Wat doe je als je leading man halverwege de opnames overlijdt? Gewoon even Johnny Depp, Colin Farrell en Jude Law bellen natuurlijk. Beroepsfantast Terry Gilliam maakte met zijn avonturensprookje The Imaginarium of Doctor Parnassus de laatste film met wijlen Heath Ledger. ‘Elke dag verzint Hollywood nieuwe excuses om toch maar niets creatiefs te hoeven doen.’

‘Zou er dan toch een vloek op me rusten?’ Die gedachte zal Terry Gilliam (69) ongetwijfeld door het hoofd geflitst zijn toen zijn hoofdrolspeler Heath Ledger midden in de opnames van zijn nieuwste film The Imaginarium of Doctor Parnassus schielijk overleed. Tenslotte diende Gilliam – de maker van onder meer Brazil (1985), The Fisher King (1991) en Twelve Monkeys (1995) – de voorbije jaren meer tegenslagen te verwerken dan de gemiddelde protagonist van een Griekse tragedie.

Denk maar aan zijn project rond Don Quichot: dat diende hij in 1999 te aborteren wegens weggespoelde sets en ziekgevallen acteurs. Zijn avonturenfilm The Brothers Grimm (2005) bleef meer dan anderhalf jaar in de kluis van het failliete Miramax liggen en dan was er nog de grote flop Tideland (2007), zijn macabere kindersprookje dat zelfs de meeste ouders de stuipen op het lijf joeg.

Nog een geluk dat Gilliam nooit het type is geweest om bij de pakken te blijven neerzitten. Zo ook niet na het plotse heengaan van Ledger. Na overleg met de producenten besloot de Monty Pythonveteraan het filmen alsnog voort te zetten en Ledgers hoofdrol uit te besteden. Drie bevriende topacteurs wilden Gilliam als eresaluut aan hun collega gratis uit de nood helpen.

Schrik dus niet wanneer je Tony – zo heet het hoofdpersonage uit The Imaginarium – niet alleen door Heath Ledger vertolkt ziet worden, maar ook door Johnny Depp, Colin Farrell en Jude Law. Die mogen in aparte episodes elk een ander facet van de mysterieuze Londense charlatan incarneren, die in dit gulzige, gotische en schaamteloos chaotische fantasiefestijn de eeuwenoude circusdirecteur Doctor Parnassus (Christopher Plummer) moet helpen ontsnappen aan zijn pact met de duivel (Tom Waits).

‘Had ik eindelijk het budget rond’, zucht Gilliam. ‘Liep het plots weer fout. En dat terwijl de eerste drie draaiweken met Heath zo vlot verlopen waren.’ Niemand had Ledgers dood op 22 januari 2008 kunnen voorspellen, ook al had de pas 28-jarige A-lister net de vermoeiende opnames van The Dark Knight achter de rug en was hij recent gescheiden van zijn Brokeback Mountain-tegenspeelster Michelle Williams, met wie hij een tweejarig dochtertje had.

‘Ik wist dat Heath privéproblemen had en dat hij de jongste tijd niet goed kon slapen’, zegt Gilliam, die met Ledger eerder al The Brothers Grimm had gemaakt. ‘Maar dat hij daarom zelfmoord gepleegd heeft, zoals hier en daar gesuggereerd wordt: daar geloof ik niets van. Heath barstte van de levenslust en was honderd procent gemotiveerd voor de film. Zijn dood was het gevolg van te veel slaappillen, een cynische speling van het lot.’

De film opent met een shot van Ledger die met een touw rond zijn nek aan een brug hangt te bungelen. Heb je niet even geaarzeld om dat eruit te halen?

Terry Gilliam: Neen. We hebben het scenario heel strikt opgevolgd en alleen iets aangepast als het echt niet anders kon. Dat deden we uit respect voor Heath, die volledig achter de film stond. Ook alle dialogen die aan zijn dood herinneren, zijn erin gebleven, zoals die waarin het gaat over jong sterven en onvoorziene overlijdens.

Hoe moeilijk was het om de draad weer op te pikken?

Gilliam: Heel erg moeilijk. Maar één: het lot moet je nu eenmaal accepteren – anders kun je beter zelfmoord plegen. En twee: de productie was volop aan de gang en dan moet je snel weer pragmatisch worden.

Heb je meteen beslist om door te gaan?

Gilliam: Dat niet. De producenten hadden afgehaakt en ik liep er als een geslagen hond bij. Gelukkig snauwde de crew me toe: ‘Komt er nog wat van, luie donder? Doe het dan tenminste voor Heath.’ Dat de film nu toch uit is, heb ik enkel aan hen te danken. En aan mijn vriend Johnny Depp, die meteen zijn vrienden Colin Farrell en Jude Law optrommelde en ervoor zorgde dat de producenten weer aan boord kwamen. Voor hen was het toch goedkoper om de film af te werken dan om hem zo te laten. Bovendien stonden Johnny, Colin en Jude erop om gratis te werken, opdat het resterende geld niet naar de verzekeraars, maar naar Heaths dochtertje zou gaan. Zo’n Lazarusact is in de hele filmgeschiedenis nooit eerder vertoond. Ridley Scott mag dan Gladiator hebben afgewerkt nadat Oliver Reed overleden was, die had uiteindelijk maar een bijrol.

Met zijn barokke look en losgeslagen fantasie lijkt de film wel een samenvatting van je hele oeuvre.

Gilliam: Deze prent is mijn cv. Misschien geven ze me nu eindelijk eens een deftige baan. (Lacht) Ik ben van nul begonnen en heb allerlei dingen uit mijn vorige films gejat. Een beetje Brazil, een vleugje The Adventures of Baron von Munchhausen, een toefje Monty Python. Het was bevrijdend om eens geen scenario van iemand anders te moeten bewerken. Vandaar dat het resultaat wat speelser is. En waanzin-niger. (Grijnst)

Je moet toch een basisconcept hebben gehad?

Gilliam: (Knikt) Ik ben altijd gefascineerd geweest door circussen en spiegelpaleizen, een soort entertainment dat eigenlijk niet meer in onze moderne wereld past. Daarom leek het me wel leuk om iets te maken over een circusdirecteur die al eeuwen van stad tot stad trekt, maar dankzij een pact met de duivel nog geen dag ouder geworden is. Eigenlijk is de film het resultaat van een midlifecrisis, zij het een rijkelijk late. (Lacht) Het is een hommage aan het kind in mij en tegelijk een soort zelfonderzoek.

Monty Python was ook al behoorlijk absurd en silly. Veel ben je in die veertig jaar dan toch niet veranderd.

Gilliam: Ik heb altijd films gemaakt voor kinderen, én voor volwassenen die niet bang zijn om het kind uit te hangen. Voor de meesten betekent volwassen zijn: ramen en deuren sluiten, de boel binnenin op orde stellen en zo het leven doorgronden. Dat heb ik altijd bullshit gevonden. Het leven valt niet te doorgronden. Mensen die alleen in rigide patronen denken, vinden doorgaans geen bal aan mijn films.

Bij je vorige film ‘Tideland’ bleken die alvast in een overdonderende meerderheid.

Gilliam: Niet waar. In mijn parallelle universum was Tideland de grootste hit van het jaar. Waarom zou ik me neerleggen bij iets deprimerends als de werkelijkheid. (Schatert) En bovendien: ondanks het debacle van Tideland heb ik toch maar mooi een nieuwe film gemaakt.

Dankzij Heath Ledger?

Gilliam: Acteurs brengen nu eenmaal het geld binnen en gelukkig zijn heel wat bekende acteurs gek genoeg om uit vrije wil met mij te werken. Jammer genoeg zijn producenten veel minder avontuurlijk. Toen ik Heath aan boord had, dacht ik dat de 25 miljoen dollar die ik nodig had snel zou binnenrollen. Heath had furore gemaakt met Brokeback Mountain en iedereen kon voelen dat The Dark Knight een megahit ging worden. Helaas kregen we vanuit Amerika geen cent te pakken, omdat die lui daar geen verstand hebben van films. Nog een geluk dat we het geld uiteindelijk uit Engeland, Frankrijk en Canada konden halen.

Is het dan ooit anders geweest in Amerika?

Gilliam: Welnee. Hollywood denkt alleen aan zakencijfers. Of die studiobobo’s nu films verkopen of tapijten maakt niets uit. En het wordt alsmaar erger, zeker met de crisis. Elke dag verzint Hollywood nieuwe excuses om toch maar niets creatiefs te hoeven doen.

Jij zou met pensioen kunnen gaan of weer animator worden zoals in je beginjaren bij Python. Waarom blijf je dan toch films maken?

Gilliam: Als ik mijn camera aan de haak zou hangen, zou mijn leven veel eenvoudiger zijn. Ik hang nu misschien wel de vrolijke Frans uit, maar meestal zit ik in een hoekje te treuren. In het echt ben ik een depressieve oude zeur. Vraag maar aan mijn vrouw. (Schatert)

Klopt het dat je intussen je Amerikaanse paspoort hebt ingeleverd?

Gilliam: Ik woon al veertig jaar in Londen, maar betaalde door die dubbele nationaliteit zowel belastingen in Amerika als in Engeland. Toen ik hoorde dat mijn vrouw na mijn dood wellicht het huis zou moeten verkopen om alle belastingen te kunnen betalen, vond ik het welletjes. Bovendien had George W. Bush de voorbije jaren toch al alles verpest wat ik ooit geweldig vond aan Amerika. Ik geef toe dat ik het mezelf heel even beklaagd heb toen mijn schoolgenoot Barack Obama tot president verkozen werd, maar gedane zaken nemen geen keer. Alhoewel, soms blijkbaar wel.

Hoe bedoel je?

Gllliam: Wel, The Man Who Killed Don Quixote(zijn droomproject dat in 1999 werd stopgezet, zoals te zien in de frappante making of ‘Lost in La Mancha’; nvdr.) komt er dan toch: ik heb eindelijk opnieuw de rechten verworven op het script. Zoals het er nu naar uitziet, kan ik in de zomer beginnen te filmen (vermoedelijk met Johnny Depp en Robert Duvall in de hoofdrollen; nvdr.). Don Quichot is nu eenmaal mijn grote held. Hij weigert de moderne wereld te accepteren zoals hij is en is daarom gedoemd om ten onder te gaan, maar dan al strijdend en met een nobeler alternatief voor ogen. Zo ben ik ook.

Ook jij haat de moderne wereld?

Gilliam: Hartsgrondig. Neem nu dat internet. Dankzij e-mail en Facebook hoeft zogezegd niemand nog eenzaam te zijn, maar de mensen sluiten zich alsmaar vaker op in hun virtuele cocon. Je wordt ook geen seconde meer met rust gelaten: de klok rond word je bestookt met nieuws, berichtjes en god weet wat. Je hebt geen tijd of ruimte meer om tot rust te komen en kritisch over de wereld na te denken, meteen de reden waarom de industrie ons met al die onzin blijft bestoken. Don Quichot vecht tegen windmolens. Ik tegen Facebook en Twitter. (Lacht)

The Imaginarium of Doctor Parnassus Vanaf 10/2 in de bioscoop.

Door Dave Mestdach

‘Don Quichot vecht tegen windmolens.Ik tegen Facebooken Twitter.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content