‘HELP, WAARAAN BEN IK BEGONNEN?’

Hollywoodkoningin Angelina Jolie maakt haar regiedebuut met In the Land of Blood and Honey, een liefdesdrama over de Bosnische burgeroorlog. Authentieke aanklachtcinema of anti-Servische propaganda: Jolie verdedigt zich met hand en tand. ‘Ik heb mijn uiterste best gedaan om dit verhaal op een evenwichtige manier te vertellen.’

Hollywoodregel nummer één: als je rijk en beroemd bent en boven aan de A-list staat, hou je dan politiek neutraal en steek nooit je nek uit voor een film waarvan je weet dat er hommeles van komt. Het is een strategie waar de meeste Tinseltownsterren met wiskundige precisie bij zweren. Behalve dan Angelina Jolie: glamouricoon, Oscarwinnares en bad-ass babe uit Lara Croft, Wanted en Salt. Maar ook: VN-ambassadrice, weldoenster en politiek activiste.

Dat Jolie er niet voor terugdeinst om haar naam en faam voor de ‘goede zaak’ in te zetten, blijkt ook uit haar regiedebuut In the Land of Blood and Honey, een drama over de Bosnische burgeroorlog. Daarin vertelt ze het fictieve liefdesverhaal van Danjiel en Ajla; hij een Bosnische Serviër die tijdens het conflict tot legerofficier wordt benoemd, zij een moslima die in een Servische gevangenis belandt. Daarbij laat Jolie niet na om de verkrachtingen en etnische zuiveringen door de Servische troepen in herinnering te brengen.

Geen wonder dat de film, die met een Bosnische cast werd gedraaid, maar bij ons enkel in de Engels gesproken versie uitkomt, al op voorhand kwaad bloed zette. En dat niet alleen bij de Serviërs, die Jolie verwijten een gekleurd beeld op te hangen van het conflict dat Joegoslavië begin jaren negentig uit elkaar deed spatten. Ook de Bosnische regering bleek aanvankelijk niet erg opgezet en trok tijdelijk Jolies draaivergunning in. Inmiddels kreeg mevrouw Pitt nog een proces wegens plagiaat aangesmeerd, terwijl de recensies tot ver buiten de Balkan variëren van ‘pakkende en verrassend authentieke oorlogscinema’ tot een ‘knullige commercial voor Jolies goede bedoelingen’.

Voor één keer gaat het dus niet over Brad, haar roedel kinderen of de Oscaruitreiking, die ze straks mag copresenteren, wanneer Jolie na de première tijdens de Berlinale aan het journaille wordt overgeleverd. Een veel prangendere vraag is: waarom wil je als buitenstaander én als debutant per se een film maken over een complex, etnisch-religieus conflict waarvan de wonden nog steeds niet zijn geheeld?

‘Sorry dat ik wat later ben’, excuseert Jolie zich wanneer ze een uur na de afspraak de hotelkamer waar ik rendez-vous met haar heb komt binnengewandeld. ‘Blijkbaar ben ik heel wat mensen uitleg verschuldigd.’

Laat me daarom neutraal openen: viel het mee om een film te regisseren?

ANGELINA JOLIE: In vergelijking met regisseren, is acteren een betaalde vakantie. Toch doe ik niets liever. Het was een unieke ervaring, omdat het project me nauw aan het hart lag en ik elke dag iets over de Bosnische geschiedenis en cultuur bijgeleerd heb. De meeste mensen die aan de film hebben meegewerkt, hebben de oorlog zelf meegemaakt, wat tegelijk inspirerend en intimiderend was. Ik voelde de verantwoordelijkheid om het verhaal – hún verhaal – juist te vertellen. Afgaande op hun reacties is dat ook gelukt. Dat gaf me het meest bevredigende gevoel dat ik ooit heb gekend. Wat ook leuk was, is dat ik de spotlights eens op anderen kon richten en zonder make-up de set op kon. Dat bespaart je gauw twee uur per dag. (Lacht)

Je gaat dus vaker regisseren?

