P.B. GRONDA, schrijver van onder meer Onder vrienden en Straus Park, duikt elke week in de populaire cultuur.

De meeste dingen komen terug. Pastelkleuren, naaimachines, west tegen oost, virussen, meisjes die armbandjes knutselen, Kaye Styles en 24. Je zou haast zeggen: álles komt terug. Maar dat is dan weer niet waar.

Wat bijvoorbeeld nooit terugkomt, is kraakbeen. Weg is weg, voor altijd.

Heel de farmaceutische industrie draait om de illusie dat slijtage te stoppen valt, maar daar trekt kraakbeen zich niks van aan. Je zult niet door je knieën zakken zonder, maar bewegen wordt wel veel moeizamer of ronduit pijnlijk.

Na jaren van aanhoudende economische crisis is het kraakbeen uit veel relaties verdwenen. Tussen burgers en overheden, tussen regio’s en landen, tussen werelddelen en hun leiders. Het is bot op bot, en dat heeft gevolgen.

In Vlaanderen vallen we tot op heden niet in de groep van echte slachtoffers. Wij kunnen dus doen wat de meeste Europeanen doen in geval van nood. Een spandoek maken, iets op Facebook posten, op vakantie gaan en in de file staan.

Wat beleidsmakers in Vlaanderen ondertussen doen, is besparen. Daarbij wordt weinig onderscheid gemaakt tussen hoofdzaak en bijzaak. Dat zul je wel vaker zien bij mensen die in cijfers denken: een 4 of een 7 zien er overal hetzelfde uit. Er wordt in onze politieke middens geen debat gevoerd over de wereld die momenteel toch redelijk enthousiast aan het veranderen is. Debat is niets voor Vlaanderen. Uiteindelijk is dat toch maar wat praten. Niet waar onze leiders het best in zijn, praten. Dat doen Hollanders. Fransen misschien. Britten, desnoods. Terwijl: wat vang je ermee? Niks. Tijdverlies.

Er wordt in de kmo Vlaanderen geen positie ingenomen, er wordt ondergaan. Opinie is risico en risico kost geld. Zullen we regionaal minder peren verkopen door de gevolgen van wereldpolitiek, dan zeggen we: we vreten zelf wel drie peren meer. Of we gaan naar de Chinezen! Voor een deel is dat natuurlijk feitelijke onmacht. Voor een deel helaas ook intellectuele schraalte en een groeiende cultuur waarin cultuur als een vervelende bijzaak wordt beschouwd.

Cultuur is niet alleen Borremans en Cherkaoui. Wat het gelukkig ook is, natuurlijk, maar cultuur begint veel vroeger. Het begint bij de manier waarop we met elkaar omgaan, bij de relatie met onze directe omgeving en de manier waarop we in de wereld staan. Cultuur is ook het aanvaarden van nuance, van het feit dat weinig zaken eenvoudig zijn, ook al zouden we dat soms liever geloven om er dan een eenvoudige oplossing aan te kunnen geven. Cultuur kun je misschien niet leren, maar leren helpt wel om op een gecultiveerde manier in het leven te staan.

Een van de enige zaken die het steeds kraakbeenarmere Vlaanderen kunnen redden, namelijk toegankelijk toponderwijs, wordt exclusiever. De vlinder en de orkaan uit de chaostheorie indachtig: als er in Vlaanderen iemand niet naar de unief kan, wordt er in het Midden-Oosten een raket afgevuurd. Wat deze zomer wel duidelijk werd: we gaan door turbulentie en zo naar een nieuwe wereld. Vlaanderen zit niet meteen bij de favorieten. Welkom terug uit vakantie.

P.B. GRONDA

DE VLINDER EN DE ORKAAN UIT DE CHAOSTHEORIE INDACHTIG: ALS ER IN VLAANDEREN IEMAND NIET NAAR DE UNIEF KAN, WORDT ER IN HET MIDDEN-OOSTEN EEN RAKET AFGEVUURD.