QUESTLOVE

Elvis Costello is terug, met een hiphopgroep aan zijn zijde, begot. En niet de eerste de beste: op het album Wise Up Ghost slaat De Gebrilde de handen in elkaar met The Roots, het collectief onder leiding van Ahmir ‘Questlove’ Thompson: drummer, producer, dj, vinylconnaisseur, sterkhouder van de alternatieve hiphop, grondlegger van de neosoul en bonafide muzikaal fenomeen. Een portret van – dixit Rolling Stone – Amerika’s orkestleider.

Elvis Costello kent wat van onverwachte allianties. Reggaezanger Jimmy Cliff, de strijkers van Brodsky Quartet, uiteenlopende, levende legendes als Allen Toussaint, Paul McCartney en Burt Bacharach, of de Zweedse mezzosopraan Anne Sofie Von Otter: hij verzamelde de voorbije decennia pluimen in de meest uiteenlopende kleuren en vormen op zijn hoed. Een samenwerking met een hiphopgroep – en een van de beste livebands op de planeet, volgens velen – kon er gerust nog bij, ook al had meneer Declan MacManus na het positief onthaalde National Ransom uit 2010 stilletjes besloten om het platen maken te staken. Dat semipensioen werd doorkruist door Questlove. In de coulissen van Late Night with Jimmy Fallon, de Amerikaanse talkshow waar The Roots sinds 2009 dienstdoen als huisorkest, schraapte de notoir verlegen drummer zijn moed bijeen en stapte op Costello af met de suggestie ‘iets’ samen te doen. Van alle muzikale talenten en grootheden die wekelijks zijn pad kruisen in de gangen van televisiezender NBC kiest hiphopkanjer Questlove voor een 59-jarige, Britse singer-songwriter met een voorliefde voor gekke hoedjes en muzikale haarspeldbochten. Bizar, toch? Toch niet.

AHMIR THOMPSON IS IN DE WIEG GELEGD VOOR DE MUZIEK. Begin 1971 staat zijn kribbe in Philadelphia, papa is een oudgediende van het doowopcircuit, mama een zangeres en voormalig model. Twee jaar na Ahmirs geboorte vormen ze, samen met een tante, de spil van de soulgroep Congress Alley. Rond dezelfde periode krijgt de jongste Thompson – hij heeft een oudere zus, Donn – zijn eerste drumstel cadeau van de kerstman. Het begin van een leven dat draait om cirkels. Vinylplaten, draaitafels, drumtrommels, cymbalen, zelfs de vorm van zijn afrokapsel – ‘my life revolves around that shape’, zegt Questlove in zijn pas verschenen autobiografie Mo’ Meta Blues: The World According to Questlove.

Een dikke vijfduizend exemplaren rijk, zo herinnert hij zich de platencollectie ten huize Thompson. Vader houdt van mooie stemmen en heldere arrangementen, en luistert naar artiesten als 10cc en Carole King. Grote zus importeert rocksterren als David Bowie, Queen en Led Zeppelin van school en moeder prefereert de avant-gardejazz van Miles Davis en Herbie Hancock. En dan zijn er natuurlijk Stevie Wonder, James Brown, Rufus, Sly & The Family Stone, The Isley Brothers, Bill Withers en vele andere soul- en funkmonumenten die mee zuurstof geven aan het muzikale ontluiken van little drummer boy. Vandaag heeft Questlove een motto, het vertalen zou het onrecht aandoen: ‘When you live your life through records, the records are a record of your life.’ En hij heeft ondertussen een encyclopedische kennis van muziek bijeengeleefd. Toen Jay Z en Beyoncé de geboorte van hun dochter Ivy Blue vierden, stelde Questlove op eenvoudig een babysoundtrack samen, gespreid over vier iPods. Een gedegen muzikale opvoeding kan niet vroeg genoeg beginnen, weet hij uit ervaring.

