U gelooft het nooit, maar terwijl u dit leest, heeft Michael Winterbottom (43) alwéér een nieuwe film klaar, de Laurence Sterne-verfilming ‘Tristram Shandy’. Een overzicht van ’s mans versatiele, razendsnel uitdijende filmoeuvre waarin geen thematiek, genre of statement wordt ontzien.

DOOR DAVE MESTDACH

FAMILY 1994

Winterbottom wist zich voor het eerst uit het tv-circuit te hijsen met deze vierdelige BBC-serie die na haar omstandig bejubelde screening tot een twee uur durende festivalfilm werd getrimd. In Family schetst hij het reilen en zeilen binnen een arbeidersgezin uit Dublin, door in elke episode een ander familielid tot protagonist te promoveren. De ideale showcase voor een aanstormende beeldenstormer, naar een in bloed en venijn gedrenkt scenario van auteur Roddy Doyle.

BUTTERFLY KISS 1994

Debuteren met een grimmig-realistische roadmovie over een lesbische serial killer: een gebrek aan lef kun je Winterbottom bepaald niet aanwrijven. Toch is Butterfly Kiss geen freakshow die geilt op goedkope shockeffecten. Winterbottom smeedt de vergezochte premisse immers om tot een rechtlijnig verteld, innemend vertolkt en sereen verbeeld socio-drama waarin een wraakzieke liftster (Amanda Plummer) een timide moederskindje (Saskia Reeves) meeneemt op een gewelddadige (zelf)ontdekkingstocht langs de Britse snelwegen. Easy Rider meets Germaine Greer meets Ken Loach dus, naar het eerste filmscenario van Frank Cottrell Boyce, de man die ook de Winterbottom-films Welcome to Sarajevo, The Claim, 24 Hour Party People, Code 46 én het voor dit najaar voorziene Tristram Shandy neerpende.

GO NOW 1995

Wat een suikerzieke tearjerker dreigde op te leveren, ontpopte zich door de cerebrale, non-moraliserende regie van Winterbottom tot een aangrijpend drama dat zelfs de meest geharde cynicus aan het snotteren bracht. Wars van gratuite meligheid en gesopt in doorvoelde authenticiteit vertelt Go Now het harde relaas van een amateurvoetballer (Robert Carlyle) die kennismaakt met het noodlot wanneer de dokters multiple sclerose bij hem vaststellen. Oorspronkelijk gemaakt als tv-film in opdracht van BBC2, maar daarna gelukkig uitgebracht in de bioscoop.

JUDE 1995

Wil je als Brits regisseur au sérieux genomen worden, dan dien je je vroeg of laat aan de literaire klassiekers te wagen. Winterbottom deed het met verve in Jude, een sombere, in cinemascoopbrede pathos gegoten verfilming van Thomas Hardy’s roman Jude the Obscure. De scherpe randjes van het boek werden geenszins bijgevijld, terwijl een geweldige Christopher Eccleston en Kate Winslet – als het beproefde liefdeskoppel – méér fatalisme en onverzettelijkheid uitstralen dan een erf vol Vlaamse boeren. Grootse heimatcinema dus, in gang getrapt door een bedwelmend mooie zwart-witproloog die je meteen met beide voeten in de aardse hel van het huiselijke geluk dropt.

WELCOME TO SARAJEVO 1997

Terwijl men het puin van de Joegoslavische burgeroorlog nog aan het ruimen was, had de Britse gewetenschopper er zowaar al een film over klaar. We zeiden het al: een snelle jongen, die Winterbottom. Toch had enige reflectie beslist niet misstaan. Welcome to Sarajevo – gebaseerd op het waar gebeurde verhaal van een ITN-journalist (Stephen Dillane) die een kind uit het brandende inferno van Sarajevo weet te redden – is immers Winterbottoms minste film: een belerend melodrama dat af en toe een loopje neemt met de politieke feiten en zich van goedkope trucs bedient om ons geweten beurs te schoppen. Don’t worry be happy van Bobby McFerrin, terwijl je overspoeld wordt door gruwelijke oorlogsbeelden? Subtiel is anders.

I WANT YOU 1998

Voor wat geïnspireerde genre-spielereien draait Winterbottom zijn hand niet om. Dat blijkt ook uit deze ecclectische film noir die de clichés van het genre tegen een typisch Britse en klinisch gestileerde achtergrond plaatst. I Want You gaat over een coiffeuse (Rachel Weisz) die zowel angst als lust door haar ranke lijf voelt stromen wanneer haar ex-vriendje (Alessandro Nivola) weer opduikt na een jarenlange gevangenisstraf. Door Kieslowski-veteraan Slavomir Idziak in psychedelische kleuren gegoten en op smaak gebracht met enkele stomende seksscènes waarin de censuurcommissie zich meermaals verslikte. Wisten zij veel wat hen met ‘9 Songs’ nog te wachten stond.

WONDERLAND 1999

In Wonderland laat Winterbottom verschillende plotlijnen en personages Magnolia-gewijs convergeren, uitwaaieren en tegen elkaar opbotsen. Daaruit ontspruit een aandoenlijke tranche de vie, die inzoomt op een weekend uit het leven van drie Londense zusjes en hun verschillende liefjes. Voortgestuwd door de epische score van Michael Nyman en geïnspireerd door Free Cinema-boegbeeld Lindsay Anderson levert dat een melancholische hymne op aan Londen en haar existentieel geplaagde Einzelgängers.

WITH OR WITHOUT YOU 1999

Wat als we nu eens een ‘ernstige’ seksfarce draaien met een stel doorgewinterde acteurs (Chris Eccleston & Dervla Kirwan) en de alom gefêteerde cameraman van de Vietnamese regisseur Tran Anh Hung (Benoît Delhomme) inhuren om het geheel een kunstig jasje aan te meten? Zo ongeveer moet het mission statement voor With or Without You hebben geklonken, een zedenkomedie over een koppel dat wel héél actief aan gezinsuitbreiding denkt, maar haar plannen gedwarsboomd ziet wanneer plots een ex weer ten tonele verschijnt. Tot een bioscooprelease is het helaas nooit gekomen.

THE CLAIM 2000

Een western had Winterbottom nog niet gemaakt, dus waarom de oer-Britse roman The Mayor of Casterbridge van Thomas Hardy niet verplaatsen naar een ondergesneeuwd Amerika ten tijde van de Gold Rush? The Claim is een volstrekt onsentimenteel psycho-drama waarin Peter Mullan, Sarah Polley en Natasha Kinski mekaar niet met kogels, maar met ijzige dialogen en bevroren fantasmes te lijf gaan. Pittig detail: naar verluidt solliciteerde Madonna voor een hoofdrol, maar werd ze door Winterbottom vriendelijk bedankt voor niet bewezen diensten.

24 HOUR PARTY PEOPLE 2002

Welke drugs de distributeurs precies geslikt hadden toen ze beslisten om deze film toch maar niet in de Belgische bioscopen uit te brengen, is ons nog steeds een raadsel. Maar dat het krachtig spul was, is zeker. Tenslotte is 24 Hour Party People energieker dan een gezinspak Red Bull, een tegelijk ontluisterende en ronduit hilarische docu-dramedy. Onderwerp is the rise and fall van het inmiddels legendarische indie-platenlabel Factory Records (zie: Joy Division en Happy Mondays) en zijn excentrieke roerganger Tony Wilson, briljant vertolkt door Steve ‘Alan Partridge’ Coogan. Goed voor een dolle rit door de Madchester-scene van de jaren tachtig én verplicht voer voor alle popkenners, fuifnummers en cinefielen.

IN THIS WORLD 2002

Zelfs zonder budget, cast of crew levert Winterbottom beroerende en bovenal sociaal relevante cinema af. Zo volgt hij in dit volledig vanuit de losse pols gefilmde docu-drama twee échte Pakistaanse vluchtelingen op hun schier onmogelijke, duizenden kilometers lange trektocht richting het vrije Westen. En dat langs schimmige oorden, douaneposten, honger en ontbering en dubieuze mensensmokkelaars. Goed voor een Gouden Beer op het filmfestival van Berlijn én een morele uppercut van jewelste voor de ‘vol-is-vol’-retorici die economische vluchtelingen in een vlaag van populistische gemakzucht tot gelukszoekers degraderen.

CODE 46 2003

Sciencefiction door de ogen van Michael Winterbottom levert geen Blade Runner-achtig avontuur op, wel een introverte bespiegeling over de rol die de moreel bewuste en emotioneel voelende mens nog rest binnen een Orwelliaanse, totalitaire en op eugenetica gerichte heilstaat. Tim Robbins en Samantha Morton duiken met gevaar voor eigen leven tussen de lakens, niet omdat het er in bed zo dierlijk driftig toegaat, wel omdat hun affaire frontaal indruist tegen de door de staat uitgevaardigde Code 46 die stelt dat genetisch verwante zielen zich van geslachtsverkeer dienen te onthouden. Liefde in tijden van genenpaspoorten, cybercontacten, virtualia en ijzig koel design, door Winterbottom minimaal en ultra-afstandelijk in beeld gezet als een nare koortsdroom.

9 SONGS 2004

Seks, drugs en rock-‘n-roll: ziedaar de drie tijdloos rebelse ingrediënten waaruit deze controversiële want x-rated zedenschets is opgetrokken. Zonder de minste schroom volgt Winterbottom met zijn digitale videocamera een jong, onstuimig koppel op hun uitjes naar de Londense rocktempel Brixton Academy en op hun seksuele ontdekkingstochten in bed. Van Franz Ferdinand naar fellatio dus, van Black Rebel Motorcycle Club naar kinky bondage, tot ook hier de passie onherroepelijk uitdooft en het vitalistisch gekreun wegsterft tot een oorverdovende stilte. ‘Le film-choc de l’année’, zoals ze over de taalgrens zouden zeggen.

Dave Mestdach