Michael Haneke heeft zijn folterthriller ‘Funny Games’ beeld voor beeld opnieuw geschoten, speciaal voor de Amerikaanse markt. Waarom in godsnaam? ‘Hollywood heeft mij als een Trojaans paard binnengehaald en ik wil er zoveel mogelijk schade aanrichten.’ Door Dave Mestdach l
De intellectuele filmer Michael Haneke die zijn controversiële thriller Funny Games tien jaar later nog eens overdoet met een Engelstalige sterrencast: het klonk als een grap. Maar amper elf maanden nadat The Hollywood Reporter het nieuws wereldkundig maakte, is de Amerikaanse remake een feit. En blijkt het resultaat minstens even grimmig en sarcastisch als het Duitstalige origineel.
Wie vreesde dat Oostenrijker Haneke ( La pianiste, Caché en ander wrang vertier) zich onder Amerikaanse druk tot compromissen zou laten verleiden – muziekjes op de klankband, heldhaftige dialogen, een happy end – kan opgelucht ademhalen. Funny Games U.S. is opnieuw een mokerslag van een metathriller waarin dit keer in het Engels wordt getreiterd en getierd, met Hollywoodster Naomi Watts, tevens coproducente, in de hoofdrol van gemartelde huismoeder.
Aangezien het een shot by shot– remake betreft, is ook het verhaal identiek: een bemiddeld bourgeoisgezin – moeder, vader en zoontje – krijgt in zijn vakantievilla twee jonge, in witte tennisoutfits getogen buurjongens over de vloer (Michael Pitt en Brady Corbet). Puur voor de fun begint het tweetal hen te martelen en te vernederen, terwijl Haneke de fictieve gruwel af en toe doorprikt door via zijn jonge psychopaten de kijker rechtstreeks toe te spreken en hem te vragen hoe het met het verhaal verder moet.
Ook deze Amerikaanse remake blijft dus veeleer een klinisch kille, manipulatieve reflectie op filmisch geweld en voyeurisme dan een sensatiegeile ‘gore-nography’ genre Hostel of Saw. Haneke (66) hoopt naar eigen zeggen het Amerikaanse, op geweld verlekkerde mainstreampubliek te lokken om het vervolgens aan een pijnlijke confrontatie met zichzelf te onderwerpen. Een hopeloos naïeve onderneming, of gewoon een goed klinkend excuus nu hij toch voor de dollars is gezwicht? Focus trok zijn witste handschoentjes en tennispolo aan voor een onderonsje met Herr Haneke.
Wat is de zin van een specifiek voor de Amerikaanse markt bedoelde remake als je het Europese origineel shot voor shot herhaalt?
Michael Haneke: Eigenlijk was het origineel ook al specifiek voor een Amerikaans publiek bedoeld. Vandaar de Engelstalige titel, en dat spel met de conventies van de klassieke Hollywoodthriller. Alleen blijken Amerikanen zo chauvinistisch dat je ze alleen naar een film krijgt waarin Engels gesproken wordt en bekende acteurs meedoen. Toen ik vorig jaar door een Amerikaanse producent werd gevraagd om een Engelstalige versie te maken en ik bovendien ook Naomi Watts kon strikken, heb ik geen seconde getwijfeld. Funny Games is bedoeld als een oorvijg voor de Amerikaanse consumptiecultuur en eindelijk kreeg ik de middelen om de klap nog harder te maken.
‘Funny Games’ wordt in de trailer verkocht als een opwindende thriller, terwijl het eigenlijk een sarcastische genrebespiegeling is met brechtiaanse vervreemdingstechnieken. Dat wordt schrikken voor Joe Sixpack die hoopt op spannend entertainment met een schaarsgeklede Naomi Watts.
Haneke:Wunderbar! Dat is precies mijn bedoeling (lacht). Ik heb die trailer weliswaar niet zelf gemaakt, maar hoe meer nietsvermoedende zielen erop afkomen, hoe gelukkiger ik zal zijn. Hoe meer Amerikanen ik kan provoceren, hoe beter. Ik ben als een Trojaans paard door Hollywood binnengehaald en hoop er zoveel mogelijk schade aan te richten.
Als de film vooral voor Amerikanen is bedoeld, waarom doet u dan stilistisch geen enkele toegeving aan de Amerikaanse smaak?
Haneke: Dan zou ik mijn doel voorbijschieten. Je kunt geen antifascistische film maken met fascistische middelen. Kijk naar Oliver Stones Natural Born Killers. Da’s zogezegd ook een kritiek op de Amerikaanse geweldcultuur, maar hij is opgebouwd uit dezelfde elementen als de films die hij beweert te bekritiseren. Het resultaat is dat het publiek het verschil niet ziet en de kritiek dus ook niet snapt. Op die manier word je gewoon door de geweldcultuur en de mainstreammedia gerecupereerd. Dat wilde ik vermijden. Ik hoop dat de trailer, het thrillergegeven en Naomi Watts volstaan om de kijker te lokken en dat hij pas ter plekke doorheeft dat hij géén happy end moet verwachten en dat we hem met allerlei morele vragen zullen bestoken.
Uw criticasters verwijten u dat u wél fascistische middelen gebruikt. ‘Funny Games’ mag dan een kritiek op de geweldthriller zijn; er komen ook heel wat geweld en sadistische spelletjes in voor.
