Het heeft wat voeten in de aarde gehad, maar op zijn zeventigste is Woody Allen weer helemaal terug. Na ‘Melinda and Melinda’ wordt ook zijn jongste film ‘Match Point’ overal de hemel ingeprezen. Door Ben Van Alboom

‘MELINDA & MELINDA’ : VANAF 13/7 OP DVD

‘MATCH POINT’ : VANAF 7/12 IN DE BIOSCOOP

Zowat elke nieuwe film van Woody Allen wordt tegenwoordig onthaald als zijn beste sinds – en daar lopen de meningen uiteen – Husbands and Wives, Sweet and Lowdown, Bullets Over Broadway, Deconstructing Harry, Husbands and Wives of zelfs Celebrity. Niemand die het erover eens is wanneer het met de neurotische filmmaker precies bergaf begon te gaan, maar dat doet er ook niet toe. Met Melinda and Melinda maakte hij vorig jaar nog eens een komedie die recente prullen als Small Time Crooks en Hollywood Ending deed vergeten, en met Match Point bewijst hij dat hij weer in vorm is.

In Melinda and Melinda gaat Allen de Russische toneelauteur Anton Chekhov achterna. Hij onderzoekt welke vorm – komedie of drama – het meest geschikt is om het leven te schetsen door twee keer hetzelfde verhaal te vertellen, een keer grappig, een keer schrijnend.

In Match Point sleurt hij Scarlett Johansson mee in een web van overspel, moord en fish & chips. De film speelt zich af in – we moesten óók even slikken – Londen. ‘Ja, ik weet het, ik had nooit mogen zeggen dat ik alleen nog in New York films zou maken,’ zegt een goedgemutste – en bijzonder kleine – oude man met haren zo wit als een nieuw paar tennissokken, ‘maar in de Verenigde Staten krijg ik sinds kort geen geld meer om films te maken.’

Straf gekregen?

Woody Allen:(minzaam lachje) Zoiets, ja. Mijn films brengen niet genoeg meer op. Pas op, ze maken nog altijd winst, want zoveel geld kosten ze nu ook weer niet, maar in de VS zijn productiemaatschappijen alleen nog geïnteresseerd in films van tien miljoen dollar die er wereldwijd twintig opbrengen. Ik had nog wel een financier gevonden om Match Point in New York te draaien, maar die was zich gegarandeerd beginnen moeien met het scenario en de acteurs.

Vroeger kreeg je gewoon geld en…

Allen:… daar maakte ik dan een film mee. De financiers financierden, de producenten produceerden en de filmmakers maakten de film. Natuurlijk weet ik ook wel dat ik nog een van de weinige uitzonderingen was die op die manier konden werken, maar wat is nu plots het probleem? Er heeft nog nooit iemand geld verloren aan mijn films. Ik was het in elk geval grondig beu om van de ene zinloze vergadering naar de andere te wandelen, dus is mijn producer geld gaan zoeken in Groot-Brittannië. Een week later kon ik beginnen draaien! In feite moet ik mijn landgenoten dankbaar zijn, want ik heb mij in jaren niet zo goed geamuseerd als op de set van Match Point. Je hebt er geen idee van hoe zalig het is om een technicus het verkeer te kunnen laten regelen, zonder dat een vakbondsafgevaardigde uit de struiken springt om mij een boete te geven, want in Amerika mag ik dat niet eens aan een technicus vragen. In Groot-Brittannië doet zo’n man dat gewoon, zelfs al wordt hij de helft minder betaald dan zijn Amerikaanse collega. Wat kan het hem schelen?

Dus draai je binnenkort opnieuw in Londen.

Allen: Ik ga ervan uit dat ik nog wel eens in New York zal filmen, maar nu heb ik geen reden om terug te keren. Ook Scarlett Johansson ziet er geen graten in, dus begin ik deze zomer opnieuw met haar in Londen. Het is alweer een tijdje geleden dat ik nog eens met dezelfde actrice heb gewerkt, maar Scarlett is de meest getalenteerde én sexy actrice van het moment.

