‘The Phantom Menace’ was een kassucces maar een erbarmelijke film. Met ‘Attack of the Clones’, het tweede deel van de nieuwe Star Wars-trilogie, staat George Lucas dan ook voor de lastige taak om het vertrouwen van de fans terug te winnen.

Door Devin Gordon.

The Phantom Menace (1999) bracht wereldwijd bijna één miljard dollar op, wat van de film het vierde grootste kassucces uit de geschiedenis maakte. Wie dus denkt dat deel twee van de nieuwe trilogie – Attack of the Clones – geen succes wordt, kent het verschil niet tussen R2-D2 en een keukenrobot. Maar cijfers zeggen niet alles. Voor George Lucas, scenarist – inderdaad, er wás een scenario – en regisseur van The Phantom Menace, is het succes maar een schrale troost. Want The Phantom Menace stelde als film niks voor, en kon zelden of nooit het niveau van de originele trilogie (1977-1983) benaderen. Het was een matte, melige kinderfilm met genante dialogen. En Jar Jar – de naam alleen al doet bij filmliefhebbers de maag ineenkrimpen – was het ergerlijkste personage van de voorbije jaren, Kabouter Plop misschien uitgezonderd. ‘Al na dertig seconden dacht ik bij mezelf: Dit gaat serieus de verkeerde kant op’, zegt John Benson, de man achter de fansite JediNet.com. Hij was niet de enige, want nauwelijks was The Phantom Menace in de bioscoop of her en der sloten fansites hun deuren. Op de sites die wel bleven, vroegen de bezoekers zich vooral af of Lucas, met zijn legendarische koppigheid, zou luisteren naar al hun smeekbedes om het roer om te gooien.

Volgens bronnen uit de kring rond ‘The Big Chief’, is het antwoord daarop: ‘Ja, George heeft geluisterd.’ Nadat Menace in de bioscopen had gedraaid, wist Lucas dat er werk aan de winkel was. Hij besefte dat zijn talent als regisseur – The Phantom Menace was zijn eerste film in 22 jaar – op zijn zachtst gezegd roestig was. En hij zag in dat de melige toon van de film veel trouwe fans had weggejaagd. Lucas stond bij Attack of the Clones dan ook voor twee uitdagingen. Enerzijds moest hij een betere film maken, een die opnieuw kan aansluiten bij de magie van de eerste Star Wars, anderzijds moest hij de wantrouwige fans weer het hof maken.

Lucas’ eerste – en nederigste – toegeving was om een coscenarist, Jonathan Hales, toe te laten zijn stroeve schrijfstijl wat bij te vijlen. En Hales heeft zijn werk blijkbaar mogen doen. Een vroege versie van het scenario, dat we konden inkijken, belooft beterschap. Het is duidelijk dat Lucas met Attack of the Clones van toon wil veranderen. De reclame rond de nieuwe film belooft actie met ‘een donkere uitstraling, dichter bij de originele trilogie, zonder dwaze personages of kinderen’. Ook de mensen die Attack of the Clones al gezien hebben, zijn positief. In The Phantom Menace brachten de Jedi het grootste deel van hun tijd door in een of andere vergaderzaal’, zegt Harry Knowles van Ain’t-It-Cool-News.com. ‘Deze keer zijn ze echt ridders en strijders en dat is waar de fans om vroegen.’ Helaas zijn we nog niet van Jar Jar verlost, maar zijn rol is toch hartverwarmend klein gehouden. Naar verluidt heeft Lucas er zelfs even aan gedacht om Jar Jars vervelende (en volgens sommigen beledigende) ‘meesa eesa’ patois te laten vallen. In een vroege versie van het script praat Jar Jar een bekakt en foutloos Engels, opgedaan dankzij zijn leven bij de senators. Lucas zou het idee uiteindelijk hebben laten vallen – het was er misschien iets te veel met de haren bij gesleurd – maar goed, hij heeft er toch aan gedacht. Natuurlijk moeten we de proef nog op de som nemen als TheAttack of the Clones in de zalen komt, maar vooraleer we het verdict kennen, geven we Lucas toch wat krediet omdat hij geprobeerd heeft.

Acht miljard blikjes

De bedroevende kwaliteit van The Phantom Menace kwam hard aan bij de Star Wars-fans, maar ook de bedrijven die hun naam met de film hadden verbonden, zaten in zak en as. Hasbro – producent van GI Joe en een fabrikant die bij zowat elke grote film ( Monsters Inc.,Harry Potter) een reeks poppetjes uitbrengt – betaalde een adembenemende 650 miljoen dollar voor de rechten op Lucas’ drie nieuwe films. Tijdens The Phantom Menace bleef een kwart van de action dolls op de rekken liggen. Tegenover de firma gaf Lucasfilm dan ook in een marketingboodschap naar aanleiding van Attack of the Clones boudweg toe: ‘De vorige film kon de verwachting niet inlossen.’

