Elke zondag, 21.00 – Canvas

Als alle gedoe rond Iets met boeken de afgelopen weken iets duidelijk heeft gemaakt, dan wel dat je als maker van een boekenprogramma op niet te veel goodwill van de literaire wereld hoeft te rekenen. Ik behoor niet tot diegenen die een boekenprogramma beschouwen als de heilige graal van de Vlaamse televisie, het puzzelstukje dat ervoor zal zorgen dat de openbare omroep plots zijn maatschappelijke plicht vervult. Er ontbreken momenteel nog veel andere dingen op de zenders van de VRT, en eerlijk gezegd staat een programma waarin het ene medium als promotiekanaal voor het andere dient dan bij mij niet bovenaan.

Maar voor wie te vuur en te zwaard voor een boekenprogramma had gepleit, leek Iets met boeken me bij de start wel een aangename verrassing. Vooral omdat de makers de kritiek uit de maanden voordien blijkbaar ter harte hadden genomen. Oorspronkelijk had Canvas het nieuwe boekenprogramma veel luchtiger opgevat, als een show met toeters, bellen en leuke spelletjes. Toen die plannen uitlekten, werd daar echter zo verontwaardigd op gereageerd dat de zender gas terugnam. En ze is gas blijven terugnemen: bij de persvoorstelling van Iets met boeken werd nog verkondigd dat het programma ook aandacht zou besteden aan ‘elke stevige literaire rel’ in het wereldje – en god weet dat je daar heel wat zendtijd mee zou kunnen vullen – maar in de eerste afleveringen was van dat voornemen geen spoor meer te bekennen.

Toch werd er nauwelijks een spaander van Iets met boeken heel gelaten en liet zowat iedereen in de dagen na de eerste aflevering alle nuance varen, als had de VRT de laatste nagel in de doodskist van de westerse beschaving geslagen. Nu was die start ook niet zonder fouten. De link tussen de twee gasten – Dimitri Verhulst en Naema Tahir – kwam geforceerd over en presentatoren Jan Leyers en Leon Verdonschot waren duidelijk nog niet op elkaar ingespeeld. Alleen werden de goede kanten al te makkelijk terzijde geschoven, en zoomde zowat iedereen, sommigen zelfs met een sardonisch genoegen, in op alles wat verkeerd was. Met als gevolg dat de twee man die gekeken had het ook opgaven en de makers overbleven met enkel nog een paardenkop als publiek.

Dat is des te spijtiger omdat Iets met boeken de afgelopen weken ook gegroeid is. In de tweede aflevering, met Annelies Verbeke en Charlotte Mutsaers, ontspon zich een bijwijlen vinnig gesprek tussen schrijfsters en presentatoren dat tot op het einde de aandacht vasthield, en vorige week kregen Paul Verhaeghen en Hans Münstermann volop de kans om zinnige dingen te vertellen over onze omgang met de geschiedenis en over hoe je als schrijver het verleden probeert te vatten. Die aflevering gaf mij alvast zin om Omega Minor van Verhaeghen – een turf van zeshonderd bladzijden – eindelijk eens ter hand te nemen, en als je daarin slaagt, dan moet je toch iets goed doen.

Natuurlijk is Iets met boeken niet het ultieme boekenprogramma, maar het is ontegensprekelijk een stap in de goede richting, weg van eerdere concepten als De Leeuw in Vlaanderen, waarin cultuur per se opgeleukt moest worden. Maar als elk programma dat niet helemaal aan het ideaalbeeld beantwoordt zo makkelijk wordt afgebrand, zal het boek op televisie altijd een probleemkindje blijven.

Door Stefaan Werbrouck