Brick, Inception, (500) Days of Summer, Looper, Lincoln: met elke film wint Joseph Gordon-Levitt aan populariteit en waardering. Nu komt hij op de proppen met een eigen film: Don Jon. ‘Het voelde niet als de Eerste Keer.’

Probeer Joseph Gordon-Levitt maar eens niet sympathiek te vinden. Hij speelt zonder op veilig te spelen in bovengemiddeld veel goeie films die bij een breed publiek in de smaak vallen. Hij startte met HitRecord een productiebedrijf voor films, muziek en andere kunsten op waar onontdekte creatievelingen uit alle hoeken van de wereld via het internet aan meewerken. Hij vindt de weg naar Gent als er een filmfestival georganiseerd wordt. En op een moment dat zijn klim in Hollywoods pikorde nog niet ten einde is, durft hij het geweer van schouder te veranderen en een langspeelfilm te regisseren naar een scenario dat hij zelf heeft verzonnen. Don Jon is niet stellar!hilarious!genuine!edgy! en confident! als de Amerikaanse pers ons wil laten geloven, maar mag heus gezien worden en bevat een paar frisse ideeën. Joseph Gordon-Levitt speelt zelf Don Jon, een johnny die veel tijd in de fitnesszaal doorbrengt en de ene meid na de andere in zijn bed krijgt, om na de seks alsnog stiekem achter zijn computer te kruipen. Want aan de perfectie van porno kan niets of niemand tippen. Tenminste, zo denkt Don Jon erover tot hij eerst Scarlett Johansson tegenkomt en vervolgens Julianne Moore.

PORNO EN ROMCOMS, ÉÉN FRONT

De kern van de vlotte vertelling: porno noch romantische komedies hangen een beeld op dat strookt met de realiteit. ‘Zo is dat’, glimlacht Gordon-Levitt. ‘En breid dat gerust uit naar andere media. In romcoms en pornofilms maar ook in tv-shows, reclame, magazines en romans krioelt het van de onrealistische fantasieën. Daar heb ik op zich geen enkele moeite mee. Consumptie van fantasieën is niet noodzakelijk een slechte zaak. De vraag is hoe wij, individuele kijkers, die fantasie interpreteren. Verwacht je werkelijk dat het echte leven een kopie is van die gefantaseerde levens op het scherm? Dan heb je een probleem. Dat is jezelf klaarmaken om tegen een muur te lopen.’

De acteur-scenarist-regisseur benadrukt dat hij zielsveel van film houdt. ‘Maar een film is nooit hetzelfde als het echte leven, dat zoveel rijker is aan nuances en details. Jon en Barbara in Don Jon hebben niet door dat die veelzijdigheid het echte leven zo mooi maakt omdat ze te hard proberen om hun leven te kneden naar hun verwachtingen, verwachtingen die zijn gevormd door het medium van hun keuze. Jon heeft zo een checklist met dingen die hij verwacht van een pornofilm en past dezelfde lijst toe op een persoon van vlees en bloed.’

De film steekt ook de draak met onze hunker om Hij (Gordon-Levitt zelve) en Zij (Johansson) op het einde van de film samen te zien. ‘Don Jon verleidt het publiek met de belofte dat soort wensen te vervullen, maar gaat uiteindelijk toch een andere kant op. De film houdt de kijker een spiegel voor en zegt: “Bevraag je verlangen om Jon en Barbara weer samen te zien. Denk na over wat je wenst.”‘

Detecteren we hier voorzichtige mediakritiek? Is Gordon-Levitt een man met een boodschap? Hij ontkent. Zijn regiedebuut moet de kijker ontspannen zonder leeghoofdig te zijn, maar hij wil niet voor een moraalridder of zeurkous doorgaan. ‘Kaart ik een probleem van deze tijd aan? Ik denk het wel. Tegelijk is het een probleem van alle tijden. Ik had het er onlangs nog met mijn moeder over. Op Facebook is er een vakje waarin je verondersteld wordt de status van je relatie op te geven: vrijgezel, in een relatie, verloofd, getrouwd, het is ingewikkeld. Sommige mensen lijken relaties aan te gaan enkel en alleen om op Facebook te kunnen aanvinken dat ze een relatie hebben. ‘Is dat niet verschrikkelijk? Een relatie kwantificeer je toch niet! Een relatie is toch meer dan 1 of 0!’ foeterde ik. Mijn moeder antwoordde dat ik gelijk had maar dat dat niet nieuw was. Toen zij jong was, bestond er geen Facebook, maar ‘je ging met iemand’ of ‘je ging met niemand’. Dat was even simplistisch. Het leven oversimplificeren, elkaar objectiveren in plaats van elkaar te ontdekken en te omarmen als unieke individuen: het is van alle tijden.’

AFKEER VAN DE CELEBRITYCULTUUR

Autobiografisch is Don Jon niet. ‘Mijn familie verschilt sterk van de familie van Don Jon. Mijn moeder zet me niet onder druk om te trouwen en kindjes te krijgen. Mijn vader houdt wel van sport, maar in tegenstelling tot de vader die Tony Danza in de film neerzet, kan hij goed luisteren.’ Maar de boodschap dat je mensen niet als dingen mag beschouwen en niet te snel mag oordelen, is wel persoonlijk. Gordon-Levitt heeft er een bloedhekel aan om beoordeeld te worden door mensen die hem niet kennen en hem toch in een vakje stoppen. ‘Dat is vast een van de redenen waarom ik dit verhaal wilde vertellen. Ik voel me inderdaad soms een ding, een ‘iets’ dat op een piëdestal gezet wordt.’