‘Match Point’ is een soort thriller, terwijl ‘Melinda and Melinda’ een half drama is. We gaan weer de ernstige toer op.

Allen: Ik hou van dramatiek, dat is nooit anders geweest, alleen: telkens ik me aan een ernstig drama zette, eindigde ik met een komedie. Toen ik aan Melinda and Melinda begon te schrijven, had ik me voorgenomen om dat niet opnieuw te laten gebeuren. Toen bleek Will Ferrell (succesrijk Amerikaans stand-up comedian en acteur, nvdr.) geïnteresseerd, dus leek het toch weer een komedie te zullen worden. Maar de grote lijnen van het scenario lagen al vast en ik had het voor het eerst echt moeilijk om de plot om te gooien.

Waarom?

Allen: Ik stelde me de vraag of ik ‘m wel in een komedie zou kúnnen veranderen. Zo is dan de idee gegroeid om de film in twee te splitsen. Ik zou een ernstig drama én een romantische komedie maken. Ik dacht er zelf ook iets uit te kunnen leren, maar dat bleek ijdele hoop. (lacht)

Heb je er – we zeggen maar iets – ook niet uit geleerd dat komedies je beter liggen dan drama’s?

Allen: Neen, want dat wist ik al. Als ik een drama maak, is er een kans op duizend op slagen. Dat is gewoon zo. Toch kan ik het niet laten, ook al weet ik dat ik nog niet tot aan de enkels kom van Anton Chekhov of Tennessee Williams – mocht ik kunnen, ik zou onmiddellijk mijn komische talenten opgeven om zelfs maar tot aan hun knieën te komen. Dat ik een komiek ben, heb ik lang meer als een vloek dan als een zegen ervaren. Waarom kan ik niet gewoon het ene tragische meesterwerk na het andere op papier zetten?

Zoals Ingmar Bergman?

Allen: Precies! Maar ik heb gemerkt dat het publiek niet meer aanvaardt dat ik bij zijn werk ga aanleunen en ik kan ze geen ongelijk geven. Als ik vroeger naar een film met Groucho Marx of W.C. Fields ging kijken, wou ik kunnen lachen. Ik had het wellicht ook niet aanvaard dat ze iets ernstigs deden. Maar Bergman heeft een grote indruk op mij gemaakt en ik vind het niet meer dan normaal dat zijn oeuvre mijn werk heeft beïnvloed. Martha Graham (een legendarische choreografe, nvdr. ) zei altijd dat je maar beter van de beste kunt stelen, dus dat heb ik gedaan. Ik vind het zelf ontzettend boeiend dat je zijn werk herkent in dat van mij, al zijn er momenten geweest dat ik daar misschien wat in heb overdreven. Misschien was het wat pretentieus om het werk van een prutser aan te kleden met het werk van een genie.

Nu ben je érg bescheiden.

Allen: In vergelijking met Bergman en Fellini ben ik toch een prutser? Ik zeg niet dat ik slechte films maak, maar ik zal nooit kunnen tippen aan het werk van mijn idolen. Ik zou trouwens niet weten op welke manier mijn films anderen hebben beïnvloed. Er zijn tientallen voorbeelden van filmmakers die beïnvloed zijn door Scorsese, Altman, Stone, noem maar op, maar ik moet de eerste komedie nog zien die beïnvloed is door mij. Misschien zit er iets van mijn werk in When Harry Met Sally, maar dat is alweer een tijd geleden. Nu goed, in tegenstelling tot Charlie Parker heeft Thelonius Monk ook nooit iemand beïnvloed, maar hij blijft wel een legende.

Dat ben je zelf ook.

