Film: **** Extra’s: ** (2-Disc Special Edition/Warner Home Entertainment)

Film. Er zijn bendes, misdaden, geweren, speakeasies en Prohibitie-clichés in Once Upon a Time in America, maar wat Sergio Leone werkelijk interesseert zijn de thema’s van tijd, identiteit en de (on)betrouwbaarheid van het geheugen. De vader van de spaghettiwestern vertelt hier het verhaal van een handvol Joodse kwajongens die in de Lower East Side kruimelmisdaden plegen en langzamerhand opklimmen in de criminele onderwereld van New York. In een complexe flashbackstructuur (drie periodes -1921, 1933 en 1968 – worden ingenieus door elkaar gehaspeld) onderzoekt Leone het verraad dat de gezworen vrienden Robert De Niro en James Woods uit elkaar dreef, zonder dat hij daarvoor alle raadsels ontsluiert. Rond beslissende daden en gebeurtenissen blijft een waas van mysterie hangen, wat samen met de ambivalente karaktertekeningen, de vaak gedurfde symboliek en de buitensporige lengte Once Upon a Time in America tot een van de meest ambitieuze genrefilms van zijn tijd maakt.

Dit is bijlange geen volmaakte film, maar het is het testament van een filmmaker die vanuit een fanatieke obsessie zijn visie op het doek krijgt, koste wat het kost (Leone knokte vijftien jaar om deze droom te realiseren en stierf niet veel later uitgeput aan een hartkwaal). Zelfs de gebreken hebben hun voordeel: de duidelijk uit het Italiaans vertaalde Engelse dialogen bijvoorbeeld dragen bij tot het onwerkelijke karakter van de film die als één grote opiumdroom voorbijtrekt. Leone ziet het verraad van de immigrantendroom in larger than life termen. Alles ziet er grandioos en uitvergroot uit, niet alleen de opulente decors, epische composities en het majestueus trage ritme, maar ook de schokkende afwisseling van tederheid en extreem geweld (met een paar martelingen en verkrachtingen die kunnen tellen).

Extra’s. In Amerika is de dvd-release nog een groter evenement dan in Europa, omdat Leone’s bijna vier uur lange versie er in een danig ingekorte en incoherente montage (opnieuw chronologisch geordend) in de zalen kwam. Maar ook voor wie de integrale director’s cut al in de bioscoop zag, blijft deze dvd een must – al is de splitsing van de film over twee schijfjes niet echt gelukkig te noemen (zeker omdat ze niet overeenstemt met de Intermission die pas na het negende hoofdstuk op de tweede schijf komt). De extra’s zijn helaas niet veel soeps. De commentaartrack van Richard Schickel laat te wensen over: het is onbegrijpelijk dat de recensent van Time meestal alleen maar met luide stem uitlegt wat we zelf ook kunnen zien of wat er later zal gebeuren. Over Leone’s mise-en-scène heeft Schickel weinig te vertellen. In plaats van de volledige documentaire Once Upon a Time: Sergio Leone (2000) krijgen we slechts het fragment (ongeveer 20 minuten) dat deze productie behandelt. Voorts de trailer en een galerij setfoto’s. Ook het ontbreken van geschrapte scènes (waar zijn de 45 minuten gebleven die Leone er zelf met pijn in het hart uitsneed?) is een gemiste kans.

DOOR patrick duynslaegher