Na twee grafische romans in zwart-wit tekent Lorenzo Mattotti weer in kleur. ‘Dr. Jekyll & Mr. hyde’ is teglijk een hommage aan het oorspronkelijke verhaal én een gestileerde adaptatie ervan. ‘Ik had geen zin om in de mist van Londen te verdwalen.’

Door Gert Meesters,

‘Dr. Jekyll & Mr. Hyde’, Mattotti & Kramsky (Oog & Blik, 64 blz., ? 14,95)

Ondertussen geraakte Mattotti internationaal bekend met zijn illustraties. In prestigieuze tijdschriften als The New Yorker en Vanity Fair en kranten als Le Monde verschenen afbeeldingen in de pastelschilderstijl van zijn strips. De verrassing was dan ook groot toen hij tien jaar geleden een radicaal andere weg insloeg: hij gaf zijn kleuren op om romans in zwart-wit te gaan maken. Zijn twee belangrijkste strips sindsdien, De man aan het raam en het onvertaalde Stigmates, zijn stilistisch zo verschillend, dat het onwaarschijnlijk lijkt dat ze door dezelfde man getekend zijn. De man aan het raam is verteld in beheerste lijntekeningen met veel witvlakken; Stigmates toont het werk van een maniakale krabbelaar.

Maar Mattotti laat zich duidelijk niet vastpinnen op één stijl: twee weken geleden kwam hij op de proppen met een nieuwe kleurenstrip, naar een verhaal van Robert Louis Stevenson, Dokter Jekyll & Mister Hyde. Zowel de keuze van een bekend verhaal als de terugkeer naar kleur hadden een artistieke stap terug kunnen betekenen. Maar die vrees blijkt ongegrond. Mattotti en zijn scenarist Kramsky hebben zich het verhaal voldoende toegeëigend om er nog een boeiende oefening van te maken. En Mattotti’s kleurgebruik in dit boek zit dichter bij de Duitse expressionistische schilders dan bij zijn eigen vroegere kleurenstrips.

Waarom heb je een overbekend verhaal als Jekyll & Hyde gekozen?

Lorenzo Mattotti: Om verschillende redenen. Aan de basis ligt een vraag van een Italiaans tijdschrift, zo’n vijf of zes jaar geleden. Dat vroeg me om een literaire klassieker te verstrippen in wekelijkse afleveringen. Zo ben ik bij Stevenson en zijn Jekyll & Hyde uitgekomen. Dat boek is voor mij de ultieme klassieker. Uiteindelijk is de strip nooit gepubliceerd. De eerste tien pagina’s die ik had gemaakt, zijn een jaar of vier op de redactie blijven liggen. Op een bepaald moment hebben mijn scenarist Kramsky en ik besloten het verhaal toch af te maken. We vonden het een grote uitdaging om te proberen de spanning en kracht van het origineel over te brengen in een strip.

Ik heb altijd al een fascinatie gevoeld voor de figuur Henry Jekyll. Omwille van zijn innerlijke strijd. Toen ik nog heel jong was, heb ik een verfilming gezien die een grote indruk op me heeft gemaakt. Ik weet helaas niet meer welke film dat was; ik herinner me alleen nog de tweede film, met Spencer Tracy, en daarna die van Jean Renoir. Ik heb me trouwens als kind eens als Hyde verkleed, met carnaval. Heel even stout mogen zijn: dat was een aangename ervaring.

Wat is de kracht van Stevenson?

Mattotti: Hij slaagt erin om alles heel tekenend te beschrijven, zonder dat hij iets concreets zegt. Om die reden hebben Kramsky en ik beslist om zoveel mogelijk oorspronkelijke zinnen van Stevenson te gebruiken in onze versie.

Je hebt het verhaal wel getransponeerd naar het Duitsland van de jaren ’30 van de vorige eeuw.

Mattotti: Ik had geen zin om in de mist van Londen terecht te komen. Ik wou integendeel de morbide buitenwereld erin verwerken. De associatie met de fascinerende jaren ’30 was snel gelegd. Ik heb een voorliefde voor het Duitse expressionisme van de jaren ’20 en ’30, voor het werk van Otto Dix, Grosz, Beckman en uiteindelijk ook Bacon en Spilliaert. Ik vond dat de thematiek van die schilders, door de morbide en groteske kant ervan, heel goed bij Dokter Jekyll & Mister Hyde paste. Het liet me ook toe om me eens uit te leven in een grafische verwerking van hun schilderkunst.

Je kunt ‘Jekyll & Hyde’ zo lezen dat een mens gelukkiger is als hij ongeremd zijn verlangens nastreeft. Hyde is gelukkig, maar Jekyll is dat nooit.

Mattotti: Ja, maar Hyde heeft geen geweten. Hyde is zoals een kind van Jekyll: hij maakt zich geen zorgen over Jekyll, maar Jekyll maakt zich wel zorgen om Hyde. Het leuke van het verhaal van Stevenson is dat je dat op allerlei manieren kunt interpreteren. Jekyll & Hyde gaat volgens mij niet over goed en kwaad. Het gaat meer over de innerlijke strijd van een mens met zijn verlangens. En over beseffen dat een mens eigenlijk vanbinnen maar een beest of een ding is.

Het geweld in uw adaptatie is veel explicieter en meer seksueel geladen dan in de oorspronkelijke versie.

Mattotti: Dat is een direct gevolg van de stijl die we gekozen hebben. Het is hypocriet om een harde, groteske stijl te kiezen, maar het geweld kuis te verhullen. Daarom is het geweld ook meer seksueel geladen. We hebben trouwens verwijzingen naar Jack the Ripper in het verhaal verwerkt.

Eigenlijk zitten er verschillende stijlen in het verhaal. Het begin is wat mysterieus, vervolgens wordt het grotesk en daarna dramatisch. In het laatste deel hebben we ons wat meer vrijheid veroorloofd. Misschien hebben we Stevenson daarmee verraden, dat weet ik niet. We hebben er in elk geval wat meer drama aan toegevoegd. Op het einde is Hyde ook helemaal alleen, zonder uitweg. Hyde heeft alles verloren, net zoals Jekyll. En Jekyll wordt melancholisch, denkt na over de waardevolle dingen die hij heeft verspeeld. Op dat punt in het verhaal is de stijl van het boek veel ingetogener. Ik ben heel tevreden met die wending. Inhoudelijk sluit dit boek op dat moment het meest aan bij mijn andere boeken. We hebben wel geprobeerd om de sfeer van de originele Stevenson niet te veel te veranderen.

Een uiterlijk kiezen voor Jekyll en Hyde was vast niet makkelijk, want in het boek wordt daar bijna niks over gezegd.

Mattotti: Je moet dan concretiseren wat met opzet vaag is gebleven. Ik wou Jekyll aanvankelijk jong maken, maar bij Stevenson is hij eigenlijk vrij oud. De jeugdigheid die hij als Hyde heeft, vormt juist een deel van de aantrekkingskracht voor Jekyll. Ik heb hem dus een beetje lelijk en op gevorderde leeftijd getekend. Hij is een typische strenge Duitser, met een mondje dat zijn frustraties beklemtoont. Eigenlijk is niemand in de strip echt mooi. De vrouw waar Jekyll lust voor voelt, daar gaat wel een fascinerende kracht van uit.

Hyde is dan weer erg duivelachtig, met zijn sikje.

Mattotti: Dat sikje is er eigenlijk pas laat bijgekomen. Bij uitgeverij Medicis zijn de voorbereidende schetsen voor dit boek uitgegeven. Daarin kun je zien dat Hyde er aanvankelijk een beetje anders uitzag. Ik had hem gebaseerd op de zelfportretten van Beckman. Die hebben iets realistisch en iets morbide tegelijk. Alsof iemand grimassen maakt voor de spiegel. Later is de schets van Hyde wat mechanischer geworden en is dat sikje erbij gekomen.

Telkens als Hyde agressief optreedt, gebruik je felrode tinten. Typisch Mattotti?

Mattotti: Dat klopt. Ik heb uit de Duitse schilderkunst van de jaren ’20 en ’30 wel kleuren en kleurcombinaties gehaald die ik normaal niet gebruik. De combinatie van felgroen en oranje is bijvoorbeeld erg nieuw voor me. Wat me ook erg boeide in de schilderkunst van die tijd, is dat de hemel altijd zwart is. Dat heb ik in het begin van het boek ook uitgeprobeerd. Of een felgele hemel. Dat zou in mijn gewone stijl nooit voorkomen. Doordat het zulke onwerkelijke kleuren zijn voor een hemel geven ze iets theatraals weer.

Hebben kleuren een betekenis voor je?

Mattotti: Ik zou nooit zo ver gaan om aan elke kleur een betekenis te geven. Er bestaat geen woordenboek voor kleuren. De kracht van een kleur verandert met de kleuren die je ernaast zet. Kleurencomposities kunnen heel wat betekenen, maar het is een heel subtiele taal. In het begin van de strip zijn de kleurcombinaties heel fel, karikaturaal en ironisch. Later worden de contrasten minder extreem en geven de kleuren een dramatisch accent. Dat fascineert me aan strips: je kunt in die kleurcombinaties een evolutie steken. Het is zoals in de Nosferatu van Werner Herzog. Die film is de hele tijd blauw en grijs. Pas op het einde verschijnt het geel met het licht en dan sterft Nosferatu. Dát is kleurentaal.

Hoe plaats je zelf ‘Jekyll & Hyde’ tegenover de rest van je werk?

Mattotti: Toen ik eraan bezig was, had ik het gevoel dat ik altijd hetzelfde verhaal vertel. Het zit er weer allemaal in: aandacht voor de marginalen in de maatschappij, het thema van een innerlijke strijd, hoe omgaan met je verlangens, de eenzaamheid,… Jekyll & Hyde is een etappe. Deze strip heeft me de gelegenheid gegeven om een hommage te brengen aan Stevenson en aan al die schitterende schilders.

De volgende etappe is iets helemaal anders. Ik ga zozeer op in de strips die ik maak, dat ik vol stress zat toen ik dit boek af had. Daarom ben ik onmiddellijk met mijn oude kameraad Jorge Zentner aan een compleet ander verhaal begonnen voor de Frankfurter Allgemeine. Dat begint als een liefdesverhaal. Ik heb de indruk dat het toch weer iets anders is: ik steek er veel dingen in die ik door mijn illustratiewerk heb geleerd. Al maak ik me geen illusies, het zal toch wel weer op mijn andere boeken lijken. Je probeert altijd aan jezelf te ontsnappen, maar dat lukt nooit.

‘Het is hypocriet om een harde, groteske stijl te kiezen, maar het geweld kuis te verhullen.’