Eenentwintig jaar na Hidden Agenda gaat Ken Loach nog eens de thrillertoer op met Route Irish, een wraakverhaal over Britse privéhuurlingen in Irak. Een gesprek met Red Ken over waterboarding, Hollywoodego’s en oorlogsmisdadiger Tony Blair. ‘Het hele Blairkabinet zou voor het gerecht moeten komen.’
Wie na zijn slappe voetbalkomedie Looking for Eric dacht dat Ken Loach het beu was om op zijn 74e nog de barricades op te werpen, moet met Route Irish zijn mening drastisch herzien. In die politieke thriller, zijn eerste sinds Hidden Agenda uit 1990, haalt Loach fel uit naar de invasie van Irak en het inzetten van Britse privéhuurlingen – de zogenaamde ‘contractors’ – aldaar.
De maker van Raining Stones, Land and Freedom, Sweet Sixteen en andere linkse uppercuts duikt daarvoor in de slipstream van Fergus (Mark Womack). Die verbitterde ex-soldaat wil weten wat er nu écht met zijn gesneuvelde collega-huurling is gebeurd en begint in zijn thuishaven Liverpool met het schuim om de mond aan een onderzoek.
Is Route Irish – bijnaam van de beruchte snelweg tussen de luchthaven en de Green Zone van Bagdad – een socialistische variant op wraakthrillers als Death Wish? Of is het een viriel j’accuse tegen het privatiseren van oorlogen en het corrupte politieke bestel?
Ken Loach over zijn nooit aflatende rage against the machine.
Waarom wilde je een film maken over Britse veiligheidsagenten die door westerse bedrijven als huurling naar Irak worden gestuurd?
Ken Loach: Ik wilde al langer iets over de Irakoorlog doen, maar dan wel vanuit een westers perspectief, met mensen van bij ons wier gewoontes ik ken en wier taal ik spreek. Een andere invalshoek zou hypocriet en belerend zijn. Toen ik hoorde hoeveel Britse huurlingen er de voorbije jaren in Irak aan de slag waren, is mijn scenarist Paul Laverty met verschillende van hen gaan praten. Uit hun getuigenissen is het fictieve personage van Fergus voortgevloeid.
Was het meteen duidelijk dat het een thriller ging worden?
Loach: Ik had nooit het gevoel dat ik een thriller aan het maken was. Het verhaal evolueerde die richting uit omdat het over een man gaat die de waarheid wil achterhalen, maar van hogerhand op allerlei tegenkanting stuit. Scène na scène, onthulling na onthulling botst hij op alsmaar meer corruptie en geweld. Als ik een pure suspensefilm wilde maken, had ik andere muziek gebruikt en er ook meer actie ingestopt.
Er zit een harde folterscène in. Was dat niet lastig voor jou als notoir pacifist?
Loach: Het was vooral lastig voor de acteur. (Lacht) Ik wilde die scène realistisch maken en dus hebben we die man écht gewaterboard. Hoewel er voortdurend een medisch team op de set aanwezig was, had hij achteraf twee weken nodig om te bekomen. Je kunt je voorstellen hoe wreedaardig die techniek is.
In 1989 maakte je ‘Hidden Agenda’ als aanklacht tegen het beleid van Margaret Thatcher in Noord-Ierland. Is dit een hedendaagse variant, met Tony Blair en de Irakoorlog als achtergrond?
Loach: Er zijn zeker gelijkenissen. Beide regeringen waren agressief en leugenachtig. Nogal wiedes dat er fel protest tegen kwam. Gelukkig is Blair intussen ontmaskerd als een leugenaar. Iedereen die aan de illegale oorlog in Irak heeft meegewerkt, is een oorlogsmisdadiger. Niet omdat ik dat vind, maar omdat er verschillende internationale wetten met de voeten zijn getreden. Het hele Blairkabinet zou voor het gerecht moeten komen.
De boosdoeners blijken eens te meer de grote bedrijven en de heersende, politieke klasse. Is dat geen simplificatie van onze postmoderne wereld?
Loach: Jammer genoeg niet. De werkende klasse wordt overal ter wereld met dezelfde vijand geconfronteerd – met of zonder geweren.
Misschien klinkt het afgezaagd, maar die vijand is het geglobaliseerde kapitalisme. De oorlog in Irak ging alleen om olie of zoals Naomi Klein het treffend omschreef: om het herschrijven van de lokale economieën. Hebzucht was de enige motivatie. De hele wereld is tegenwoordig opgedeeld in kolonies van megabedrijven die niet langer één bepaald gezicht, vlag of leider hebben. Dat maakt het moeilijker om hen te bestrijden. Je kunt alleen maar hopen dat het volk vroeg of laat sterk genoeg zal zijn om tegen hen in opstand te komen. Ik blijf ervan overtuigd dat het postkoloniale kapitalisme zichzelf vroeg of laat te gronde zal richten. Alleen hoop ik dat de wereld tegen die tijd nog niet volledig naar de kloten is.
Na twaalf jaar Labour zijn de Tories opnieuw aan de macht in Engeland. Denk je dat die oppositiekuur Labour goed zal doen?
Loach: Het is de oude elite die nu weer de macht heeft. Premier Cameron is hun ware aalgladde gezicht en Nick Clegg, de leider van de liberalen, is hun jachthondje uit de middenklasse. (Lacht) Als je echt links bent, kun je enkel hopen dat Labour zo snel mogelijk komaf maakt met de hele Blairclan, maar daar zie ik voorlopig weinig van. In plaats van een tabula rasa wil Labour een déjà vu, een politieke realitysoap met een nieuwe jonge posterboy in maatpak.
Is cinema wel een geschikt middel om daar iets tegen te doen?
Loach: Ik ben niet naïef. Als filmmaker heb ik wel een publiek, maar mijn films komen niet in de multiplexen en zeker niet in Engeland. Cinema kan simpelweg niet subversief zijn omdat het te veel geld kost. Het is het zoveelste speeltje van de grote industrie. Ik kan alleen mijn best doen om de luis in de pels te blijven. (Lacht)
Waarom bestrijd je het systeem dan niet van binnenuit door de mainstreamtoer op te gaan?
Loach: En door Russell Crowe te casten? Dan zou ik een totaal andere film maken. Bovendien zou het budget groter zijn, waardoor producenten zich met alles zouden bemoeien. Het zou trouwens sowieso niet werken. Het is al zo vaak door anderen geprobeerd en wat blijkt? Al die Hollywoodfilms met een boodschap gaan uiteindelijk maar om één ding: het ego van overbetaalde filmsterren. De werkelijkheid heeft ook haar rechten. Ik wil geen acteurs zien doen alsof. Ik wil mensen zien in wie ik als kijker kan geloven.
ROUTE IRISH
Vanaf 20/4 in de bioscoop.
DOOR DAVE MESTDACH
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
