‘Plat, gratuit en weerzinwekkend’ of ‘gedurfd, rauw en grensverleggend’? ‘Ex Drummer’, de controversiële film-naar-het-Brusselmansboek, verdeelt filmminnend Vlaanderen in twee kampen. Sta ons toe dat wij ons, nog licht nakokhalzend, aansluiten bij de eerste groep. Maar uiteraard bieden we regisseur Koen Mortier graag de kans om zich te verantwoorden voor het spoor van bloed, kwijl en sperma dat hij door de Vlaamse bioscopen trekt.

Een seksverslaafde gitarist die ondersteboven aan zijn plafond hangt, en die al in het openingsshot een vrouw met een baksteen bewerkt. Twee junks die meer gore praat uitslaan dan de verzamelde visserspopulatie van Oostende, Zeebrugge en Nieuwpoort en ondertussen hun baby van honger laten omkomen. Een meisje dat door een racistische randdebiel met een lid van 50 centimeter wordt verkracht; hetzelfde lid dat ook een homo openspietst en waarvan de eigenaar verklaart dat zwarten ‘enkel naar hier komen om onze vrouwen te poepen‘. Nee, de kans dat Ex Drummer onopgemerkt voorbij zal gaan is bijzonder klein. Wat geenszins wil zeggen dat Koen Mortiers rauwe verfilming van het gelijknamige boek van Herman Brusselmans enkel enthousiaste reacties zal oogsten – zeer integendeel. Terwijl voorstanders gewagen van ‘de Vlaamse Trainspotting‘, doen tegenstanders – niet noodzakelijk uit het conservatieve legioen – de film af als een wansmakelijke en mislukte poging tot rock-‘n-rollfilmerij.

Ex Drummer gaat over drie marginale en gehandicapte rockers uit Oostende die in de succesvolle schrijver Dries – lees: het alter ego van Herman Brusselmans – hun ideale drummer zien. Hoewel hij amper met de stokken overweg kan, hopen ze dat zijn BV-schap hen eindelijk ook in de spotlights zal zetten. Ook al laat de door en door cynische Dries er weinig twijfel over bestaan dat hij zijn nieuwe loser-buddies enkel wil misbruiken. Een en ander leidt – na veel scheldpartijen, fascistische terzijdes, seksuele aberraties en een Rockrally in het Vlaamse hinterland – tot een bloedige climax waarbij het zelfs voor wie de hardste scènes uit Gummo of American Psycho uitzat even slikken zal zijn.

‘Ik wilde all the way gaan’, geeft Koen Mortier toe, die als reclamefilmer al heel wat prijzen won. ‘Al dat gezeik in Vlaanderen altijd… Het is 2007, maar als je hier als regisseur een tiet laat zien, staat heel het land op stelten. Vlaamse cinema moet om de een of andere reden nog altijd filosofisch zijn en mensen aanspreken die voor het ministerie van Cultuur werken. Wel, daar is Ex Drummer een reactie tegen. Want ik haat Vlaamse cinema.’

Koen Mortier: Ik zal nooit mijn eerste les aan het Rits vergeten, de filmschool in Brussel. Jo Röpcke die zei: ‘Wie denkt dat hij ooit films zal maken, zit hier niet op de juiste plaats.’ Dat was de sfeer in die dagen, en na mijn opleiding werd die lijn gewoon doorgetrokken. Ik deed een paar jaar van alles en nog wat in de film, tot ik het beu was om uit pure verveling te zitten kaarten op de set van de zoveelste idiote Jan Verheyenfilm. Want dat doen filmcrews hier in Vlaanderen, hé: kaarten. En dromen van het buitenland, want hier is toch geen toekomst. De Vlaamse cinema staat al negentig jaar stil. Met Ex Drummer wilde ik niet per se choqueren. Ik wilde gewoon iets anders maken dan de andere films die hier gemaakt worden, in de taal van het volk. Ik wilde ook de Vlaamse bevolking laten zien zoals ze écht is.

Als een bende racistische en oversekste randdebielen die hun kinderen laten creperen?

Mortier: Dat nu ook weer niet, maar ik wilde geen elitaire bourgeoisfilm maken. Vandaar dat ik zo graag een boek van Brusselmans wilde verfilmen. Die schrijft over dat lage sociale milieu. En dat er in zulke kringen kinderen sterven: je moet je krant maar openslaan om te zien dat dat écht gebeurt. Die baby van dat junkiekoppel die een paar weken geleden in Dendermonde overleed… Van zo’n zaak wordt dan een hele toestand gemaakt, met mensen van Kind & Gezin die zeggen: ‘Maar ze zorgden zo goed voor dat kind.’ Terwijl ieder nuchter denkend mens denkt: ‘Hoe kon dat kind in godsnaam bij hen blijven leven terwijl iedereen blijkbaar wist dat de ouders drugsverslaafden waren?’ En zo zijn er een hoop rare toestanden, hoor. Ik heb jaren in Brussel gewoond, in een buurt met alleen maar illegalen. Die mensen hokten daar in vervallen huizen en elke week kwam de politie langs om de boel dicht te timmeren. Maar aan de grond van de situatie veranderde niks. Als ik dan hoor zeggen dat we in Vlaanderen het beste sociale vangnet ter wereld hebben, denk ik: ‘Mooi niet.’ Ik geloof niet dat er af en toe iemand door de mazen glipt. Ik geloof eerder dat we van geluk mogen spreken dat het net af en toe wat mensen tegenhoudt.

