LENA LENA

U kent haar ongetwijfeld als Hannah Horvath, het egocentrische hoofdpersonage van de HBO-serie Girls, maar hoeveel Hannah zit er nu eigenlijk in Lena Dunham? En is ze werkelijk de ‘voice of our generation’? Nu Girls aan zijn derde seizoen begint vonden wij het hoog tijd om een blik Lena Dunham in eigen nat open te trekken. Snijdt u zich vooral niet aan de scherpe randjes.?

Millennials, choisters, adultescents, echo boomers. Los van de gruwelijke verzamelnamen die ze meekrijgen, hebben twintigers het – naar eigen zeggen – nog nooit zo zwaar gehad. De jobmarkt is volledig ingestort, ze gaan gebukt onder keuzestress en het ziet ernaar uit dat alle doorgeschoven economische en ecologische problemen op hun schouders zullen terechtkomen.

De grootste doorn in het oog van deze zoekende jongeren zijn echter de leeftijdsgenoten die munt weten te slaan uit hun misère. Ironisch genoeg bestaat de succesformule van vandaag uit toegeven dat je een loser bent. Zo is er de voormalig onbekende Emma Koenig, die haar blog Fuck I’m in My Twenties wist om te vormen naar een televisiereeks, terwijl Mindy Kaling ( auteur van het boek Is Everybody Hanging Out without Me?), Alida Nugent (Don’t Worry, It Gets Worse) en Leigh Stein (The Fallback Plan) flink hun zakken vullen met hilarisch verwoorde navelstaarderij. Het moet behoorlijk deprimerend en hoopvol tegelijk zijn, zo je eigen first-world problems tegenkomen in internationale bestellers.

De hoofdreden voor de groene glimlach van Generation Y Not Me is allicht Lena Dunham, de koningin van de moderne bildungsroman. Op haar 24e baarde ze haar eerste succes, Tiny Furniture, maar ze drukte pas echt haar stempel op het cultuurlandschap als schrijfster, producer, regisseur en protagonist van de uitstekende HBO-serie Girls, die de pijn en de perikelen van moderne twentysomethings weergeeft. De serie werd bekroond met twee Golden Globes, een Director’s Guild of America Award en leverde haar acht Emmynominaties op. Met een boekendeal goed voor enkele miljoenen, freelanceopdrachten voor The New Yorker en een opzet voor een tweede HBO-reeks werkt Lena Dunham aan zo’n duizelingwekkend tempo haar eigen bucketlist af dat zelfs Anthony Kumpen er ongemakkelijk van zou worden. Niet slecht voor een zevenentwintigjarige met een angststoornis en overgewicht.

EEN BASIS VOOR ANGSTREMMERS

‘Ik wil geen visagiste of winkelmeisje worden. Ik wil net zo succesvol zijn als jij.’ Het is een quote van het hoofdpersonage van Tiny Furniture aan het adres van haar moeder, al had het evengoed een flard uit Dunhams jaarhoroscoop kunnen zijn. Als je opgroeit met kunstschilder Carroll Dunham en fotografe Laurie Simmons als ouders weet je dat je creatieve sturm-und-drang verder moet reiken dan het kleien van een asbak voor moederdag.

Wie Lena Dunham was tegengekomen op de lagere school, had daar echter niet veel van gemerkt. Ze bezat weinig ambitie en vulde haar dagen met televisiekijken en sessies bij de therapeut. Al op jonge leeftijd had Dunham last van ernstig obsessief-compulsief gedrag en verschrikkelijke nachtmerries, die de basis hebben gelegd voor het voorraadje angstremmers en antidepressiva in het zijvak van haar handtas. Hoewel Lena nooit echt gepest werd, hield ze zich opzettelijk afzijdig – ook toen al romantiseerde ze het idee een buitenbeentje te zijn en de gedachte dat niemand haar begreep.

Pas na de dood van haar enige vriendin, haar grootmoeder, kwam Dunham uit haar schulp. Op haar veertiende verjaardag kreeg ze van haar ouders stand-upcomedylessen cadeau, die haar deden inzien dat de manier waarop ze haar eigen leven beschreef voor veel mensen entertainend was. Later, tijdens de cursussen creatief schrijven aan Oberlin College, werkte ze dat talent nog verder uit in de kortfilms The Fountain en Creative Nonfiction. Toen Lena na het behalen van haar diploma het ene rotklusje na het andere aannam, omdat ze geen werk vond, besloot ze het heft in eigen handen te nemen. ‘Ik was niet geschikt voor de rollen die ik zag zitten of de series die ik leuk vond, dus ik besloot om ze dan maar zelf te creëren’, vertelde ze Rolling Stone.

Ze schreef Tiny Furniture (2010), een film over een jong meisje dat na haar studies noodgedwongen weer thuis moet gaan wonen terwijl ze wacht op haar big break. Herkenbaar? Het gaat nog verder. Dunham kroop zelf in de huid van hoofdpersonage Aura terwijl haar moeder en haar zus de rollen van – u raadt het – Aura’s moeder en zus voor hun rekening namen. De treffende manier waarop Dunham de spot dreef met haar zelfmedelijden maar tegelijk het moordende karakter van verveling wist te doorgronden leverde Tiny Furniture de best narrative feature-prijs op tijdens het South by Southwestfilmfestival. De prent bracht haar bovendien in het vizier van comedygoeroe Judd Apatow en producer Jennifer Konner. Samen besloten ze een serie te schrijven die jonge vrouwen realistisch in beeld brengt. De rest is, zoals men zegt, uitvoerig-op-het-internet-gedocumenteerde geschiedenis.

DE SHOW DIE NIET GENOEMD MAG WORDEN

Girls begint wanneer Hannah Horvath (gespeeld door Dunham zelf), een vierentwintigjarig zelfverklaard genie, van haar ouders te horen krijgt dat ze haar niet meer financieel zullen ondersteunen. Hannah is ziedend en schreeuwt hen toe dat ze nog van geluk mogen spreken dat ze geen drugsprobleem heeft. Ze heeft hun geld écht nodig omdat ze geen tijd heeft om te gaan werken: ze schrijft naarstig aan haar memoires. ‘Momenteel zijn het vier hoofdstukken. Ik hoop dat het er ooit negen worden, maar ik moet mijn leven eerst beleven voor ik erover kan schrijven.’ De jonge twintiger heeft het bovenal heel druk met ’te proberen de persoon te worden die ik ben’. Samen met haar vriendinnen Marnie (Allison Williams), Jessa (Jemima Kirke) en Shoshanna (Zosia Mamet) doorworstelt ze lief en leed vanuit haar rommelige appartement in Greenpoint, de hippe buurt in het nog hippere Brooklyn, New York.

Het is moeilijk om bij het lezen van de synopsis – vier jonge vrouwen, één grootstad – geen vergelijking te maken met De Show Die Niet Genoemd Mag Worden. Hannah en haar vriendinnen zijn jongeren die net als hun leeftijdgenoten door het leven wandelen met de erfenis van Sex and the City op hun netvlies gebrand. Ze hebben nog niet de emotionele of financiële stabiliteit om van Carrie en co. hun soul sisters te maken, maar doen alsof zo’n belangrijke brok televisiegeschiedenis nooit heeft plaatsgevonden zou een flinke knauw zijn in het realistische imago van de serie. Girls raakt in de eerste aflevering dan ook meteen het onderwerp aan: ‘In mijn hart ben ik een echte Carrie, maar soms steekt Samantha wel eens de kop op’, zegt Shoshanna wanneer ze zich op haar bloemetjesdekbed onder een poster van Sex and the City laat vallen.

Los van het feit dat de naïeve Shosh óverduidelijk een Charlotte is, legt Lena Dunham met die ene zin haarfijn het verschil uit tussen haar werk en dat van Candace Bushnell. Sex and the City zette perfect gestylede archetypes neer waarin iedereen zich wel kon herkennen en hoewel Shoshanna en Jessa in het eerste seizoen zeker niet genoeg uitgepuurd zijn, heeft Dunham haar best gedaan om mensen te creëren. Mensen met onvolmaaktheden, seksueel overdraagbare aandoeningen en vetrolletjes, mensen die niet bij elke ademstoot ‘Fabulous!’ kraaien, die vaak onuitstaanbaar zijn, maar vooral: mensen die niet in een hokje te steken vallen. Hannah Horvath is geen conventionele schoonheid, maar zeker ook niet het gevatte dikkerdje dat actrice Rebel Wilson steevast voor haar rekening mag nemen. Horvath maakt fouten zonder eruit te leren, ze is haar eigen ergste vijand en haar eigen grootste fan. Ze overweegt een affaire met haar baas, ‘gewoon voor het verhaal’, en hoewel ze zichzelf als sterke vrouw ziet, wordt ze in bed graag vernederd. Ze eet cupcakes in bad, scheldt haar beste vriendin uit en is verontwaardigd wanneer haar lief masturbeert in haar bijzijn. Kortom: ze is een persoon, geen karikatuur, al durft Dunham haar realiteit soms wat te rauw te schetsen.

ODE AAN DE OVERSHARERS

Het is best vreemd dat we, in een tijdperk waarin we onze politieke voorkeuren, dronken escapades en de foto’s van onze lunch zonder nadenken online smijten, een televisieshow nog steeds de caption ‘TMI’ – too much information – kunnen meegeven. Dunham brengt echter een ode aan de oversharers en flirt zodanig met de grenzen van het onhebbelijke dat het lijkt alsof ze haar publiek test: hoe ver kan ik gaan zonder dat ze hun liefde voor mij verliezen?

Girls laat je in elkaar krimpen bij tenenkrullende – herkenbare? – seksscènes, laat je grote ogen trekken bij afschuwelijk beledigende opmerkingen en doet je bij momenten zelfs de wijsvinger bovenhalen. Oh no, she didn’t?! De titel van de eerste seizoensfinale dient de preutse kijker van repliek: She Did.

Er is geen onderwerp dat de 27-jarige coryfee uit de weg gaat en als het even kan, walst ze er met zware, onmodieuze bergschoenen overheen. Dunham schijnt soms te vergeten dat ze nog steeds – en in de eerste plaats – voor de Amerikaanse markt produceert. De herhaaldelijke naaktheid en compromitterende posities van haar verre van perfecte lichaam schoten er al vaker in het verkeerde keelgat, maar toen een van de mannelijke personages in de nu al legendarische aflevering On All Fours besloot die lichaamsholte over te slaan en in high definition klaar te komen over de borsten van zijn bedpartner, was het internet pas echt te klein.

De vriendelijkste commentaren luidden dat Dunham beter suggestief had gewerkt in plaats van in te zoomen op het glinsterende kwakje op het bovenlichaam van actrice Shiri Appleby. Anderen vroegen zich dan weer al hoofdletterend af ‘wat dat walgelijke wicht haar volgende stap zal zijn?!!!’ (Noot: de satirische webkrant The Onion heeft alvast geld ingezet op een aflevering waarin Hannah Horvath uitgebreid een grote boodschap zou doen tijdens haar gynaecologische onderzoek.)

COMFORTABEL IN ONCOMFORTABELHEID

Dunham maakt ongenadig komaf met wat je doorgaans op de beeldbuis voorgeschoteld krijgt, al doet ze dat niet om te provoceren. De twintiger voelt zich nu eenmaal comfortabel in haar oncomfortabelheid. Als dochter van twee kunstenaars is ze opgevoed met het idee dat alle ideeën waardevol zijn, dat iedere drang gevolgd moet worden en dat het leven an sich in feite al kunst is. Die moraal draagt ze al zevenentwintig jaar mee en geeft ze ook door aan haar personages. Voor elk ongepast verkrachtingsmopje dat Hannah tijdens een sollicitatiegesprek maakt, is er wel een televisie-interview waarin Lena de vraag waarom ze nog geen rijbewijs heeft beantwoordt met de stelling dat ze ‘bang is om een kind te gayhearten‘ -actrice Gayheart reed in 2001 een negenjarig jongetje dood.

Ze neemt geen blad voor de mond en verwacht dat anderen dat evenmin doen. Haar visie op het leven doet misschien wel eens wat stof opwaaien, het maakt haar een bijzonder aangenaam persoon om mee samen te werken, zegt executive producer Judd Apatow in New York Magazine. ‘Meestal zijn comedy writers mensen die heel hard vasthouden aan hun eigen ideeën, maar Lena niet. Ze omarmt ieder voorstel en je hebt echt het gevoel dat je je bijdrage kunt leveren.’ Toch benadrukt iedereen op de set van Girls dat de serie helemaal Lena’s visie is. ‘Het is haar show, dat staat buiten kijf.’

Opdat iedereen diezelfde visie met zich mee zou dragen kreeg het schrijversteam, met onder meer Dunham, Apatow en Konner, bij aanvang een lees- en filmlijst voorgeschoteld. Daarop kwamen boeken als The Group van Mary McCarthy en Rona Jaffe’s The Best of Everything voor. Ook films als Clueless, Me without You en My Summer of Love vond Dunham essentieel om de spirit van Girls te kunnen vatten.

A VOICE OF A GENERATION

‘I don’t want to shock you, but I might be the voice of my generation. Or at least a voice of a generation.’ Het Girls-team had nooit gedacht dat een quote uit de pilot zou uitgroeien tot de mastzin van de serie en bij uitbreiding het onderschrift dat Dunham bij ieder interview vergezelt. De bewering is zo grotesk dat aanhangers van Girls er hun Tumblr vol fanfiction mee opleuken, terwijl critici ze als aanmaakhout voor hun vlammende opiniestukken gebruiken. Voor alle duidelijkheid: de frase is niet serieus bedoeld.

Het idee dat iemand die zo egocentrisch en geïsoleerd is als Hannah Horvath de levenswijsheid heeft om voor haar hele generatie te spreken, was zo absurd dat Dunham de zin als comic relief in een redelijk innige scène gestopt had. Toch mag Dunham zichzelf en haar werk best wat ernstiger nemen. Ze slaagt er wonderwel in om die schemerzone tussen jeugd en volwassenheid waar Britney Spears twaalf jaar geleden over zong in I’m Not a Girl, Not Yet a Woman te beschrijven en verschaft en passant ook nog eens enkele rake inzichten.

Nee, Dunham is niet de stem van onze generatie, maar – zoals ze er zelf fijntjes aan toevoegt – ze is wel ‘een’ stem. Eentje die me maar al te bekend in de oren klinkt. Ik herken mezelf in Hannahs angsten en momenten van zelfvertrouwen, in haar uitgelaten buien en haar zelfkastijding. Ik eet mijn pizza op dezelfde manier en ik zweer dat ik dat hemdje van Urban Outfitters (S1E3) ook in mijn kast heb hangen. Ik voel de frustraties van mijn vriendinnen in haar ruzies met Marnie, ik lees mijn dagboek door haar monologen en hoor de stemmen in mijn hoofd konkelfoezen met haar demonen. Kortom: ik bekijk haar tweets en vervloek mezelf dat Lena Dunham alles is wat ik had kunnen zijn als ik niet in Mortsel of all places op school had gezeten.

UNEXAMINED PRIVILEGE

Dunham, die bij de aanvang van Girls zelf nog maar 25 was, putte behoorlijk wat inspiratie uit haar eigen leven. Zodanig veel zelfs dat de grens tussen Hannah en Lena lijkt te vervagen en de twintiger haar werk als therapie begon te gebruiken. ‘Ik speel meisjes die nauw met me verbonden zijn, maar dan wel met de delen van mezelf waar ik me het meest voor schaam’, aldus Dunham in gesprek met actrice Claire Danes voor het tijdschrift Interview. ‘Wanneer ik mijn onhebbelijkheden uitvergroot en ze aan de wereld laat zien kan ik er beter afstand van nemen.’

Ze brengt niet alleen haar eigen angsten en ongepaste mopjes mee naar de set, ook haar sociaal leven krijgt behoorlijk wat screentime. Zo is Jemima Kirke in het echte leven een goede vriendin en circuleren Allison Williams (dochter van nieuwsanker Brian Williams) en Zosia Mamet (dochter van scenarist David Mamet) in hetzelfde upper middle class-milieu. Door zo sterk op haar eigen leven terug te vallen, wordt Dunham vaak beschuldigd van elitarisme en racisme.

Kwatongen omschrijven haar werk weleens als ’the cinema of the unexamined privilege’, al kun je de naargeestigheid waarmee Dunham die sociale kringen schetst ook als een aanklacht op zich zien. Dat Hannahs leefwereld enkel bevolkt wordt door blanke hipsters, maakt de serie niet minder realistisch.

Girls heeft, ondanks de titel, nooit gepretendeerd een algemeen beeld te schetsen van de hedendaagse jonge vrouw, maar desondanks wordt Dunham overstelpt met blogposts en haatmails van mensen die zich niet herkennen in de situaties die de serie hen voorschotelt. Allicht heeft dat misnoegde deel van het publiek zich verslikt in de indiedarlingstatus die Dunham na South by Southwest meedraagt, en in dat algemene ‘Girls’. Nog voor de serie goed en wel op televisie was, waren de verwachtingen al zodanig hooggespannen dat Dunham er nooit aan had kunnen voldoen. ‘Ze hebben mij een rol gegeven waarvan ik nooit heb gezegd dat ik ze wilde’, zuchtte ze onlangs nog op Salon.com.

Als Dunham het allemaal kon overdoen, had ze haar show vast Vier blanke geprivilegieerde meiden die het ook allemaal even niet meer weten genoemd?

GIRLS – SEIZOEN 3

Vanaf 19/1 op Prime.

DOOR KATRIN SWARTENBROUX

OH NO, SHE DIDN’T?! GIRLS GEEFT DE PREUTSE KIJKER HET ANTWOORD IN DE TITEL VAN EEN AFLEVERING: SHE DID.

Lena Dunham ‘IK SPEEL MEISJES DIE NAUW MET MIJ VERBONDEN ZIJN, MAAR DAN WEL MET DIE DELEN WAAR IK ME HET MEEST VOOR SCHAAM. ALS IK DIE ZO UITVERGROOT, KAN IK ER BETER AFSTAND VAN NEMEN.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content