Maar dat Phantom of the Menace een miskleun was, is niet de enige reden waarom de merchandising niet schoof. De markt werd simpelweg overspoeld met hebbedingetjes en raakte oververzadigd. De verzamelaars, die driekwart van de afzet van Star Wars-memorabilia vertegenwoordigen, raakten op den duur niet meer wijs uit alle verschillende popjes. ‘Er waren er zo veel dat je door de bomen het bos niet meer kon zien’, zegt Philip Wise, oprichter van de verzamelaarssite RebelScum.com. ‘Veel fans schudden gewoon het hoofd en gaven het op.’

De gigantische hoeveelheid merchandising liet bij de verzamelaars een bittere smaak achter. De marketingstrategie gaf een lompe indruk. En vooral door de inferieure kwaliteit van de film kregen veel fans het gevoel dat Lucas enkel op geld uit was. De regisseur heeft die boodschap goed ontvangen. ‘De eerste prequel heeft pijn gedaan, en heel hard’, zegt Jim Silver, uitgever van het gespecialiseerde magazine The Toy Book. ‘De verzamelaar hield niet van Jar Jar. Maar niet alleen Hasbro heeft enorm veel gas teruggenomen, iedereen is een stuk voorzichtiger geworden.’ Sommige handelaars hebben hun handen zelfs volledig van Star Wars afgetrokken. Maar Lucas zal ze waarschijnlijk niet hard missen. Hij heeft immers ingezien dat het fout was om de merchandising zo uit de hand te laten lopen. ‘George weet nu een stuk beter wat hij moet doen en wat niet’, zegt een vertrouweling. ‘Hij is niet dom. Het laatste wat hij wil, is de hele industrie rond Star Wars opblazen.’

Lucas’ besluit over de merchandising rond Attack of the Clones stond vast: het moest beter dan de vorige keer en vooral, het moest minder. Voor Menace maakte PepsiCo 8 miljard (!) blikjes frisdrank. Ditmaal komt er geen enkel op de markt, want Lucasfilm heeft Pepsi de deur gewezen. Meer nog, om een herhaling van Menace te vermijden, kromp Lucas het aantal licenties voor Attack of the Clones met tweederde in.

Een afspraakje met Yoda

Terughoudendheid is – tot op zekere hoogte toch – het ordewoord om de verloren fans terug te winnen. The Phantom Menace kreeg de hardste klappen bij het kritische publiek van scholieren en studenten. Die jongeren zijn wel opgegroeid met de originele Star Wars-trilogie maar ze voelen zich er niet in hart en nieren mee verwant, in tegenstelling tot de iets oudere jongeren van Generation X. Zij vonden Menace extra zwak, omdat ze niet uit nostalgie gingen kijken. The Phantom Menace kwam ook vlak achter The Matrix, en tegenover die coole, baanbrekende actiefilm stak de prent met zijn knullige special effects van Lucas maar heel bleekjes af.

Om de situatie te keren, heeft Lucasfilm ditmaal wijselijk gekozen voor een bescheiden reclamecampagne, opgebouwd rond bizarre flyers die op de campussen worden uitgedeeld. De blaadjes – op één ervan staat een riant zomerverblijf op Kamino, een nieuwe met water bedekte planeet in de film, een ander is een persoonlijke advertentie voor Yoda die hem beschrijft als ‘klein en groen, op zoek naar Zen’ – verwijzen de nieuwsgierigen door naar websites die vol staan met gratis wallpaper van Attack of the Clones en posters. De gratis goodies zien er hip uit – een snuifje Warhol, een tikkeltje Ocean’s 11 – en ja, ze lijken ook een beetje wanhopig. Maar als de opzet was om het imago van Star Wars weer bij de tijd te brengen, opdracht volbracht.

Lucasfilm bewaarde het beste evenwel voor de internetnerds, een groep fans die vroeger beleefd gevraagd werd om op te hoepelen. Verleden september kreeg een dozijn webmasters een uitnodiging van Lucasfilm om twee dagen door te brengen op Skywalker Ranch, de villa van Lucas. Officieel wegens de dvd-uitgave van The Phantom Menace maar iedereen wist dat Lucas in de eerste plaats de schade wou beperken. In ruil voor een rondleiding op het domein, een verkleedpartijtje in echte kroonjuwelen uit de Star Wars-garderobe en een gesprek van 20 minuten met The Man himself, moesten de bezoekers eenmaal terug thuis de verloren schapen weer naar de kudde leiden.

‘Ik vermoed dat ze eindelijk doorhebben dat het internet een behoorlijk krachtig medium is’, zegt Lou Tambone van Star Warz.com. Jammer genoeg voor hem was Tambone niet uitgenodigd. ‘Ironisch’, gromt hij, ‘want ik was een van de weinige mensen die Menace verdedigd hebben, in tegenstelling tot de mensen die wél naar Skywalker Ranch mochten.’

Maar als alles volgens plan verloopt, zal Lucas zijn apologeten deze keer niet nodig hebben. ‘Als je de nieuwe film ziet,’ zegt een vertrouweling van Lucas, ‘dan zal je merken dat hij er ditmaal pal op zit.’ Wij duimen alvast.

Door Devin Gordon.

‘The Phantom Menace’ kwam ook vlak achter ‘The Matrix’, en tegenover die coole, baanbrekende actiefilm stak de prent met zijn knullige special effects van Lucas maar heel bleekjes af.