Allen: Thelonius Monk was niet enkel een legende, maar ook een genie. Laten we eerlijk zijn: wanneer ik een zaal van drieduizend mensen uitverkoop, is dat omdat iedereen Woody Allen, de acteur, wil zien spelen. Mocht ik een tweede take kunnen doen van mijn leven, dan zou ik mij volledig op de muziek gooien. Nu ben ik eigenlijk maar een tweederangsmuzikant.

Toch verbazend dat iedereen met een prutser en een tweederangsmuzikant wil samenwerken.

Allen: Ik heb vaak geluk gehad, dat is waar. Julia Roberts, Sean Penn, Uma Thurman, Leonardo DiCaprio, Madonna, ik heb ze allemaal gehad, zónder ervoor te moeten betalen. Maar in tegenstelling tot wat iedereen wil geloven, beginnen sterren mijn voeten niet te kussen wanneer ik ze vraag in een van mijn films mee te spelen. Soms krijg ik van een agent te horen dat zijn cliënt wel geïnteresseerd is, maar hij zijn gebruikelijke twintig miljoen dollar wil opstrijken. Ik heb daar begrip voor, maar mijn films kosten niet eens twintig miljoen dollar, dus kan ik dat geld ook niet op tafel leggen. Het hangt vaak gewoon af van het moment. Als ze even niets te doen hebben, zijn ze allemaal bereid met mij te werken, tot ze een week later een telefoon én een cheque krijgen van Warner Bros.

Klopt het dat je achteraf zelf nooit meer naar je eigen films kijkt?

Allen: Nooit. Oké, het is al wel eens gebeurd, maar eigenlijk niet, neen. (kurkdroog) Ik zou ze wellicht niet goed vinden. Ik geef mezelf ook geen tijd achterom te kijken. Waarom zou ik? Ik zou me alleen maar ergeren aan alles wat ik verkeerd heb gedaan.

In feite zijn er maar twee aspecten van het productieproces die mij echt voldoening schenken. Ik hou ervan om muziek op een film te plakken omdat ik mij daar volledig in kan uitleven. Mo- zart, Bach, Cole Porter, Duke Ellington: ik probeer echt alles uit. Daarom werk ik ook nooit meer met een componist samen, want die kan mij toch niet hetzelfde bieden als mijn platencollectie.

Wat schenkt je nog voldoening?

Allen: Het scenario. In feite had ik daarmee moeten beginnen, want dat is pas echt mijn ding. Ik neem pen en papier, ga op bed liggen en begin te schrijven. Ik moet met niemand rekening houden, er is nog geen budget om mijn hoofd over te breken, geen vervelende castings, geen problemen, niets. En op papier lijkt alles fantastisch. Pas wanneer je aan de opnames begint, word je geconfronteerd met de realiteit en merk je dat je misschien toch geen tweede Citizen Kane hebt geschreven. Maar dan is het natuurlijk al te laat en kun je alleen maar hopen dat het meevalt. Eigenlijk is een film maken niet meer dan damage control. (lacht)

Waarom er dan nog aan beginnen? Schrijf gewoon een boek.

Allen: Daar schrijf ik te slordig voor. Ik heb ooit een boek geschreven, maar dat ligt nu stof te verzamelen in mijn bureau. Het is niet zo goed. Als ik ooit iets uitgeef, wil ik dat het verkoopt omdat het echt goed is, niet omdat mijn naam erop staat. Ik ben – zeg maar – de middelmaat in persoon. Ik ben een middelmatige regisseur, een middelmatige muzikant én een middelmatige schrijver. (lacht) Maar je hebt een punt. Ik voel me ook meer een schrijver dan een filmmaker. Ik maak eigenlijk gewoon films omdat ik scenario’s schrijf en ik niet weet wat ik ermee aan moet, behalve ze zelf verfilmen. Ik zou best wat meer willen acteren, maar niemand biedt me rollen aan. Nog zoiets, ik ben een middelmatig acteur!

Je kunt altijd beginnen met een autobiografie.

Allen: Misschien. Alhoewel. Dan zou ik nog eens naar al mijn films moeten kijken!

Ben Van Alboom