In ‘Crouching Tiger, Hidden Dragon’ was de liefde nog hoofs. In ‘Brokeback Mountain’ ging het er al een stuk ruiger toe. Maar in zijn nieuwe film ‘Lust, Caution’ – over een onschuldig meisje dat in naam van het verzet een collaborateur moet verleiden – komt Ang Lee pas echt expliciet uit de hoek. ‘Een seksscène is het ultieme acteerwerk.’

Toen Ang Lee begon te regisseren, gaf hij zijn acteerambities op. Maar diep vanbinnen is hij altijd een overtuigd speler gebleven. Sla er maar eens de extra’s op de Hulk-dvd op na, waarin de kleine Taiwanees de afdeling computeranimatie voorspeelt hoe het monster zich moet gedragen. Ang Lee houdt zielsveel van acteurs en dat merk je aan zijn films. Hoeveel zwierige actie ( Crouching Tiger, Hidden Dragon), galopperende paarden ( Ride With the Devil), wuivende jurken ( Sense & Sensibility) of rondvliegende tanks ( Hulk) er ook te zien zijn, hij zal altijd voorrang geven aan de mensen op het scherm. Dat merk je ook weer in Lust, Caution, het oorlogsdrama waarvoor Lee in september de Gouden Leeuw kreeg op het festival van Venetië – zijn tweede na Brokeback Mountain.

De film is gebaseerd op een kort verhaal van de Chinese schrijfster Eileen Chang over een onschuldig meisje, Wong Chia Chi, dat tijdens de Japanse bezetting van China (we schrijven 1938) betrokken raakt bij een groep radicale studenten. Die smeden een plan om een gehate collaborateur uit te schakelen en de mooie Wong Chia Chi lijkt het ideale aas om hem in de val te lokken. Wat begint als een verleidelijk spel neemt echter onverwachte wendingen.

Dat Lust, Caution een kassucces werd in China, mag om verschillende redenen verrassend genoemd worden. Om te beginnen was Lee verplicht drie lange en weinig verbloemende erotische scènes uit de film te knippen om hem überhaupt in China te mogen vertonen en bovendien werd Lust, Caution ook zwaar op de korrel genomen door de kritiek. ‘Een seksueel overdraagbare ziekte’, noemde één journalist de film, terwijl een lid van de Academie van Sociale Wetenschappen in Peking het had over ‘een belediging voor alle goede vrouwen van China’.

Besefte u wat u zich op de hals haalde toen u aan deze film begon?

Ang Lee: Ik kon Eileen Changs verhaal gewoon niet onverfilmd laten. Het bleef door mijn hoofd spoken, ook al is het maar 28 bladzijden lang. Ik vond het zo waarachtig. En zo wreed. Ik herkende de patriarchale en patriottische maatschappij vol grote illusies die China is, maar het verhaal werd verteld vanuit het standpunt van een vrouw, met haar seksuele psychologie. Dat had ik nog nooit eerder gelezen in de Chinese literatuur. Ik vond het beangstigend, ook al omdat Eileen Chang spijkers met koppen slaat. Ze pakt bovendien uit met erotische passages die kunnen wedijveren met wat ik in mijn film laat zien. Het was een controversieel verhaal met een fascinerend hoofdpersonage. Wong Chia Chi is een goeie meid die het werk van een stoute meid moet doen. Het is een beetje zoals ik die een film maak (lacht). Ze moet een kant van zichzelf naar boven halen die tot dan toe verborgen is gebleven, maar die waarschijnlijk meer de echte Wong Chia Chi is dan het gezicht dat ze altijd getoond heeft. Ik noem haar graag mijn She-Hulk (lachje).

Het is de eerste keer dat u zulke expliciete erotische scènes filmt. Was u nerveus?

Lee: Niet echt. Voor mij is zo’n scène de ultieme acteerjob. Het is zo krachtig dat ik heel dicht bij de acteurs wou blijven. We zijn allemaal gek op acteren en wat Wei Tang en Tony Leung hier laten zien grenst voor mij aan het ongelooflijke. Hun lichaamstaal, hun emoties, het straalt zoveel echtheid uit dat het bijna angstaanjagend wordt. Ik had dat nog nooit meegemaakt met mijn acteurs.

Hoe krijgt u uw acteurs zover dat ze zoveel van zichzelf blootgeven?

Lee: Ik heb met die seksscènes gewacht tot we al een hele tijd met de opnames bezig waren, zodat Wei en Tony al doordrongen waren van hun personages en het verhaal. Ik heb achteraf zelfs nog bepaalde stukken dialoog herschreven om ze nauwer bij de seksscènes te doen aansluiten. Ik heb vooral heel veel met hen gepraat tijdens de repetities, ook al repeteer je zulke scènes nooit echt. Op de dag zelf heb ik op voorhand een precies idee van hoe ik het wil filmen en dan leg ik ze uit wat ik wil bereiken. Ze wisten dus perfect wat ze moesten doen en uitdrukken. Ik zorgde ook dat er maar vier mensen op de set waren: ikzelf, mijn cameraman, de focus puller(die verantwoordelijk is voor een scherp beeld; nvdr.) en de geluidsman. Meestal zette ik de camera op een kleine arm, omdat ik bewegingsvrijheid wou zonder aan elegantie in te boeten. Het moest allemaal heel precies gefilmd worden.

Liet u de acteurs achteraf de scènes zien om ze gerust te stellen?

Lee: Nee. Mijn acteurs vertrouwen me. Volgens mij beseft Wei Tang wel nog niet goed wat er gebeurd is (lachje). Het is haar eerste film. Tony Leung heeft wel de nodige ervaring. Als je de camera en de belichting klaar zet, weet hij wat hem te doen staat.

Buitenlanders weten doorgaans weinig af van de Japanse bezetting van China tijdens de Tweede Wereldoorlog. Wist u meteen hoe u die hele context moest samenvatten?

Lee: Ik maak mijn films met een internationaal team, wat me ertoe dwingt om alles ook voor hen duidelijk te maken. In dit geval was de crew half Amerikaans, half Chinees, met een Mexicaanse cameraman en een Franse componist. Heel de postproductie vond plaats in New York. James Schamus, mijn vaste scenarist en producent, is een Amerikaan. Op die manier dek ik me een beetje in; het verplicht me om alles goed uit te leggen aan iedereen, want anders krijg ik scènes die niet werken.

Het publiek is toch nog iets anders: zij kunnen u geen vragen stellen.

Lee: Dat klopt. Ik heb geprobeerd de situatie zo goed mogelijk uit de doeken te doen, maar ik heb me erbij neergelegd dat je de details onmogelijk kunt meegeven. Zelfs na een lezing van een uur snappen de meeste niet-Chinezen er nog niks van. Hoe meer achtergrond ik gaf, hoe verwarrender het voor iedereen werd. Het enige wat ik finaal kon doen, was alles reduceren tot het verzet tegen de collaborateurs, de Goeien tegen de Slechten. Meer hoef je eigenlijk ook niet te weten om de film te volgen.

Dat krijg je natuurlijk met verhalen die zich zo ver van ons westerse bed afspelen.

Lee: Het heeft niet noodzakelijk te maken met afstand. Bij Ride With the Devil werd ik met hetzelfde probleem geconfronteerd en die film ging over de Amerikaanse Burgeroorlog. Het is natuurlijk ook mijn eigen schuld, want ik hou er nu eenmaal van ingewortelde ideeën in vraag te stellen. Iedereen had zijn vast beeld van de Amerikaanse Burgeroorlog. Het was Noord tegen Zuid, blauw tegen grijs. Maar dat is niet wat Ride With the Devil vertelde. Daar is de oorlog één grote warboel. Ik was dus verplicht om ook daar de politieke achtergrond uit te leggen, maar het haalde niets uit. Op de duur begon ik die stomme Amerikanen te verwensen, met hun vastgeroeste geesten (lacht). Tot James Schamus me een lange brief schreef waarin hij een van de monologen uit Ride With the Devil in een nazi-Poolse context situeerde. Plots begreep ik er zelf ook niets meer van (lacht). Toen heb ik het opgegeven. Blijkbaar is cinema geen goed medium om een historische achtergrond gedetailleerd uit te leggen. Het publiek kan het niet slikken. Ik vind het heel jammer, want ik wou de kijker met Lust, Caution echt iets bijbrengen over China.

Wilt u voor ons toch nog een poging wagen? Waarom gaat het in ‘Lust, Caution’ niet zomaar om het verzet tegen de collaborateurs?

Lee: Om te beginnen betekent de term ‘verzet’ niet hetzelfde voor een Chinees. In de ogen van de Chinese kijker was iedereen in het verzet tegen de Japanse bezetter, ook de collaborateur. We weigeren gewoon toe te geven dat bepaalde Chinezen wel degelijk meewerkten met de Japanners. Als er in de film dus wordt gesproken over de regering en andere Chinese diensten, dan gaat het eigenlijk over het verzet, wat voor de westerse kijker enorm verwarrend is. Zij denken meteen aan collaboratie als ze horen praten over de overheid en geheime diensten, waardoor het lijkt alsof be-paalde collaborateurs zelfmoord willen plegen. Uiteindelijk heb ik alle verwijzingen naar de Chinese overheid opnieuw geformuleerd en ‘verzet’ genoemd.

De politieke achtergrond is niet de enige horde die je als westerling moet nemen. Je voelt bijvoorbeeld ook dat het spel mahjong een belangrijke rol speelt, zonder te snappen waarom. Wat moeten we daarvan weten?

Lee: Dat is pas echt onbegonnen werk. Je moet daarvoor alle bewegingen van de spelers in de gaten houden, waardoor je eigenlijk geen ondertitels kan lezen. Mandarijns en het dialect van Shanghai begrijpen is dus al een eerste vereiste. Of je moet alle dialogen vanbuiten leren (lacht). Als dat lukt, dan kan je inderdaad veel informatie putten uit die partijen mahjong. Er hangt een zeer complexe sfeer in de lucht aan een mahjongtafel. Het is als een soort beschaafde of kleinschalige oorlog, fascinerend om te aanschouwen. Macht, vermoedens, bluf, strategie, dubbelspel, het zit er allemaal in. Een van de oefeningen die je als filmstudent krijgt, is een duidelijke tafelscène te draaien, met 18 personages die eten, praten en elkaar aankijken. Dat vergt een hoop planning en werk, maar het is kinderspel vergeleken met een mahjongscène (lacht).

‘LUST, CAUTION’: Vanaf 30/1 in de bioscoop.

meer info op www.FOCUSknack.be: Vroegere interviews met ANG LEE.

Door Ruben Nollet