In ‘Ex Drummer’ zegt Dries over zijn junkievrienden: ‘Jullie zouden niet mogen fokken.’ En Dikke Lul: ‘Zwarten komen alleen naar hier om onze vrouwen te poepen.’

Mortier: Dat zijn hun woorden, niet die van mij. Dat is de stem van het volk die spreekt, hoe weinig verheffend die ook is.

‘Ex Drummer’ maakt dus een realistische schets van ‘het klootjesvolk’, zoals Brusselmans het noemt?

Mortier: Naar mijn gevoel wel. Als je een film maakt over de vierde wereld, moét je ook eerlijk zijn, vind ik. Voor de opnames gingen we met de acteurs een paar nachten uit in Oostende – Arno had ons een paar cafés aangeraden – en de mensen die we daar zagen… Daar waren mijn personages engeltjes tegen.

Nee, wie Ex Drummer ‘plat’ noemt, heeft niet de minste voeling met de onderklasse. (Sarcastisch) Maar die vindt dan wellicht zijn gading in De Kavijaks, een serie over een vissersfamilie waarin alle personages keurig Algemeen Nederlands babbelen.

De films van de gebroeders Dardenne geven ook een realistisch beeld van de vierde wereld, maar daar zit een zeker humanisme achter.

Mortier: Wat kan ik zeggen? Ik hang een heel andere filosofie aan. De filosofie van: ”t Is allemaal naar de kloten.’ We moeten ons niet te veel illusies maken, en de mensen uit lage sociale milieus al helemaal niet. Het enige waarmee die zich interessant kunnen maken, is door bij VTM in een of ander huis met hun bloot gat naar een camera te gaan zwaaien. Het Leven Zoals Het Is, Big Brother en al die andere stomme realityshows… Dat is toch bedacht door intellectuelen om de stomste sukkelaars belachelijk te maken? Die John De Mol, de bedenker van Big Brother: daar is ook geen groot humanist aan verloren gegaan, hé. Die heeft geen geweten of filosofische motieven. Die denkt gewoon: ‘Alle varkens in een kot, en lachen maar.’ Terwijl hij goed genoeg weet dat hij het leven van die sukkelaars daarmee naar de zak helpt.

En de gebroeders Dardenne… Sorry, hoor, maar ik draai ook redelijk veel in de buurten van La Louvière en Charleroi, en de realiteit die je daar op café ziet, is toch niet wat zij er in hun films van maken. Zij brouwen er iets intellectueel-filosofisch van, dat niet realistisch is.

Mogen we vragen uit welk milieu je komt?

Mortier: De gegoede middenklasse, mijn ouders waren kappers. Maar ik ga wel eens op café. En crapuul vind je overal.

Nogal wat mensen noemen ‘Ex Drummer’ de Vlaamse ‘Trainspotting’.

Mortier: Ik snap niet waarom. Naar mijn gevoel was Trainspotting een hippe en populistische film, gemaakt voor een groot publiek. En ik denk niet dat dat bij Ex Drummer het geval was.

Ik heb met mijn acteurs vooral naar Gummo gekeken. Dat gevoel wou ik een beetje in de film: dat ruwe, dat vuile, dat platvloerse en die gespannen sfeer die op ontploffen staat. En voor de humoristische scènes liet ik hen naar American Movie van Chris Smith kijken.

Waren er acteurs die het niet zagen zitten om mee te doen?

Mortier: Zeker. Er waren er niet veel die het zagen zitten om naakt te gaan, of met een lul van hier tot in Tokio rond te lopen. (lacht) Maar door al die weigeringen kwam ik wel bij de onbekende acteurs terecht die nu in de film zitten, en daar ben ik heel blij mee. Ik had geen zin om een film te maken met de Decleirs en de De Bouws van deze wereld.

En de muzikanten? Hadden die geen bezwaren tegen het scenario?

Mortier: Voor Arno had ik ooit een clip gemaakt. En met Tim van Millionaire was ik ook goed bevriend. Maar voor het overige stemde het merendeel toe zonder het scenario te lezen, denk ik. Hetzelfde voor de acteurs: daarvan kenden er een paar bij de eerste repetitie het verhaal niet eens. Maar dat vond ik niet erg. Ik werk toch liefst vanuit improvisatie.

In de trailer geef je zeven redenen om niet naar ‘Ex Drummer’ te gaan kijken, in de vorm van quotes: ‘Een platte aaneenschakeling van onnozelheid’, ‘Een brutale opeenstapeling van vulgariteiten’… Van wie komen die?

Mortier: Van het Vlaams Audiovisueel Fonds. (grijnst) Dat waren de commentaren die ik van Lucas Vander Taelen toegestuurd kreeg, nadat de beoordelingscommissie het scenario had gelezen. Het VAF weigerde drie keer subsidies vrij te maken voor Ex Drummer, de laatste keer na de eerste visie een dikke maand geleden. Maar ik ging telkens in beroep, en na de laatste keer kreeg ik een brief dat mijn beroep ontvankelijk was verklaard en dat er geld op mijn rekening was gestort.

