Acht maanden spendeerden artistieke tegenpolen Salvador Dali en Walt Disney aan de animatiekortfilm Destino, tot geldproblemen dit uitzonderlijke project vroegtijdig tot een einde brachten. 65 jaar later vormt een vervolledigde versie het pronkstuk op de Blu-rayeditie van Fantasia 2000.
Een samenwerking tussen de taboedoorbrekende meestersurrealist Salvador Dali en de oerconservatieve animatiegod Walt Disney? Het lijkt even plausibel als een goede film van Marc Punt of een België met een functionerende regering. Toch stond de Spaanse schilder acht maanden lang op de loonlijst van het Huis van de Muis.
Dali’s passie voor de Zevende Kunst kende geen grenzen. Hij schreef mee aan de scenario’s van Luis Buñuels Un chien andalou en L’âge d’or, noemde Tinseltownster Mae West een van zijn belangrijkste inspiratiebronnen, verhuisde na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog naar Hollywood en ontwierp een droomsequentie voor Alfred Hitchcocks Spellbound.
Het tweetal ontmoette elkaar voor het eerst op een diner dat studiobons Jack Warner organiseerde tijdens de opnames van Hitch’ thriller. Dali was in zijn nopjes: eindelijk kreeg hij de kans om te praten met de man die hij in een brief aan Frans dichter André Breton een van Amerika’s grootste surrealisten had genoemd. Ook Disney was verheugd. Walt popelde om kennis te maken met de kunstenaar achter de uitdagende beelden die hij had ontdekt in een boek dat een animator op zijn bureau had laten slingeren.
Het klikte onmiddellijk. Dali voelde zich vereerd om Disneys aandacht voor zijn schilderwerk. Het was eens wat anders dan al die troosteloze Tinseltownfiguren die hem voornamelijk zagen als extravagante ideeënfabriek, flamboyante setdesigner en gastheer van legendarische verkleedpartijtjes. Disney genoot dan weer van Dali’s vurige betogen over de nog te ontdekken mogelijkheden van het tekenfilmgenre.
Niet veel later stond een eerste samenwerking in de steigers. Destino – naar een destijds populair Mexicaans liedje – ging volgens Disney een korte tekenfilm worden over de impact van het noodlot op een romance. Dali legde de lat iets hoger en had het over een hoogst uitzonderlijk partnerschap en een zoektocht die zou leiden tot de ontdekking van nieuwe visuele vormen.
Vanaf 14 januari 1946 gedroeg Dali zich zoals alle andere Disneywerknemers: ’s ochtends nestelde hij zich voor zijn bureau in de animatiestudio in Burbank, ’s avonds tufte hij naar zijn huis in Pebble Beach. Na acht maanden haalde Disney echter de stekker uit het project. Het floppen van Fantasia en de nasleep van de Tweede Wereldoorlog hadden de interesse in onrendabele prestigeprojecten in rook doen opgaan.
Mettertijd groeide Destino uit tot de heilige graal van de animatiewereld. Queesten naar de twintig seconden aan afgewerkt materiaal, Dali’s begeleidende schilderijen en schetsen, en foto’s en brieven van het bizarre duo leverden niets op. Het gigantische Disneyarchief had de schat aan materiaal zorgvuldig opgeslokt. Niet verwonderlijk dus dat de samenwerking tot voor kort uit ons collectieve culturele geheugen verdwenen was.
Toen Walts neef Roy E. Disney – het laatste familielid dat zich met het reilen en zeilen van de studio bemoeide – in 1999 Fantasia 2000 aan het finetunen was, viel zijn oog op het geaborteerde project. Omdat hij zich net zoals Dali bewust was van de surrealistische kracht van het oeuvre van zijn oom – kijk maar naar de mars van de roze olifanten in Dumbo – maakte hij van de vervollediging van Destino een topprioriteit.
De animatoren van het ondertussen opgedoekte Disney Studios France ontfermden zich over de opdracht. Zij probeerden Dali’s cryptische storyboards te doorgronden en putten inspiratie uit enkele dagboekfragmenten van zijn gemalin Gala. Daarnaast konden ze een beroep doen op John Hench, een trouwe Disneywerknemer die in 1946 als Dali’s rechterhand had gefungeerd. Enkel het – karige – gebruik van computeranimatie strookte niet met de aanpak van de eerste poging.
Het moet gezegd: het zeven minuten durende eindresultaat is werkelijk ‘du jamais vu’. Van een symbiose is niet echt sprake, Dali’s aanpak staat duidelijk centraal. De typische Disneynaïviteit van Snow White and the Seven Dwarves, Pinocchio en Bambi valt nergens te bespeuren, alleen het begeleidende deuntje en de look van een zwoele zuiderse dame ruiken naar ome Walt. Dali’s bekende visuele motieven krijgen vrij spel. Mieren, fietsers, verwrongen uurwerken: ze zijn allemaal van de partij. Daarnaast botviert Dali zijn fascinatie voor de Amerikaanse cultuur – zo transformeert het hoofd van een ballerina op een bepaald moment in een baseball.
Gaandeweg wordt de Disneytouch echter onmiskenbaar. De glijdende camerabewegingen, messcherpe montagetrucs en gedetailleerde achtergronden ademen een bedrevenheid uit die je enkel bij de crème de la crème van de animatiewereld terugvindt. Hallucinant hoogtepunt is de sequentie waarin de botsing van twee gigantische hoofden uitmondt in de creatie van een vrouwelijke figuur.
Het extensieve archiefmateriaal dat bij de afwerking van Destino opdook, leidde trouwens tot nieuwe inzichten over de relatie tussen Dali en Disney. Uit hun correspondentie valt op te maken dat ze elkaar niet als intrigerende tegenpolen, maar als rasechte zielsverwanten beschouwden. Dat verklaart met-een waarom het duo zelfs contact bleef houden nadat Disney hun samenwerking plots had stopgezet.
Bovendien blijkt dat de creatieve dynamo’s meer met elkaar gemeen hadden dan eerst vermoed. Ondanks zijn artistieke achtergrond moest Dali op commercieel gebied niet onderdoen voor meesterverkoper Disney – hij was een van de eerste kunstenaars die besloot om massareproducties van zijn werk te verkopen. Niettegenstaande zijn oerconservatieve reputatie was Disney dan weer gewaagd aan Dali op het vlak van verbeeldingskracht. De indrukwekkende ontwerpen van het futuristische Epcotattractiepark bijvoorbeeld getuigen van zijn rijke fantasiewereld. En plots ogen die creatief clashende hoofden uit Destino wel heel bekend.
FANTASIA EN FANTASIA 2000
Vanaf 23/2 uit op dvd en Blu-ray combopack.
Win 5 Blu-ray combopacks van Fantasia en Fantasia 2000.
Zie pagina 6
TRAKTEERT OP
KNACKFOCUS .BE
DOOR STEVEN TUFFIN
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