JOLIE: Graag, maar enkel als ik dezelfde passie voor een onderwerp voel. Er kruipt zo veel tijd en energie in. Soms voel je het gewicht van de wereld op je schouders rusten, maar wat je over die momenten heen helpt, is het besef dat je iets waardevols aan het maken bent. Als acteur kun je altijd iemand anders de schuld geven, maar dat gaat niet als je scenarist, regisseur en producent bent. Je bent niet alleen verantwoordelijk voor de cast en de crew, je bent ook verantwoordelijk voor het land, haar inwoners en zij die de oorlog hebben overleefd.

Je had ook met een luchtigere film je regiedebuut kunnen maken. Waarom leg je jezelf zo veel druk op?

JOLIE: Aanvankelijk wilde ik de film niet regisseren. Ik heb nooit regieambities gehad, ik wilde schrijver zijn. Ik hou al jaren dagboeken bij van mijn ervaringen als VN-ambassadrice en mijn bezoeken aan conflictzones omdat ik met zo veel vragen en frustraties zit. Hoewel ik verschillende keren het land had bezocht, kreeg ik geen greep op de Bosnische oorlog. Bovendien gaat het over mijn generatie. Omdat het conflict nog vers in het geheugen ligt, besloot ik mezelf er extra in te verdiepen. Ik wilde er een scenario over schrijven bij wijze van persoonlijk onderzoek. Alleen: hoe meer boeken ik las en hoe meer getuigen ik sprak, hoe meer ik de noodzaak voelde om dit verhaal opnieuw onder de aandacht te brengen.

Daarom hoef je nog niet per se zelf te regisseren.

JOLIE: Klopt, maar uiteindelijk had ik een scenario klaar dat ik Brad liet lezen. Hij vond het goed, net als de Bosniërs en Serviërs aan wie ik het voorlegde en die me hielpen om het verder uit te balanceren. Voor ik er erg in had, zat ik zelf in de regiestoel en dacht ik: help, waaraan ben ik begonnen? Ik wist dat ik het project had kunnen doorgeven aan mensen die technisch meer onderlegd waren. Maar één gedachte dreef me voort: ik weet dat ik zielsveel om dit materiaal geef en dat ik mijn uiterste best zal doen om het op een evenwichtige manier te brengen, met respect voor alle partijen.

De film is door de oorlogsscènes ook logistiek niet simpel. Heb je tijdens de opnames nooit twijfels gehad?

JOLIE: Het was vooral genieten. Volgens Brad komt dat doordat we zes kinderen hebben en ik crisismanagement gewoon ben. (Lacht) Je mag ook niet vergeten dat mijn acteurs de oorlog zelf hebben meegemaakt. Toen ik een van de actrices vertelde hoe ze langs de sluipschutters moest lopen, zei ze me: ‘Nee. Zo ging het niet. Het ging zo.’ Dat was een enorme hulp.

Stonden de Bosniërs er wel voor open om aan de oorlog herinnerd te worden?

JOLIE: Het was hard, maar ook cathartisch voor hen. Vooral voor de mannen die de agressors moesten spelen: gewone huisvaders die op de set vrouwen moesten misbruiken, net om het misbruik van vrouwen aan te klagen. De lastigste scène voor mezelf was die waarin de oudere vrouwen naakt moesten dansen. Een groep vrouwen van vijftig tot zestig jaar vragen om te strippen, is het hardste wat ik ooit heb gedaan. Ik heb hen wel tien keer gevraagd: ‘Ben je er zeker van dat je dat wil doen? Tot ze me aankeken met een blik van: mens, draai die scène nu gewoon. (Lacht)

Je hebt gekozen voor een grauwe stijl, ver verwijderd van die van de doorsnee Hollywoodfilm.

JOLIE: Het onderwerp heeft die stijl gekozen. De film speelt zich af in de jaren negentig, in een conflictzone waar er heel vaak geen elektriciteit was. Dan moet je niet afkomen met felle kleuren en lichten. Ik heb me vooral geïnspireerd op fotoreportages van toen.

