Wijlen Jan Wolkers zal zelfs in het graf zijn reputatie van vuilschrijver en tettenman moeilijk kwijtraken. Niet helemaal onterecht, aangezien zijn romans, novelles en kortverhalen flink gelardeerd zijn met onverbloemde seksscènes, kleurrijke beschrijvingen van geslachtsorganen en een fascinatie voor de vrouwenborst. De man is uiteraard van meer markten thuis: hij noemde zichzelf ooit ‘beeldhouwer, schilder en schrijver, in die volgorde’. Als beeldhouwer was hij minder controversieel, als romancier stootte hij de goegemeente graag tegen de borst. Ook al bespeelt hij onder de genitale oppervlakte van zijn verhalen ook heel andere the-ma’s: het verzet tegen het strakke calvinistische keurslijf waarin hij werd opgevoed, en een fascinatie voor ziekte en dood.
De meeste van zijn verhalen hebben een autobiografische basis en er schemert altijd wel een flinke portie Jan Wolkers door. Zijn romandebuut Kort Amerikaans (1962) past goed in de traditie van de naoorlogse roman, waarmee ook andere Nederlandse groten zoals W.F. Hermans, Harry Mulisch en Gerard Reve zijn doorgebroken. Het is echter evengoed therapeutisch proza, waarin Wolkers afrekent met zijn streng gereformeerde ouders en de dood van zijn broer. De schoolklassieker Een roos van vlees (1963) helpt hem het verlies van zijn dochtertje Eva van zich af te schrijven.
Turks Fruit (1969) is Wolkers’ bekendste werk. Het boek was al een schandaalsucces, maar de film (van Paul Verhoeven, 1973) bezorgde Wolkers een cultstatus en maakte van Turks Fruit een echt fenomeen. Zo gedateerd als de film vandaag aandoet, zo tijdloos is het boek. Omdat de directe stijl van Wolkers nog steeds een tikkeltje choqueert. Omdat er een immense vaart achter het boek zit. Maar vooral door de universele symboliek van het rouwen om een stukgelopen relatie. Wolkers laat het alter ego van zijn gewezen echtgenote, Olga, sterven en schrijft haar daarmee definitief uit zijn leven.
Sinds zijn debuut in 1961 schreef Wolkers zowat jaarlijks een roman of verhalenbundel. Die productie viel in de jaren 90 stil. Niet dat hij de inkt niet meer uit zijn pen kreeg, hij wierp zich op het schrijven van essays. Pas in 2005, op zijn 80e, kwam hij weer met nieuw fictiewerk op de proppen. Zomerhitte, een novelle, was toen het Nederlandse Boekenweekgeschenk. De herkenbare ingrediënten zijn erin aanwezig, maar de uppercut waarop Wolkers een patent heeft, komt niet meer zo hard aan. Niettemin is Zomerhitte toch goed om de lijst Wolkers-verfilmingen (zes stuks intussen) te vervolmaken. Actrice Monique van de Ven is er voor de derde keer bij, deze keer als regisseur.
De verfilming van ‘Zomerhitte’ loopt momenteel in de zalen. Over Jan Wolkers verscheen onlangs bij De Bezige Bij ‘Zo is het genoeg. Het laatste jaar van Jan Wolkers’ van Onno Blom.
Jeroen Bert
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier