Blikvanger van Docville: openingsfilm ‘The Imposter’ van Bart Layton, het intrigerende verhaal van een 23-jarige Frans-Algerijn die zich uitgeeft voor een verdwenen Texaans jongetje – en prompt door de familie wordt aanvaard. ‘Ja, ik denk dat hij ons ook voor een stuk heeft opgelicht. ‘
‘Spanje? Waar in Texas ligt dat?’ Ergens in 1997 krijgt de familie Barclay telefoon. Hun zoon Nicholas, vermist sinds juni 1994, is terecht. Vreemd wel: hij is niet opgedoken in San Antonio, Texas, waar hij op zijn 13e verdween, maar in Madrid, Spanje.
Dat is het vertrekpunt van de documentaire The Imposter, het onwaarschijnlijke verhaal van ene Frédéric Bourdin, die zich vijf maanden uitgaf voor Nicholas Barclay, een verdwenen Texaans jongetje. Dat hij in Madrid gevonden werd, was uiteindelijk nog het minst vreemde aan de maanden die zouden volgen. Het grote raadsel: hoe slaagde een 23-jarige Frans-Algerijn met zwarte stoppelbaard, bruine ogen en een zware Franse tongval erin om door te gaan voor een 16-jarige Texaanse blonde tiener met blauwe ogen? En meer nog: hoe slaagde hij erin vijf maanden opgenomen te worden in de familie Barclay, naar school te gaan en ondertussen de FBI te overbluffen?
Een onwaarschijnlijk verhaal, we hebben het al gezegd, maar het is de verdienste van documentairemaker Bart Layton dat het ook een goede film oplevert. Hij doet dingen met talking heads en reconstructies die zonder meer cinema zijn en giet het verhaal in een gestroomlijnd ritme, met twists die niet voor The Usual Suspects hoeven onder te doen en u naadloos naar de stomende finale brengen. Het soort film waarbij je, terwijl de aftiteling loopt, je laptop al op je schoot hebt om meer te weten te komen.
BART LAYTON: Ik had precies hetzelfde gevoel toen ik voor het eerst las over Bourdin. Bij een vriend in Spanje lag op de koffietafel een oud Spaans magazine met een kort stukje over een oplichter bijgenaamd ‘Le Chameleon’. Terug in Londen ben ik onmiddellijk beginnen te googelen – The Guardian en The New Yorker hadden grote stukken over hem gebracht – en zo ben ik op de zaak-Barclay gestoten. Onthutsend materiaal. Ik bedoel: wat bezielt een man om zich uit te geven voor een verdwenen jongetje? En: wat bezielt de familie van dat jongetje om hem vijf maanden lang te geloven? Je hebt ook de beelden gezien: zelfs met een half oog kon je zien dat Frédéric in de verste verte niet op Nicholas leek. Maar het strafste om te ontdekken als documentairemaker was dat het verhaal nog niet verfilmd was. Onbegrijpelijk, als je het materiaal ziet.
Terwijl je de film aan het maken was, kwam wel ‘The Chameleon’ uit, een fictiefilm over dezelfde feiten. Nooit bang geweest dat je in snelheid gepakt was?
LAYTON: Het was verboden voor iedereen die aan The Imposter meewerkte om de film te zien – ik had schrik dat we onbewust dingen zouden overnemen. Pas toen mijn documentaire af was, heb ik The Chameleon bekeken, op mijn hotelkamer, samen met de producer. Het was geen goede film, om het zacht uit te drukken. Ik denk dat ik hem na tien minuten heb afgezet. Dat was ergens wel een opluchting, ja.
Kan dit verhaal wel werken als fictiefilm? De realiteit is zo vergezocht dat het alleen maar ongeloofwaardig kan overkomen.
LAYTON: Precies. De meest spectaculaire kant van dit verhaal is dat het waar is. Je kunt er wel een pancarte met ‘based on true events’ voor plakken, maar dat is niet hetzelfde als Bourdin die je in eigen persoon via de camera toespreekt.
Documentaires worden vaak nog als een achtergesteld broertje van de fictiefilm beschouwd, maar ik denk dat er ondertussen genoeg voorbeelden zijn die dat vooroordeel ontkrachten. The Thin Blue Line, Capturing The Friedmans, Touching The Void, Catfish: dat zijn verhalen die je het beste kunt vertellen via een documentaire. Er zit iets waarachtigs in docu’s dat een diep emotionele respons bij het publiek teweegbrengt.
Een oplichter die zich voor een verdwenen kind uitgaf, een familie die dat verhaal geloofde of een FBI-agente die dacht dat zijn ogen van kleur waren veranderd: halverwege de film vroeg ik me af waarom die mensen voor een camera wilden praten.
LAYTON: Bourdin was makkelijk – hij is altijd op zoek naar aandacht. De FBI-agente had er ook geen probleem mee: ze had geen fout gemaakt, vond ze. Als de familie hem herkende als Nicholas, kon ze weinig doen. Alleen de Barclays waren moeilijker. We hebben maanden op ze moeten inpraten. Uiteindelijk zijn we gewoon heel eerlijk geweest. ‘Bourdin gaat zijn kant van het verhaal vertellen. Misschien willen jullie hetzelfde doen. ‘ Ik denk dat die eerlijkheid hen over de streep heeft getrokken. We waren ook niet op zoek naar de objectieve waarheid van wat er precies gebeurd is. Uiteindelijk kunnen we alleen onze eigen subjectieve versie van de realiteit kennen. We geloven wat we willen geloven. Deze film is niet op confrontatie uit: de verschillende versies bestaan gewoon naast elkaar.
Heeft die aanpak geen nadelen? Bij momenten lijkt het alsof Bourdin ook jullie manipuleert.
LAYTON: Frédéric kan heel charmant en ontwapenend zijn. Praat vijf minuten met hem, en je denkt dat hij het slachtoffer was van de hele zaak. Dus ja, ik denk dat hij ons ook voor een stuk heeft opgelicht – net zoals hij de kijker van de film oplicht. Maar dat mocht: geen betere manier om te ervaren wat voor een man hij is.
‘The Imposter’ wordt vaak vergeleken met ‘Catfish’, de documentaire uit 2010 over een vreemd Facebook-verhaal, maar mij deed hij qua sfeer eerder denken aan ‘Zodiac’ van David Fincher.
LAYTON: Echt? Grappig dat je net die noemt: dat was een van de belangrijkste visuele referenties. Bij gebrek aan archiefmateriaal hebben we een aantal reconstructies moeten maken. Gruwelijk woord, reconstructie, maar we hebben er iets meer mee willen doen. We wilden er een visuele kwaliteit aan geven, zonder dat het cheesy overkwam. Er zit dus veel film noir in The Imposter. The Usual Suspects was ook belangrijk En Zodiac dus. Ik hoop dat dat ervan afstraalt. Eigenlijk vind ik dat hele onderscheid tussen fictie en documentaire onzin. Zoals ik al zei: een goed verhaal vertellen in de juiste vorm, dat is waar het om gaat.
THE IMPOSTER
Vertoningen op 3/5 en 6/5. Alle info over het festival: docville.be
WIN
50 duotickets voor de vertoning van The Imposter. Zie pagina 8.
DOOR GEERT ZAGERS
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