Zijn blitzbezoek aan Film Fest Gent, waar we hem kunnen spreken, is strak georganiseerd. Interviews worden tot op de seconde getimed. Er zijn twee plannen opgesteld om hem het Marriotthotel op de Korenlei binnen te smokkelen zonder fans te moeten trotseren: een voor als het goed weer is en een in geval van regen. Als hij de rode loper betreedt, zetten de fans effectief hun keel open. Gordon-Levitt erkent het belang van promotie, maar op roem is hij niet tuk. ‘Ik heb vooral een afkeer van de celebritycultuur. Ik wil geen celebrity genoemd worden. Ik voel me niet thuis in die categorie.’

Het is een oud zeer. ‘Als tiener had ik daar ook al mee te kampen. Ik acteerde in de tv-serie 3rd Rock from the Sun (1996-2001) en het publiciteitsdepartement zag me graag in zo veel mogelijk tienermagazines staan. Alleen wilde ik daar helemaal niet in opgevoerd worden (hij noemde ze ooit ‘pornografisch’, nvdr.). Dat was een permanente strijd. Als jonge gast was ik fobisch voor mensen die me herkenden en zo hard “hé, dat is die jongen van tv” riepen dat het hele winkelcentrum het hoorde. Dat is om door de grond te zinken van schaamte. Op feestjes en evenementen zag je me niet. Hollywoodsociety vervulde mij op die leeftijd al met weerzin.’

Veel zin om het over zijn verleden te hebben, heeft hij evenwel niet. Sluw verlegt hij de richting van het gesprek. ‘Stigmatisering is geen unieke ervaring voor acteurs. Wie is er nog nooit in een hokje gestopt? Ik kan me niet voorstellen dat jij nog nooit geconfronteerd bent geweest met iemand die je als individu miskent, een etiket op je kleeft en in jouw plaats beslist wat jij bent. Iedereen maakt zulke dingen mee. Voorbeelden genoeg. Ik herinner me enkele leerkrachten die me destijds op school behandelden alsof ik nog een dom kleintje was. Ik was jong en dat was blijkbaar genoeg om neerbuigend te doen.’

MY WAY

Op zijn negentiende, na zes seizoenen 3rd Rock from the Sun, stopte Gordon-Levitt met acteren. Hij gruwde van een toekomst die al in steen gebeiteld leek, ruilde het ouderlijk nest in LA in voor New York en ging studeren. ‘Andere lucht opsnuiven was de verstandigste beslissing die ik ooit heb genomen.’ Hij ontdekte daarbij hoeveel hij van vertellen hield en sloeg weer aan het acteren. Rollen in tv-series klasseerde hij zonder pardon verticaal. Voor hoofdrollen in films werd hij te licht bevonden. Er stond gelukkig genoeg op zijn bankrekening om geen rollen om den brode te moeten aanvaarden en te blijven uitkijken naar interessant werk. Met een uitmuntende vertolking als jonge prostitué in het weinig bekende maar ijzersterke Mysterious Skin – ‘ik zal Gregg Araki eeuwig dankbaar zijn voor de kans die hij me wél gaf’ – zet hij zichzelf weer op de kaart. Hij werkt met debuterende regisseurs als Rian Johnson (Brick, Looper) en Marc Webb ((500) Days of Summer, The Amazing Spider-Man) die meteen doorbreken en blijkt een goede neus te hebben voor films die onverwacht boven de grijze massa uitstijgen. Christopher Nolan vraagt hem voor Inception (2010) en The Dark Knight Rises (2012, als Batmans hulpje Robin), Spielberg om de zoon van Daniel Day-Lewis te spelen in Lincoln (2012). Tussendoor scoort hij met Looper (2012) en bewijst hij in Premium Rush (2012) over genoeg charisma te beschikken om wat van een actiefilm met een ondermaats verhaal te maken.

Kortom, het gaat hem voor de wind. Alleen vindt hij dat geen reden om zo maar verder te doen. ‘Uiteraard is er enige druk om de dikke loonbrieven te aanvaarden en een ‘normaal’ carrièrepad te volgen. Uiteraard zijn er stemmen die mij ongevraagd zeggen wat ik zeker wel moet doen en vooral niet. Maar daar luister ik niet naar. Ik heb het grote geluk dat ik al lang meedraai en dat ik het mij kan veroorloven om die stemmen op afstand te houden. Mijn directe medewerkers en medestanders hebben wél respect voor wie ik ben en wat ik wil doen. Zij gunnen me de kans op een unieke carrière.’ Zelf films regisseren is geen bevlieging. ‘Don Jon voelde niet aan als de Eerste Keer. Het was geen test om te zien of ik kan regisseren. Ik draai al een hele tijd kortfilms en kleine video’s. Was ik vol zelfvertrouwen? Ja. Dat moet ook. Jezelf voortdurend in twijfel trekken leidt tot niets goeds. Dat idee heb ik wellicht overgehouden aan mijn carrière als acteur. Tijdens het acteren heb je de tijd niet om je af te vragen of je het wel goed doet. Dat is gewoon het moment niet om je zorgen te maken over je kunnen.’

DON JON

Vanaf 20/11 in de bioscoop.

DOOR NIELS RUËLL

Joseph Gordon-Levitt ‘KAART DON JON EEN PROBLEEM VAN DEZE TIJD AAN? IK DENK HET WEL. EEN RELATIE IS MEER DAN JE STATUS OP FACEBOOK. MAAR VOLGENS MIJN MOEDER IS DAT PROBLEEM NIET NIEUW.’