Vanwaar die U-turn, denk je?

Mortier: Mijn selectie voor het filmfestival van Rotterdam?

Het VAF had problemen met de vernedering van vrouwen en gehandicapten. Ze vergaten nog de homo’s en de zwarten. Is dat trucje van ‘kijk-ons-eens-politiek-incorrect-wezen’ niet een beetje gedateerd?

Mortier: Ik vind van niet. In het boek wordt met vrouwen en gehandicapten gelachen, en om die reden wilde ik het ook zo graag verfilmen. Ik hou nogal van de humor van Brusselmans. Omdat het niet zomaar humor om de humor is, eerder een giftige manier van denken.

Naar mijn gevoel gaat Ex Drummer ook helemaal niet zo ver. Naar Vlaamse normen misschien wel, ik heb al buitenlandse films gezien die véél verder gaan. Of ben ik dan de enige die seks en geweld ziet in de bioscoop?

Blijft de vraag: heeft platheid geen ondergrens die je niet overschrijdt?

Mortier: Ik vind van niet, nee. Voor mij is het moeilijkste aan Ex Drummer ook niet het geweld of de gore praat, maar het feit dat het hoofdpersonage, op het eerste gezicht de enige normale mens uit het hele verhaal, uiteindelijk de grootste fascist van allemaal blijkt. Er is geen catharsis of redding of wat dan ook. Er is alleen vernieling – niks.

Enfin, het is ook allemaal niet zo serieus bedoeld, hoor. Ik zie de wereld van Ex Drummer niet als een afspiegeling van de maatschappij, de film weerspiegelt hooguit een paar donkere waarheden. Sommige mensen hebben nu eenmaal geen moraal, hé. Mensen als Dutroux: dat moordt, wordt in de bak gestoken, maar of hij daar wakker van ligt? Hij leidt achter tralies een luxeleventje waarin hij beter af is dan voorheen.

Als je het zo stelt, lijkt ‘Ex Drummer’ gewoon de film van een gefrustreerde kleine belastingbetaler.

Mortier: Misschien. Al was ik vooral gefrustreerd omdat ik als belastingbetaler geen steun kreeg van het VAF. (lacht)

Had je verwacht dat je film zo controversieel zou worden?

Mortier: Nee. Maar ergens halverwege de opnames besefte ik wel: ‘Hier ga ik zware problemen mee krijgen.’ Ik merkte het aan het gegniffel op de set, en de beladen sfeer die er bij momenten hing. Maar tegelijk dacht ik: ‘Er zit tenminste niemand te kaarten, zoals bij Jan Verheyen indertijd.’ (grijnst)

Het rare vind ik wel: er zijn conservatieve mensen – van wie ik had verwacht dat ze op hun achterste poten zouden staan – die de film fantastisch vinden. En er zijn zogenaamd progressieve mensen, die hem rotslecht vinden, terwijl ik net van hen steun had verwacht.

Naar verluidt had Guy Mortier van ‘Humo’ zware problemen met je film, terwijl hij als boegbeeld van progressief…

Mortier:(onderbreekt) Guy Mortier progressief? Ik ken hem redelijk goed, ik heb voor hem nog een paar commercials gemaakt, en zo progressief is die niet hoor. Humo is: big, bigger, biggest. Het is een familieblad dat moet opbrengen.

Maar ‘Humo’ is toch een blad waarvan je steun had verwacht? Brusselmans is er huiscolumnist.

Mortier: Het is inderdaad een beetje vreemd. Maar voor Mortier waren een paar scènes er blijkbaar te veel aan, zoals die scène waarin Dikke Lul zei dat ze de zwarten moesten terugsturen naar hun land. Eerst dacht ik: ‘Fuck, méént Mortier dat nu echt? Ziet hij daar dan echt de humor niet van in? Dat personage is gewoon een stuk stront dat het soort racistische praat uitslaat dat je tegenwoordig overal hoort.’ Maar intussen ben ik wijzer geworden. Als Guy Mortier Het Eiland goed vindt – dat idiote bastaardkind van The Office – en al die andere Vlaamse shit, dan kan ik zijn reactie goed begrijpen.

Hoe reageerde Herman Brusselmans op de film?

Mortier: Goed. Héél goed zelfs. Ik zat met de poepers toen ik hem de film ging tonen, omdat een aantal mensen totaal anders had gereageerd dan ik had verwacht. Maar gelukkig herkende hij zich wel in de cynische humor en de ruwe milieuschets.

En je moeder?

Mortier:(Ongemakkelijk) Die heeft hem nog niet gezien. Ik vrees dat ze met geen stokken weg te houden zal zijn van de première. Hoe leg ik haar dat van Dikke Lul ooit uit? Daar zit ik meer mee in dan met alle negatieve recensies en andere shit die ik de jongste weken over me uitgestort heb gekregen.

Door Dave Mestdach en Wouter Van Driessche

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content