Als opwarmer voor zijn nieuwe film Carnage trakteert Bozar je op de gratis tentoonstelling Roman Polanski: Acteur en regisseur. Zijn grillige leven voor én achter de camera doorgelicht.

Nadat de tentoonstelling Roman Polanski; Acteur en regisseur eerder al zijn geboorteplaats Lodz, Londen en Berlijn aandeed, strijkt ze volgende week neer in Brussel. Op de affiche? Een waslijst aan posters, stills en setfoto’s, die niet alleen een portret schetsen van de inmiddels 78-jarige Pool als regisseur, maar – nomen est omen – ook als acteur. Bovendien krijgen bezoekers al beelden te zien van Carnage, zijn nieuwste film die in december bij ons in de zalen komt. Daarin spelen Christoph Waltz, Jodie Foster, John C. Reilly en Kate Winslet twee koppels die samenkomen om een geschil uit te praten, maar steeds moeilijker kunnen verbergen dat beschaving niet veel meer is dan een laagje vernis. Typisch Polanski dus.

GUITIG ACTEUR

Veel leuker dan de typische setfoto’s met een druk gesticulerende Polanski zijn de beeldende bewijzen dat hij op jonge leeftijd zijn eerste stappen als acteur zette. Met zijn babyface en guitige blik pik je er hem zo uit. Hij had er al heel wat theatervoorstellingen opzitten toen de gevierde regisseur Andrzej Wajda hem in A Generation (1955) zijn eerste filmrol gaf. ‘Roman zat in elke scène’, weet Wajda, die nog vier keer met Polanski zou samenwerken. ‘Aan één stuk door zorgde hij voor verrassende situaties die onze film levendig maakten.’ Sporadisch liet Polanski zich ook door andere regisseurs inhuren. Met wisselend succes: Giuseppe ‘Cinema Paradiso’ Tornatore koppelde hem aan Gérard Depardieu in Una pura formalità (1994) en Brett Ratner smeerde hem een cameo in Rush Hour 3 (2007) aan. Gelukkiger was zijn blitzoptreden in de romanverfilming Caos Calmo (2008) naast Nanni Moretti als weduwnaar.

POLANSKI REGISSEERT POLANSKI

Polanski heeft de gewoonte ook in zijn eigen films op te duiken. In de beruchtste scène van Chinatown (1974) wordt de neus van Jack Nicholsons personage op wansmakelijke wijze in reepjes gesneden. Polanski nam de honneurs zelf waar en kon het niet laten Nicholson met een écht mes bang te maken voor enige ongenode chirurgie. Een paar keer ging het om meer dan een cameo. In de horrorkomedie The Fearless Vampire Killers (1967) speelt hij de nerveuze assistent van een professor die op vampiers jaagt. Dat personage heeft trouwens een oogje op de dochter van een cafébaas, een rol voor Sharon Tate, met wie Polanski nadien zou trouwen. In The Tenant of Le Locataire (1976) kende hij zichzelf de hoofdrol toe, als de verlegen jongeman die naar de flat verhuist van een dame die zelfmoord heeft gepleegd en geobsedeerd raakt door haar vriendin. Zijn twee andere appartementfilms, Repulsion en Rosemary’s baby, zijn straffere kost, maar aan zijn vertolking ligt het niet. Polanski zelf predikt trouwens bescheidenheid als het over zijn acteerkunsten gaan. ‘Ik gebruik mezelf alleen omdat ik goedkoop ben en mezelf geen last bezorg. Ik doe altijd wat ik mezelf opdraag.’

POLSKI POSTER

Wie verder door de tentoonstelling grasduint, stoot op een reeks filmaffiches uit alle werelddelen die de populariteit van Polanski’s films in de verf zetten. Negeer vooral de posters van zijn vroegste films niet. De poster van zijn debuut Noz w wodzie of Knife in the Water (1962) is een werkstuk dat je veeleer in het SMAK dan in een bushokje verwacht. Het schilderij van de Poolse kunstenaar Jan Lenica weet de grimmige sfeer en de essentie van het verhaal over de zeiltocht van een rijk koppel en een non-conformistische student in één beeld te vatten. Een donkerblauwe jonge vis lonkt naar een bevallige, maar van scherpe tanden voorziene paarse vis die de andere kant opzwemt. Een tweede donkerblauwe vis mét een pijp stelt daaronder de vermeende intellectuele suprematie voor.

Naar de precisering ‘Film Polski’ hoef je op de volgende posters al niet meer te zoeken. Polanski breekt meteen door en trekt naar Londen om de sixties te helpen swingen. Minieme budgetten zijn ginds genoeg voor twee indrukwekkende films: de nachtmerrie Repulsion (1965) met Catherine Deneuve als de frigide Belgische vrouw die zich in waanbeelden verliest, en de zwarte komedie Cul-de-sac (1966) met Deneuves zus Françoise Dorléac. De posters – opnieuw van Jan Lenica – zijn weer hoogstandjes van sfeer, stijl en semiotiek. Net als de affiche die Jim Pearsall voor Chinatown ontwierp, tonen ze aan hoe die sterke aankondigingen Polanski’s films meermaals een duw in de rug hebben gegeven.

ROMAN POLANSKI. ACTEUR EN REGISSEUR

van 10.11 tot 08.01.2012 in het Paleis voor Schone Kunsten, Brussel.

NIELS RUËLL