Toen Amerikaans kinderauteur L. Frank Baum in het begin van de twintigste eeuw zijn veertien Oz-boeken schreef, kon hij niet bevroeden dat zijn unieke universum tot een schijnbaar onuitputtelijke inspiratiebron zou uitgroeien. Wij lijsten de meest memorabele bewerkingen op.

DE EERSTE THE WIZARD OF OZ (1902)

Twee jaar na de publicatie van zijn eerste Oz-boek slaat Baum de handen in elkaar met componist Paul Tietjens om een muzikale toneeladaptatie te schrijven. Net zoals latere bewerkingen verschilt het stuk aanzienlijk van het bronmateriaal. Toto de hond is vervangen door Imogene de koe. Van de Wicked Witch of the West is geen spoor te ontdekken. En de overvloed aan politieke knipogen maakte het stuk destijds geschikter voor volwassenen dan voor kinderen.

DE BEKENDSTE THE WIZARD OF OZ (1939)

In het kielzog van drie stille films volgt deze toentertijd peperdure geluidsproductie met tragisch Hollywoodicoon Judy Garland in de hoofdrol. Ook hier zijn de verschillen met het origineel hemelsbreed. Omdat het contemporaine publiek te ontwikkeld geacht wordt voor een straight up sprookje, herwerkt men Dorothy’s Oz-belevenissen tot een droom. De zilveren slippers uit het boek krijgen een robijnrode make-over om het destijds baanbrekende Technicolorprocedé ten volle te benutten. De vele liedjes – waaronder het Oscarwinnende en onsterfelijke Over the Rainbow – zijn allemaal originele composities.

DE ZWARTSTE THE WIZ (1978)

Rasfilmer Sidney Lumet en popidolen Diana Ross en Michael Jackson gaan kritisch en commercieel op hun bek met deze Afro-Amerikaanse interpretatie. In deze als het einde van het blaxploitationtijdperk beschouwde bewerking van een Broadwayhit is Dorothy niet langer een boerendochter uit Kansas, maar een introverte lerares uit Harlem. De verkrotte terreinen van de New Yorkse wereldtentoonstelling van 1964 doen dienst als Munchkinland. En het toen ultramoderne World Trade Center wordt omgetoverd tot een urban versie van Emerald City.

DE GEFLOPSTE RETURN TO OZ (1985)

De eighties staan bekend als Disneys donkerste dagen. Het Huis van de Muis zit niet alleen in bijzonder slechte papieren, het levert enkele wel heel angstaanjagende kinderfilms af. Na spookprent The Watcher in the Woods (1980)en skelettentekenfilm The Black Cauldron (1985) volgt deze sombere sequel op The Wizard of Oz. Peilloze trauma’s, elektroshocktherapie en versteende ex-kameraden dragen bij tot een gitzwart avontuur, geregisseerd door legendarisch monteur en geluidsdesigner Walter Murch.

DE WAANZINNIGSTE WILD AT HEART (1990)

Het oeuvre van David Lynch is doordrongen van zijn liefde voor The Wizard of Oz. Nooit was dat zo voelbaar als in deze Gouden Palmwinnaar. Eeuwige rebel Sailor (de immer maniakale Nicolas Cage) is geobsedeerd door all things Oz. Zijn zweverige geliefde Lula (Lynch-fetisjactrice Laura Dern) klikt Dorothygewijs met haar hielen. En zowel de goede als de slechte heks passeren de revue.

DE MUZIKAALSTE WICKED (2003)

In deze supersuccesvolle musical – een bewerking van het gelijknamige boek van Gregory Maguire uit 1995 – wordt het Wizard of Oz-verhaal verteld vanuit het standpunt van de heksen. Het relaas van twee bevriende toverkollen die door de komst van een prins aartsvijandinnen worden, heeft overduidelijk zijn stempel gedrukt op het scenario van Oz the Great and Powerful.

DE MODERNSTE TIN MAN (2007)

Laat het aan Amerikaanse kabelzender Syfy – zie de geweldige Battlestar Galactica-update – om de avonturen van Dorothy en haar bizarre gezellen in een, eh, scifijasje te steken. Vleesgeworden charme Zooey ‘New Girl’ Deschanel kruipt in de huid van DG, een stoere serveerster die meer gemeen heeft met Star Wars-prinses Leia dan met Dorothy. Het titelpersonage is een vrijheidsstrijder die zich gedraagt als de verre neef van Han Solo. En de stoottroepen van de tirannieke leidster van de ‘Outer Zone’ – hebt u ‘m? – herinneren aan Darth Vaders Stormtroopers.