woensdag 28/9, 21.10, Canvas ***
Dat je op de markt van een doorsnee Vlaams dorp de mensen om het even wat kunt wijsmaken of laten zeggen, heeft De ideale wereld ondertussen tot in den treure duidelijk gemaakt. De hardwerkende Vlaming – dat is toch het representatieve beeld dat we van onszelf graag hebben – bevindt zich op dinsdagochtend niet aan een groentekraam, me dunkt. Maar kijk: Pano streek toch weer neer op die markt en ontlokte er aan een handvol mensen wat uitspraken over moslims. Even tussendoor: Pano is een vreselijke naam, die voortvloeit uit de versmelting van Panorama en Koppen. ‘Panoko’ was nog erger geweest, maar goed, Pano dus – waarom moet ik nu de hele tijd aan belegde broodjes denken.
‘Hoe moslim-avert is de Vlaming?’ Dat wilde Pano in zijn eerste diepgravende, relevante en onthullende reportage onderzoeken. Een eerdere enquête had aangetoond dat dat al bij al nog wel meeviel. Zevenenzeventig procent van de respondenten had toegegeven best te willen wonen naast een moslim en vijftig procent vond al die moslims zelfs een verrijking. O, wat is de interpretie van enquêtes en cijfermateriaal toch altijd weer een schouwspel van willekeur. Als de N-VA dertig procent van de stemmen haalt, heet dat een grote meerderheid te zijn, maar als vijftig procent beweert moslims oké te vinden, dan noemt men die andere vijftig procent – zij die moslims geen verrijking vinden, ook al was dat niet de vraag – plots een ‘aanzienlijke groep’. Even aanzienlijk als de andere groep, lijkt mij, of is vijftig procent sinds de hernieuwde rekenkunde van Johan Van Overtveldt niet langer de helft?
Maar goed, dat er wat schort aan de beeldvorming van Vlamingen over moslims en omgekeerd, is al langer een publiek geheim en dus is het zeker relevant om daar journalistiek op door te gaan. Omdat ze bij Pano ook wel weten dat interviews op de markt enkel goed zijn voor de ‘moslimbingo’, kozen ze voor het straffere werk: undercovermoslims. Twee Belgen met Marokkaanse roots verkleedden zich in een mannelijke en een vrouwelijke moslim en startten zogezegd een interieurzaak op in het blijkbaar blankste dorp van Vlaanderen, Tremelo. 0,5 procent van de bewoners zou er moslim zijn. Waar dat cijfer precies vandaan komt, is me niet helemaal duidelijk. Vooral omdat er eigenlijk geen cijfers bestaan over het aantal moslims in België, een glibberige bocht waar Humo met zijn enquête eerder die week ook al uitvloog. Zou het kunnen dat men in dit getal moslim en ‘van vreemde afkomst’ gemakshalve op een hoop gooit?
Maar kom, regisseur Rachida El Garani en stand-upcomedian Arbi El Ayachi vermomden zich voor een week als Karima en Mohammed en deden alsof ze zich wilden integreren in Tremelo. Dat ging niet zo goed. ‘Uw verblijfsvergunning?’ was de lichtjes vijandige vraag die Mohammed van de ambtenaar achter de balie in het gemeentehuis kreeg. ‘Die heb ik niet’, antwoordde hij. ‘Enkel een Belgische identiteitskaart.’
Die ene scène, amper tien seconden lang, ontmaskerde veel indringender onze courante blik op ‘die andere mens’ en was pijnlijker dan alle uitspraken van halfdronken caféklanten en wazige marktgangers in de rest van de reportage. Om dat te tonen, hoef je zelfs geen twee Belgen Marokkaanser te laten zijn dan ze in hun gewone leven zijn. Die verkleedpartij verhulde in mijn ogen de onzekerheid van de makers van deze reportage. Waren ze bang dat de reacties minder grof en ongepoetst zouden zijn als Rachida en Arbi er niet als het cliché van de moslim hadden bijgelopen? Misschien wel, maar ze waren ook relevanter geweest. En is het niet dat wat Pano wil zijn?
door Tine Hens
‘Uw verblijfsvergunning?’ was de lichtjes vijandige vraag die Mohammed van de ambtenaar in Tremelo kreeg. ‘Die heb ik niet’, antwoordde hij. ‘Enkel een Belgische identiteitskaart.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