Vanaf zijn zevende doet Ahmir podiumervaring op als drummer in de clubact van zijn ouders. Wanneer die niet op tournee zijn, parkeren ze hem liefdevol in verschillende privéscholen voor artistiek aangelegde kinderen. Eind jaren tachtig, op de prestigieuze Philadelphia High School for the Creative and Performing Arts (kortweg CAPA), maakt Ahmir kennis met ene Tariq Trotter, een opstandige maar begaafde jongen met een vlijmscherpe tong – ‘een verbale atleet’, aldus Questlove in zijn biografie. CAPA is een eliteschool, waar jonge jazzwonderen naast prima ballerina’s in spe worden klaargestoomd voor een leven in het schouwburgcircuit. Maar Ahmir en Tariq vinden elkaar in hun liefde voor hiphop, een genre dat de kinderschoenen pas begint te ontgroeien. In 1989, het laatste schooljaar van Ahmir, improviseren ze een groepje, Radio Activity, om mee te dingen naar de hoofdprijs op de jaarlijkse talentenjacht van hun school. Winnen doen ze niet – een vocaal ensemble met de naam Boyz II Men wel – maar de eerste zaadjes van The Roots zijn geplant.

HET DUURT ENKELE JAREN VOOR DIE ZAADJES TEN VOLLE ontkiemen, tot het duo in 1991 – geïnspireerd door een Levi’s-commercial geregisseerd door Spike Lee – besluit de trottoirs van Philadelphia onveilig te maken met potten, pannen en een microfoon. Het duo breidt zich na verloop van tijd uit tot een volwaardige groep met drums, basgitaar en keyboards. Radio Activity wordt Black to the Future wordt The Square Roots wordt The Roots. Ahmir Thompson doopt zichzelf Questlove (alternatieve spelling: ?uestlove), Tariq Trotter staat vanaf nu bekend als Black Thought. Het kwintet spiegelt zich aan de Native Tongues-scene van begin jaren negentig, aan bands als De La Soul, A Tribe Called Quest en Jungle Brothers. Hiphop met een spirituele, zelfbewuste ingesteldheid en positieve boodschap, opgebouwd rond eclectische, genres overschrijdende samples. In 1993 brengen The Roots in eigen beheer hun debuut uit, Organix. Zo getiteld ‘omdat we wilden benadrukken dat we al onze instrumenten zelf speelden’, vertelt Questlove. Dankzij die organische aanpak staan ze er twintig jaar later nog steeds. Dankzij, of moeten we zeggen ondanks?

Want Questlove en The Roots passen overal en nergens in. Ze surfen mee op de laatste golf van de Golden Age van de hiphop, de periode eind jaren tachtig, begin jaren negentig waarin hiphop aan een razend tempo evolueert en het collectieve bewustzijn binnensijpelt. Organix verschijnt niet veel later dan The Chronic, het immens succesvolle, synthetisch gestileerde album van Dr. Dre dat voorgoed het aanschijn van hiphop verandert. Grote platenlabels gaan met z’n allen op zoek naar de hiphopkip met de gouden eieren, en zo worden The Roots getekend op Geffen, in die periode de stal waar grote gitaaracts als Guns N’ Roses, Aerosmith en Nirvana de bankrekeningen flink aandikken. Maar The Roots zijn geen gangstarappers, en het duurt tot 1999 en hun vierde album Things Fall Apart vooraleer de brede erkenning er komt.

Tot dan toe hadden Questlove en zijn troepen zich afzijdig gehouden van elke trend en gril in het hiphopwereldje. Vooral wanneer in 1995 de West Coast versus East Coast-rivaliteit als een etterende zweer openbarst tijdens de uitreiking van de Source Awards, de Oscars van de hiphop. Een gebeurtenis die Questlove ‘de begrafenis van hiphop’ noemt. In plaats van zich te mengen in de opgeklopte vetes tussen alle Biggies, Puffy’s, Tupacs en Snoops blijven The Roots bewust aan de zijlijn staan, samen met andere, niet in blingbling en bangbang geïnteresseerde artiesten als Nas en Mobb Deep.

Met de release van Things Fall Apart in 1999 staan The Roots zelf mee aan de basis van een nieuwe beweging, de neosoul. R&b met een hiphopattitude. In het jaar 2000 verschijnen drie mijlpalen: Mama’s Gun van Erykah Badu, Like Water for Chocolate van Common, en Voodoo van D’Angelo. Questlove heeft een hand in de productie van alle drie, en samen met producer Jay Dee alias J Dilla van Slum Village en Q-Tip van A Tribe Called Quest vormen die artiesten een collectief: de Soulquarians. Intussen zijn The Fugees groot geworden in het vaarwater van The Roots (ze speelden lang hun voorprogramma), en in hun periferie duiken namen op als Jill Scott, India.Arie en Mos Def. Allen voorbestemd tot succes. Questlove raakt ook goed bevriend met een jong, debuterend zangeresje genaamd Alicia Keys.

‘Er is in de mainstreammedia maar plaats voor één, zich links van het centrum bewegende hiphop- of r&b-artiest’, schrijft Questlove over die periode in zijn biografie. De meeste critici zijn The Roots dan wel goedgezind, de leider beseft dat hun grootste kracht niet in hun eigen albums ligt, maar in het ontdekken en begeleiden van nieuw, eigenzinnig talent. Zelfs hun grootste hit, The Seed 2.0, komt er nadat Questlove in de vergaarbakken van hun platenfirma het genegeerde album ontdekt van een onbekende singer-songwriter, Cody Chesnutt. Ze nemen de single samen op, en Chesnutts carrière komt meteen van de grond. Sterren zijn ze niet, The Roots, maar in veel gevallen wel de architecten er van. Appreciatie komt er evengoed van bovenaf: in 2001 selecteert nieuwe hiphopkeizer Jay-Z The Roots als begeleidingsband voor zijn MTV Unplugged-sessie. Drie jaar later staan ze opnieuw in zijn rug voor Jay-Z’s zogezegde afscheidsconcerten in Madison Square Garden.

Iedereen wil nu een graantje mee pikken van The Roots, van John Legend tot Christina Aguilera. Joss Stones eerste stapjes op het toneel, met haar cover van The White Stripes’ Fell in Love with a Girl? Yep, Questo! Quasi uitgerangeerde soullegendes als Betty Wright en Al Green laten zich enkel opnieuw in de studio verleiden begeleid door Questlove en de zijnen. Green houdt er twee Grammy’s aan over, de eerste in zijn nochtans niet onbetekenende carrière. Wanneer Joe Jackson een hommage wil opnemen aan jazzicoon Duke Ellington, klopt hij voor inspiratie en begeleiding aan bij Questlove. Vraagt legendarisch producer Don Was of Questlove wil komen drummen tijdens een sessie van de Italiaanse brulboei Zucchero (!), dan doet hij dat. Het toonbeeld van een échte hiphopper, de antisnob die overal een goede break in hoort.

‘Ik mag als fan op de eerste rij zitten’, zegt Questlove over zijn reilen en zeilen met de muzikale groten der aarde. Dat is het geheim van zijn succes, nooit vergeten wat hem zo ver gebracht heeft: de vele cirkels in zijn leven – ’that shape’ die hem op een goede dag een invitatie opleverde voor een rolschaatsfeestje van zijn grootste held, Prince. Een rolschaatsfeestje, juist. Een plaat met Elvis Costello kan er dus gerust nog bij. Want hoe meer ze groeien, hoe dichter The Roots bij de wortels van de hiphop komen. Een paradox waar muziek in zit.

WISE UP GHOST

Uit op 16/9 via Blue Note.

DOOR JONAS BOEL

IN DE COULISSEN VAN LATE NIGHT WITH JIMMY FALLON SCHRAAPTE DE NOTOIR VERLEGEN QUESTLOVE ZIJN MOED BIJEEN EN STAPTE OP ELVIS COSTELLO AF MET DE SUGGESTIE ‘IETS’ SAMEN TE DOEN. BIZAR, TOCH? TOCH NIET.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content