Haneke: Klopt. Maar je kunt moeilijk een onderwerp bekritiseren als je het niet mag tonen of uitspreken. Da’s een vals argument waartegen ik me tien jaar geleden ook al moest verdedigen. Trouwens, ik tóón het geweld niet. Ik focus op het psychologische en fysieke resultaat van dat geweld; iets wat je in Amerikaanse films zelden of nooit ziet. Er wordt aan de lopende band geschopt en geslagen, geschoten en geknald. Maar een verminkt lichaam of een getraumatiseerd slachtoffer krijg je nooit te zien. Tegen dat cartooneske geweld, dat de kijker alleen maar gevoellozer maakt, verzet ik me hevig. Vandaar dat mensen moeite hebben met mijn film en het resultaat pervers vinden. Maar dat is net de gezonde reactie waarop ik hoop.
Blijkbaar zijn er ondertussen ook mensen die de film gewoon ‘spannend entertainment’ vinden. Zijn dat dan perverten?
Haneke: Het is in elk geval niet wat ik beoog maar tegen misverstanden is weinig te beginnen. Is het leuker om Naomi Watts te mishandelen dan Susanne Lothar, de actrice uit de originele film? Ik mag hopen van niet. Maar er is nu eenmaal veel verschil in wat men zoal ‘entertainment’ noemt. Salo van Pasolini is op een intellectuele manier ook entertainend – omdat de film intelligent en goed gemaakt is – maar het blijft wel een van de grimmigste films die ik ken. Funny Games bevindt zich in dezelfde schemerzone. Het is een polemiek over geweld als entertainment.
Dankzij de internetboom, 9/11, de oorlog in Irak en het succes van folterporno als ‘Hostel’ en ‘Saw’ lijkt ‘Funny Games’ zelfs relevanter dan 10 jaar geleden.
Haneke:Genau. Die scène waarin dat jongetje gefolterd wordt en een witte kap opgezet krijgt, zat bijvoorbeeld ook al in het origineel. Maar in 1997 was er natuurlijk niemand om daarbij aan de martelpraktijken in de gevangenissen van Abu Ghraib en Guantánamo Bay te denken. Die link leg ik natuurlijk niet zelf. Het is de kijker die anders reageert en andere betekenissen ontdekt in bepaalde beelden.
Is er überhaupt een relatie tussen fictief en reëel geweld?
Haneke: Da’s een van de kernvragen uit mijn oeuvre. Vroeger kenden de mensen alleen wat ze zelf zagen en ervoeren. Je kennis was beperkt tot je eigen leefwereld. Met de komst van de media kwam daar begin vorige eeuw radicaal verandering in. Plots werd de gevaarlijke illusie gecreëerd dat mensen meer konden weten over de wereld, al is de realiteit die door de media wordt afgebeeld per definitie een constructie, een subjectieve interpretatie van feiten. Toch blijken veel mensen blindelings in die ‘mediarealiteit’ te geloven. En daar hebben politieke regimes altijd al handig misbruik van gemaakt. Is de Irakoorlog datgene wat we op CNN zien? Natuurlijk niet. Wat we op CNN zien is, is een manipulatieve constructie van wat bepaalde belangengroepen – journalisten, aandeelhouders, politici – als ‘de Irakoorlog’ gepercipieerd willen zien. In mijn films doe ik er alles aan om die illusie van de realiteit te doorprikken. Door de kijker rechtstreeks aan te spreken, door scènes terug te spoelen, noem maar op.
David Cronenberg betoogde ooit dat filmgeweld cathartisch werkt. ‘Hoe meer fictief geweld, hoe minder reëel geweld’, zei hij, waarbij hij het voorbeeld aanhaalde van de extreme geweldfilms en de lage criminaliteitscijfers in Azië.
Haneke: Bij Cronenberg is het niet altijd duidelijk wat ironie is en wat niet (lacht). Als hij dat meent is hij in elk geval zeer naiëf. Dan hoeven we maar horrorfilms boven Irak en Afghanistan te droppen en het probleem is opgelost. Das ist Kwatsch natürlich. De werkelijkheid en de mens zitten echt wel complexer ineen.
Zonder Naomi Watts wilde u deze film niet maken. Waarom?
Haneke: Omdat ze een van de weinige filmsterren is die ook écht kunnen acteren. Ik had haar gezien in Mulholland Drive en 21 Grams en vond dat ze over precies het juiste profiel beschikte. Ze is sterk en breekbaar tegelijk, ze ziet er goed uit en ze kan extreme emoties aan.
Moest ze ook een zeker sexappeal toevoegen aan de remake? Een van de weinige verschillen is dat zij in haar ondergoed gefolterd wordt, terwijl Susanne Lothar in het origineel een onderjurk aanheeft.
Haneke: Die theorie heb ik ook gelezen. Maar je moet al een Amerikaan én een seksueel gestoorde geest zijn om daar op te letten (lacht). Je hebt nu eenmaal met andere acteurs te maken, dus is het logisch dat er andere accenten zijn. Ik heb Naomi gevraagd wat ze het liefst aanhad: een onderjurk of een slip en een beha. En die slip en die beha pasten gewoon beter onder de zomerkleren die ze aanhad, zaten comfortabeler en accentueerden haar kwetsbaarheid. Het is toch niet mijn schuld dat Amerikanen zo preuts zijn?
Foto: Piet Goethals
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier