Deze week laat de Queen of Pop haar twaalfde album op de wereld los, ‘Hard Candy’. De wulpse stoeipoes die 31 jaar geleden in New York arriveerde op zoek naar een danscarrière viert deze zomer haar vijftigste, maar aan een rustige oude dag dénkt ze nog niet. Zopas tekende La Ciccone een tienjarig contract ter waarde van 120 miljoen dollar met Live Nation. Van material girl tot golden girl in meer dan één betekenis: zes deskundigen laten hun licht schijnen over Madonna, vrouw, popicoon, fenomeen en multinational.
Door Jonas Boel
Lieven Vandenhaute tv-reporter, holebiboegbeeld – ‘Gay-icoon’
‘Zelf heb ik nooit gedweept met Madonna de popartieste, maar ik ben wel geïntrigeerd door haar personage. La Ciccone past perfect in hetzelfde rijtje gay-iconen als Dalida en Judy Garland – tragische vrouwen die nogal wat ongeluk in de liefde kenden en hard hebben geknokt om hun status te bereiken. Madonna loodste gay culture in de wereld van pop en glamour binnen. Momenteel bestaat er voor en over homoseksualiteit een markt als een ander, maar in het puriteinse Amerika van de jaren tachtig was dat allesbehalve evident. Twee mannen die elkaar kussen, het was ongezien op televisie – tot Madonna zulke beelden gebruikte in haar videoclips en liveshows. Eén verhaal is me altijd bijgebleven: in de film In Bed With Madonna speelt zich een scène af in de catacomben van een concertzaal. Twee van haar mannelijke dansers zitten elkaar op te vrijen, waarop Madonna zegt: I have a hard-on(lacht). Kan tellen qua statement! Ze heeft de homocultuur uit de marge gehaald en de mainstream in geflikkerd. Vanaf dan is David Beckham zijn billen beginnen scheren. Dat is geen toeval. In zekere zin is Beckham, dé metroseksueel bij uitstek, het verre neefje van Madonna. Doordat Madonna homojongens ‘cool’ heeft gemaakt, zijn veel heterojongens zich als homo’s beginnen kleden en scheren – om zo beter in de smaak te vallen bij het andere geslacht. Wat dan weer voor een identiteitscrisis bij massaal veel homo’s heeft gezorgd, die van de weeromstuit baard- en andere haren welig laten tieren. Zelfs een bierbuik is tegenwoordig hot in homoland. Dankjewel, Madonna! (lacht) Of haar eigen vermeende biseksualiteit gespeeld dan wel een licht provocerend publiciteitsvehikel is, weet ik niet. Het maakt ook niet uit – ik denk dat er in iedere vrouw een biseksueel schuilt, net zoals in iedere homoseksueel een tragische vrouw schuilt.’
Herman Konings trendwatcher -‘Prinses van de paradox’
‘Een van de belangrijkste groeiende groepen in de samenleving is die van vrouwen boven de vijftig uit de middenklasse. Ze aanvaarden volop consumententechnologie én zijn tegelijk bezig met allerlei vormen van zingeving. Ze behoren tot de back-end babyboomers, de tweede naoorlogse generatie die groot geworden is met de popcultuur. Madonna wordt er zelf vijftig dit jaar en is een perfect voorbeeld van en voor deze doelgroep. Met haar lenigheid – letterlijk en figuurlijk – spreekt ze tot de verbeelding van haar eigen generatie én hun kinderen. Het levende bewijs dat je niet afgeschreven bent na de kaap van vijftig. Dat maakt haar vandaag een heel sterk merk – ze beschikt over een repertoire van identiteit. Meer dan welke popster ooit begreep Madonna dat je om relevant te blijven niet op oude successen mag teren, dus heeft ze zichzelf door de jaren heen telkens heruitgevonden. Een noodzaak in het bedrijfsleven en je moet over guts en wendbaarheid beschikken om het tot een goed einde te brengen. Mariah Carey mag dan achttien nummer 1-hits gescoord hebben, ze houdt nog steeds hetzelfde toontje aan als tien jaar geleden!
Daarbij voelt Madonna feilloos de tijdsgeest aan. Ten tijde van Ray Of Light bijvoorbeeld, speelde ze knap in op de sluimerende spiritualiteitstrend. Alles rond esoterie en mystieke beleving werd toen uit het sociale verdomhoekje gehaald. Haar gedweep met Kabbala werd meteen door een pak mensen – ook andere popsterren – opgepikt. Een mooi voorbeeld van haar culturele schizofrenie – de stoeipoes van weleer schrijft tegenwoordig lieflijke sprookjesboeken maar bracht evengoed een arty naaktboek op de markt en blijft tegelijk trouw aan haar katholieke Italiaanse roots. Madonna is de prinses van de paradox. Ze koppelt emancipatie aan een expliciete sensualiteit, seks aan religie. Ze is radicaal én commercieel aanvaardbaar. Ik zou er eerlijk gezegd geen houdbaarheidsdatum op kunnen plakken.’
Hadise zangeres – ‘Rasperformer’
‘Laten we eerlijk zijn: een volbloed zangeres is ze niet. Toch zeker niet in vergelijking met pakweg Whitney Houston. Maar dat bedoel ik niet als kritiek – Madonna is een icoon, een levende legende, punt uit. Wat ze mist in stembereik en techniek maakt ze ruimschoots goed met haar performances. De liveshows zijn altijd tot in de puntjes af, de choreografieën steeds origineel en muzikaal is ze niet bang om telkens te vernieuwen. Naar het schijnt staat ze ook in de studio behoorlijk haar mannetje. Ik ben geboren in 1985 en dus al heel mijn leven een hevige fan. Posters op mijn kamer had ik niet, maar elk nieuw album ging ik meteen kopen. De clip van Like A Prayer, met de zwarte Christusfiguur, is het vroegste wat ik me kan herinneren. Vooral haar Erotica-periode vond ik erg goed. Met al die SM-pakjes, lederen maskers en zweepjes in stijlvol zwart-wit; behoorlijk shocking maar ook erg vernieuwend voor die tijd. Madonna zocht steevast de controverse op, daar heeft ze ook haar status aan te danken. Prince was in die periode ook behoorlijk ondeugend maar van hem werd dat meer aanvaard. Madonna was een van de eerste vrouwelijke artiesten om zich zo te presenteren, dat werd haar niet in dank afgenomen maar ze heeft toch maar lekker doorgezet. Niemand kan zich met haar meten. En geef toe, tegen haar vijftigste ziet ze er nog altijd bangelijk uit! Mensen die beweren dat ze te oud is om in een aerobicspakje op het podium te staan shaken, zijn jaloers. She’s gorgeous! Ten tijde van Music was ze net bevallen en zag ze er strakker uit dan ooit. Respect!’
David Dewaele muzikant – ‘Popmuziek als wetenschap’
‘Mijn favoriete Madonnatracks stammen uit haar beginperiode. Haar debuutalbum, geproducet door haar toenmalige lief Jellybean Martinez, klinkt erg goed en ook Into The Groove uit 1985 is onverwoestbaar. Het Ray Of Light-album met William Orbit vind ik persoonlijk nogal flauw. Slappe elektronica gekruist met prefabpop. Ook Music met de Fransman Mirwais overtuigde mij niet helemaal. Ik weet wel uit eerste hand dat Madonna nauw betrokken is gedurende het hele studioproces. Ze is hands on involved van begin tot eind, en ze kiest zelf de producer. Vooral haar samenwerking met Stuart Price (bekend van Les Rhytmes Digitales; nvdr.) is heel slim. Stuart is niet geïnteresseerd in goede reviews en 50.000 verkochte platen: alleen het eindresultaat telt en Madonna is pas tevreden als er een hit op tafel ligt. De Abbasample in Hung Up hoorde ik voor het eerst toen hij samen met 2manydjs draaide in Londen. Een work-in-progress voor iemand met wie hij in de studio zat, verklapte hij achteraf. Dat bleek dus Madonna te zijn. Goedkoop misschien, maar die single betekende wél een comeback voor mevrouw. Popmuziek is een wetenschap, het komt erop aan om de juiste symbiose te vinden van mensen en ideeën. Dat zie je bij alle groten, van Bowie tot Michael Jackson en Mick Jagger. Ik heb vooral respect voor Madonna omdat ze niet bang is om risico’s te nemen en op haar bek te gaan. Ik zie Ashlee Simpson bijvoorbeeld niet hetzelfde pad op gaan. Daarom begrijp ik niet waarom ze nu met Pharell Williams en Timbaland in zee is gegaan. Het lijkt wel alsof ze op safe wil spelen, maar ik kan me moeilijk inbeelden dat ‘Timbadonna’ erg spannend zal klinken.’
Karlijn Sileghem actrice – ‘Ze kan wél acteren’
‘Anders dan sommige van mijn collega’s heb ik er geen probleem mee dat populaire muzikanten ook acteren. Spelen is spelen, zeg ik altijd, en de naam of de aard van het spel doet er op zich niet zo toe. Wat is het verschil tussen een ‘acteur’ en een ‘performer’? De grens is heel vaag. Madonna heeft een grote speeltuin, zoveel is duidelijk. Ik vind haar een fenomeen en een zeer boeiende madam – maar niet zozeer op het witte doek. De film met haar die ik me het best herinner is Snake Eyes, van Abel Ferrara. Een drama over de clichés en uitwasemingen van het filmmilieu. Ze speelt haar rol niet slecht, nogal temperamentvol zelfs, maar in vergelijking met haar tegenspeler Harvey Keitel valt ze toch wat licht uit. Niet verwonderlijk, naast zo’n doorleefde klasbak. Maar ik had tenminste niet het gevoel dat ik naar een popster zat te kijken. Anders dan in Four Rooms, waarin ze een klein rolletje had. Daarin wordt haar imago uitvergroot: Madonna de verleidelijke feeks, in een zwart latex kleed gegoten. Het is een gimmick, nogal cartoonesk. Het moet niet gemakkelijk zijn om je rol van popster af te schudden. Waar stopt het personage en begint de persoonlijkheid? De filmmusical Evita heb ik nooit gezien, maar ik kan me inbeelden dat Madonna vooral door die rol werd aangetrokken vanwege het grote divagehalte. Als ik het me goed herinner heeft ze de regisseur (Alan Parker; nvdr.) er zowat om gesmeekt. Heeft ze met Woody Allen gewerkt? Dat wist ik niet. Kijk, mocht Ken Loach haar casten in zijn volgende film, dan ga ik absoluut kijken. Niet om eens goed te lachen, maar omdat ik curieus ben om te zien hoe er met haar omgegaan wordt. Ondanks de bakken kritiek blijft ze steeds overeind, het lijkt haar niet te deren. Op zich al een boeiend schouwspel om naar te kijken.’
Mieke Debruyne auteur/columniste – ‘Maagd en hoer’
‘Op vlak van seksuele bevrijding is Madonna heel belangrijk geweest voor mijn generatie, de tieners en adolescenten van de jaren tachtig. Na de seksuele revolutie en emancipatie van de jaren zeventig leefde het idee dat de vrijgevochten vrouw niet meer dan een kopie was van de man. Madonna heeft de kracht van de vrouwelijke seksualiteit in ere hersteld. In haar clips zagen we een seksueel bewuste vrouw die wilde verleiden en behagen maar tegelijk volledig de controle behield.’
‘Ik hou vooral van Like A Virgin, waarin ze als geile vrijbuitster op een gondel door Venetië vaart. Ongelooflijk hoe ze zelfs in een maagdelijk wit trouwkleedje zo’n seksuele agressie kon uitstralen! Ze was tegelijk maagd en hoer, met een crucifix bengelend tussen haar borsten. Als achttienjarig meisje kon je toen alleen maar ‘wauw!’ zeggen. Toen ze tijdens de Blond Ambition-tournee masturbatie simuleerde op het podium, was het hek helemaal van de dam. Naast Madonna verbleekten tijdgenoten zoals Cyndi Lauper als ondeugende scoutsmeisjes. Veel feministen hebben Madonna verguisd destijds, omdat ze zichzelf zogezegd tot lustobject reduceerde – maar haar lust was dominant, nooit onderdanig. Daarin schuilde net haar kracht. Germaine Greer was een van de weinigen die dat inzag. Later is ze nog een stapje verder gegaan, toen ze via SM en bondagesymboliek in clips als Justify My Love de donkere kant van seksualiteit verbeeldde. Tegenwoordig slaat de balans jammer genoeg over naar de andere kant. Al die bikinibabes in R&B-clips zijn zich duidelijk bewust van hun seksualiteit maar toch vooral gericht op behagen zonder meer. Ook Madonna zou zich beter nestelen in de rol van preutse, Engelse hofdame. Haar onhandige gestoei is niet meer relevant. Moraal: zelfs Madonna kan in het post-Madonnatijdperk niet meer choqueren.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier