Dinsdag 9/10, 21.20 – Canvas

‘Champagne nippen aan de zijde van een Russische gravin op de Orient Express’, Sven Speybrouck zag het bij zijn vertrek onlangs helemaal zitten. Die exclusieve trip heeft Publiek geheim te danken aan Oostendenaar Georges Nagelmackers.

‘Nagelmackers richtte in 1876 de Compagnie Internationale des Wagons-Lits op’, legt Rita Mosselmans, regisseur van Publiek geheim, uit. ‘Mechelen-Brussel, Antwerpen-Gent…: verschillende trajecten werden toen, niet alleen hier, maar overal in Europa, door verschillende lokale bedrijfjes beheerd. Nagelmackers zette zijn treinen in op lange, grensoverschrijdende verbindingen.’

Hoe ver reikten de routes van Wagons-Lits?

Rita Mosselmans: Aanvankelijk over heel West-Europa, maar uiteindelijk ook Oost-Europa en verder. Tegen Nagelmackers’ overlijden in 1905 reden er duizend rijtuigen van het bedrijf rond. Enkel rijtuigen, geen locomotieven. Door zich te beperken tot wagons kon de compagnie zich erop toeleggen die zo luxueus en vernieuwend mogelijk te maken. Met succes. Na Oostende-Wenen volgde de ene luxelijn na de andere. Iedereen kent uiteraard de – overigens opnieuw opgestarte – Orient Express, dankzij de roman van Agatha Christie, maar Wagons-Lits reed ook de vermaarde Transsiberië Express, de Nord Express, van Parijs over Berlijn naar Sint-Petersburg, en de Taurus Express, door het gelijknamige gebergte in het Midden-Oosten.

Hoe kreeg Nagelmackers dat allemaal voor elkaar?

Mosselmans: Hij kon rekenen op de steun van enkele hooggeplaatsten, diplomaten, maar in het bijzonder koning Leopold II. Die was als aandeelhouder van Wagons-Lits niet geheel onbaatzuchtig, maar hij wilde ook het prestige van België vergroten in het Europa van eind negentiende eeuw, dat zeer isolationistisch was.

Dit stond al heel lang op jullie verlanglijstje, niet?

Mosselmans: We hebben inderdaad een lange weg afgelegd. Om te beginnen was het al niet gemakkelijk te traceren in wiens bezit de hangars van Wagons-Lits tegenwoordig zijn – het bedrijf is niet meer actief en al meermaals in andere bedrijven opgegaan.

En dan moest je nog een plaatsje zien te versieren voor Sven Speybrouck op de Orient Express?

Mosselmans: We hebben heel lang moeten smeken, maar het is gelukt. We kregen niet veel tijd, helaas geen twee volle dagen zoals Poirotvertolker David Suchet, maar toch voldoende om met tot de verbeelding sprekende beelden terug te keren. Sven heeft voor de gelegenheid zijn beste pak aangedaan, om niet uit de toon te vallen tussen de steenrijke toeristen.

Hoe is er een einde aan Nagelmackers’ rijk gekomen?

Mosselmans: De tijden veranderden, en de trein kwam door vliegtuig en auto steeds meer in de verdrukking. Al heeft Wagons-Lits het nog lang volgehouden. In de jaren twintig, toen de auto begon op te komen, ging het bedrijf zich nog meer toeleggen op luxe. De rijtuigen waarmee men nu opnieuw de route van de Orient Express aflegt, stammen uit de jaren twintig, om maar te zeggen hoe degelijk ze zijn. Maar in de jaren zeventig waren Europese luxetreinreizen op sterven na dood. In 1977 (uitgerekend het jaar dat Kraftwerk het futuristisch-nostalgische Trans-Europe Express uitbracht, nvdr.) heeft Wagons-Lits alle treinstellen van de hand gedaan.

Hans Van Goethem