiet Passion volgt kort op Sunset Song (2015), een bucolisch drama naar de gelijknamige roman van Lewis Grassic Gibbon, en Davies heeft ondertussen nóg twee films in de pijplijn zitten. ‘Wie daarboven ook over me waakt, ik ben hem dankbaar.’ Hij blijft zich wel een buitenbeentje voelen in de Britse cinema. ‘We denken dat we met Hollywood kunnen concurreren. Maar dat is oliedom. We hebben er het geld niet voor en Amerikaanse acteurs die in het wilde weg schieten, is al zo idioot, je moet niet vragen hoe belachelijk Engelse acteurs zich zo maken. Telkens ik zoiets zie, denk ik: leg die wapens neer, ga naar huis en blijf dáár! We zouden beter naar onszelf kijken en de verhalen vertellen die dit Britse eiland op natuurlijke wijze voortbrengt.’
A QUIET PASSION
Vanaf 2/11 in de bioscoop.
door Niels Ruëll – foto Filip Van Roe
‘Emily Dickinson stelde zichzelf een verschrikkelijke vraag: wat als we wel een ziel hebben maar er geen god is? Dát heeft me in haar armen gedreven.’
Terence Davies
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier