De politieke problemen van de Verenigde Staten blijven Alan Parker fascineren. In ‘The Life of David Gale’ neemt hij een van de heetste hangijzers onder handen: de doodstraf.

Aan controverse heeft de Britse cineast Alan Parker nooit een tekort gehad in zijn carrière. Hij heeft dan ook een paar keer zijn best gedaan om stevig in de beerput te roeren. Maar een mens wordt wijzer en zachtaardiger met de jaren. Over Midnight Express, nog steeds een van zijn meest vlammende en bekritiseerde films, zegt hij bijvoorbeeld dat hij er nu wel een paar goeie Turken zou instoppen. Die zin voor nuance merk je ook aan Parkers nieuwe film, The Life of David Gale. Op zich zit het spannende verhaal over een spraakmakend politiek onderwerp als de doodstraf hem als gegoten, en twintig jaar geleden had linkse rakker Parker daar ongetwijfeld een vlijmscherpe uithaal naar de bloeddorstige doodstrafadepten van gemaakt. Nu schetst hij een veel troebeler beeld van de hele discussie. Met opzet, zo legt hij ons uit.

Met welke bedoeling ben je aan deze film begonnen?

Alan Parker: Een discussie op gang brengen. Als je daarin slaagt, heeft de film waarde. Een film kan het publiek immers niet op andere gedachten brengen. The Life of David Gale is, zeker in de ogen van de studio, in de eerste plaats een thriller, wat betekent dat hij in principe een veel groter publiek kan aanspreken dan een puur politieke film. Ik wou vooral het debat uitlokken, net zoals Mississippi Burn- ing destijds de mensen deed praten over racisme. Op den duur hadden ze het zelfs niet meer over de film. Toen was ik daar niet bepaald blij mee, nu wil ik net zo’n reactie uitlokken. Het debat op zich geeft me het gevoel dat ik iets bereikt heb. In de huidige Amerikaanse mainstream-cinema is het bovendien steeds moeilijker om een film met een uitgesproken politiek of moreel onderwerp gefinancierd te krijgen. Hollywood maakt die films niet meer.

‘The Life of David Gale’ gaat eigenlijk niet over de vraag of het systeem van de doodstraf werkt, maar wel of het rechtvaardig is.

Parker: Als je alle argumenten voor en tegen de doodstraf op een rijtje zet, stel je vast dat het debat tegenwoordig niet meer gaat over de efficiëntie van het systeem. De bewijzen zijn er dat de doodstraf niet afschrikt: er zijn minder moorden in Amerikaanse staten waar de doodstraf afgeschaft is, dan in staten waar mensen wel terechtgesteld worden. Ook de opmerking dat levenslange opsluiting veel te duur is, houdt geen steek. Het is veel duurder om iemand terecht te stellen omdat de rechtskosten zo hoog liggen. Het duurt gemiddeld negen jaar voor het rechtsproces volledig doorgelopen is. De cruciale discussie is of er ook onschuldige mensen terechtgesteld worden, en dat is iets waar zowel voor- als tegenstanders mee in de maag zitten. De gouverneur van Illinois, nochtans een rechtse Republikein, heeft niet zo lang geleden de doodstraf van 130 veroordeelden omgezet in levenslang omdat hij had vastgesteld dat er inderdaad onschuldige mensen omgebracht werden. Daarom gaat The Life of David Gale over dat vraagstuk.

In de film kan Kevin Spacey als onderlegd tegenstander van de doodstraf nochtans geen enkel onschuldig slachtoffer noemen.

Parker: Je mag niet vergeten dat het verhaal zich niet in 2003 afspeelt maar in 1998, toen er nog geen DNA-tests waren. Die hebben het verschil gemaakt.

Aan het eind van de film duikt wel een onschuldige terdoodveroordeelde op, maar hoe onschuldig is hij?

Parker: Goeie vraag. Ik twijfel er niet aan dat mensen met rechtse opvattingen zullen opmerken dat de tegenstanders van de doodstraf in deze film leugenaars en bedriegers zijn. Ik denk dat het afhangt van je eigen standpunt. Als je voor de doodstraf bent, zal je die personages zien als kwezels en fundamentalisten; als je ertegen bent, zullen het nobele helden zijn. Het drama van de film vloeit ook voort uit die dubbelzinnigheid.

Heeft je research je eigen visie op de doodstraf veranderd?

Parker: Niet fundamenteel, maar ik merk wel dat ik mijn typisch Europese koude intellectualisme heb opgegeven. Als je leest wat voor gruwelijke misdaden velen van die terdoodveroordeelden hebben gepleegd, kan je bitter weinig sympathie voor ze opbrengen. Die mensen hebben geen plaats in een samenleving en levenslang vind ik dan ook de gepaste straf. De gesprekken die ik heb gevoerd met families van moordslachtoffers hebben me ook diep getroffen. Al viel het me op dat sommige familieleden er nu een andere visie op de doodstraf op na houden, alsof hun verlies ervoor heeft gezorgd dat ze plots meer waarde hechten aan menselijk leven. Die mensen willen geen wraak of vergelding, terwijl heel het systeem daar net om draait. De doodstraf is het nevenproduct van een gewelddadige samenleving met mensen die in angst leven.

De studio promoot ‘The Life of David Gale’ als een thriller. Vond je het moeilijk om er binnen dat genre nog een boodschap in te stoppen?

Parker: De film heeft drie aspecten. Het is een menselijk drama, wat volgens mij de acteurs aansprak. Ze konden werken met een goed geschreven script, wat lang niet altijd het geval is in Hollywood. Daarnaast is het een thriller, tot blijdschap van de studio. En ten slotte is het ook een politieke film, en dat interesseerde mij dan weer. Die combinatie is inderdaad niet altijd even eenvoudig. Het was veel simpeler geweest om er gewoon een heftig politiek betoog van te maken, maar dan zou niemand naar me willen luisteren, laat staan dat ze er geld voor zouden geven. Dus moet je op zoek naar een film die een groter publiek kan aanspreken. Maar dat is per definitie een van mijn ambities.

Loop je op die manier niet het risico dat je de discussie vervlakt?

Parker: Ik denk niet dat ik bepaalde subtiliteiten heb opgeofferd om een stevige thriller te bouwen. Alles wat ik wou zeggen, zit in de film, waarschijnlijk zelfs beter gearticuleerd dan in welke film ook over dit onderwerp.

Door Ruben Nollet

Als

je alle argumenten voor en tegen de doodstraf op een rijtje zet, stel je vast dat het debat tegenwoordig niet meer gaat over de efficiëntie van het systeem.