PANORAMA: DE SNELHEID VAN GELD

Stefaan Werbrouck
Stefaan Werbrouck Ex-hoofdredacteur van Knack Focus en tv-freak

Zondag 6/5, 20.10 – Canvas

‘Time is money’, en nergens geldt dat gezegde meer dan op de beurs van New York. Als u wilt weten hoe een seconde – wat zeggen we: een honderdste van een seconde! – het verschil kan maken tussen miljoenen dollars winst of verlies, dan moet u de bijzonder sterke Nederlandse documentaire De Snelheid van Geld bekijken, waarin de zogenaamde ‘flash crash’ van 6 mei 2010 gereconstrueerd wordt. Op die dag, rond kwart voor drie stortte de Dow Jones om redenen die niemand kon benoemen plots helemaal in elkaar en ging op enkele minuten tijd ongeveer 1 biljoen dollar in rook op. Nog vreemder: vijf minuten na de crash begonnen de aandelen weer te stijgen en even na drie stond de koers weer op hetzelfde niveau als voorheen. De zoektocht naar de oorzaken is een verhaal van hoe de handel op de beurs vandaag meer en meer uitgevoerd wordt door computers die met ingewikkelde algoritmes bepalen wanneer ze kopen en verkopen.

‘We hadden begin 2010 een documentaire gemaakt over zogenaamde ‘quants’,’ zegt Marije Meerman van Tegenlicht. ‘Dat zijn de wiskundigen die de algoritmes schrijven waarmee beurscomputers hun orders plaatsen. Op het einde vroeg ik die specialisten waarvoor zij eigenlijk het bangst waren als het op de beurs aankomt. Ik had verwacht dat ze ‘een nieuwe 9/11’ zouden antwoorden, maar ze zeiden allemaal hetzelfde: een ‘rotten algorithm’, dat de koersen in de war zou sturen met zware consequenties voor de hele aandelenbeurs. Daaruit kwam het idee om te proberen na te gaan hoe die algoritmes precies werken en wat hun invloed is. Alleen is het moeilijk om zoiets in beeld te brengen: Wall Street vandaag is veel minder mannetjes die staan te roepen op de beursvloer, het gaat allemaal over massa’s data en grafieken die verwerkt worden. Maar terwijl we erover aan het nadenken waren, gebeurde de ‘flash crash’, het ideale voorbeeld van wat er fout kan lopen. Het was alsof we het over onszelf hadden uitgeroepen. (Lacht)

Na de crash stelde de Amerikaanse beursregulator SEC een onderzoek in, en vijf maanden later kwam men met een rapport waarin een bank uit Kansas City met de vinger werd gewezen. Die had met behulp van een computer een pakket aandelen ter waarde van 4 miljard dollar

op de markt gebracht en daardoor waren de koersen in elkaar gestort. In Money and Speed blijkt dat het echter niet zo eenvoudig in elkaar zit als het lijkt, en dat het vooral de computers van andere banken en instellingen waren die de crash veroorzaakten. ‘Transparantie is in die wereld onbestaande’, zegt Meerman. ‘Het feit dat de SEC vijf maanden nodig had om alle gegevens omtrent de gebeurtenis bij elkaar te krijgen, zegt al genoeg. Er wilden heel weinig mensen praten over die ‘flash crash’ en de rol die computers spelen. Ik heb één iemand gevonden, die data verwerkt voor grote instellingen, en die wilde praten uit wroeging, omdat hij vond dat het publiek moet weten wat er achter de schermen gebeurt. De mensen die echt begrijpen hoe alles in elkaar zit, hebben er geen belang bij om het uit te leggen.’

Een van de conclusies is dat als leek op de beurs spelen totaal onzinnig is, omdat je nooit even geïnformeerd en snel kunt zijn als de grote spelers. Zo leer je uit de reportage dat de kabels die de computers verbinden met de beurs in New York minstens driehonderd meter lang moeten zijn, zelfs al staan ze bij wijze van spreken in het gebouw ernaast. De reden: als één computer een kabel van honderd meter zou gebruiken, zou de tijdswinst die dat oplevert – en dan spreken we in milliseconden – al concurrentievervalsing zijn. ‘Als gewone man ben je altijd te laat’, zegt Meerman. ‘Zoals in de docu te zien is, liep de informatie over de ‘flash crash’ ook achter op de werkelijkheid, een kleine veertig seconden. Dat lijkt weinig, maar voor computers is dat een eeuwigheid, en het is net in die paar seconden dat de grote spelers hun slag kunnen slaan. Zelfs al zit je dus de hele dag achter je computer de koersen te volgen, je zult nooit op tijd zijn.’

STEFAAN WERBROUCK

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content