Je kon ook bogen op de ervaren cameraman Dean Semler.

JOLIE: Eerst durfde ik het hem niet eens te vragen. Ik bedoel: hij heeft Mad Max en Dances with Wolves gedraaid, wat zou hij zijn tijd verdoen aan een debutante als ik. Ik had hem verzocht om een lijst met tien geschikte cameramannen op te stellen, waarop hij me vroeg waarom hij het niet zelf mocht doen. Hij was zelfs zo genereus om zijn salaris aan te passen. En wat bleek: hij is een lieve man die graag met debutanten werkt en hen bijstuurt zonder hen te gevoel te geven dat het knoeiers zijn. Dat vond ik heel prettig. (Lacht)

Klopt het dat Brad je setfotograaf was en dat er een tentoonstelling van zijn foto’s komt?

JOLIE:(Knikt) Brad is gebeten door fotografie. Zijn foto’s zijn prachtig, in sepia en met een grove korrel. We hebben ze helaas niet kunnen gebruiken voor de persmap omdat ze er te veel als beelden uit de Tweede Wereldoorlog uitzien. Wie weet is er wel een magazine in geïnteresseerd.

Over WOII gesproken: je hebt ter voorbereiding ook het Holocaustmuseum en Auschwitz bezocht. Valt de genocide op de Bosnische moslims dan met de Jodenvervolging door de nazi’s te vergelijken?

JOLIE: Etnisch en religieus geweld volgt vaak dezelfde patronen en komt vaker voor dan je denkt. De Holocaust is misschien zestig jaar geleden, maar de Balkanoorlog is vrij recent, het conflict in Darfoer is ook niet zo lang geleden en dan zijn er nog de onlusten in Syrië, Nigeria… noem maar op. Wat me opviel in Auschwitz, was het grote aantal Servische namen op de muren. Zij waren de slachtoffers van die oorlog en vochten zij aan zij met de Bosniërs en Kroaten tegen de nazi’s. Zo veel jaren later blijken zij de agressors. Die cirkels van geweld wilde ik aankaarten en bestuderen, in de hoop dat we er iets uit leren.

Is dat niet naïef? Een film heeft maar zelden mensen tot nobeler inzichten gebracht. Zelfs Spielberg vond achteraf dat hij ‘Schindler’s List’ beter niet had gemaakt.

JOLIE: Weet je, ik zit hier in Berlijn met jou over de film en de Balkanoorlog te praten. Dat is het begin van een dialoog. Ik hoop dat mensen beseffen: dit is hooguit vijftien jaar geleden gebeurd en dit zijn gewone mensen. Het kan ons ook overkomen – ook nu nog.

Wie er zeker over de film praat, zijn de Serviërs die zich beledigd voelen en tot een boycot hebben opgeroepen. Ben je verrast door die reacties?

JOLIE: Ik weet wat onze intenties waren en ik weet dat sommige Serviërs er dingen in lezen die er helemaal niet in zitten. Er zijn veel goede Servische regisseurs, het staat hen dus vrij om de film te maken die in hun ogen dan wel de juiste is. Ik heb ervoor gekozen om dit verhaal te vertellen. Waarom zou je moeten ontkennen dat sommige Serviërs zich hebben misdragen? Waarom zou je de moslimslachtoffers geen stem mogen gunnen? Ik begrijp de vijandige reacties niet, want ik toon de Serviërs zeker niet alleen als agressors. Geen van die haters heeft de film trouwens gezien – typisch. Ik hoop dat het Servische publiek zich niet laat leiden door die paar politici die de mensen op voorhand ophitsen. Sommige van mijn acteurs zijn Servisch. Als zij ervoor openstaan, waarom zouden Servische kijkers dat dan niet kunnen?

Je hebt, als lid van de Amerikaanse Raad voor Buitenlandse Relaties, onlangs president Obama ontmoet. Heb je het met hem over Bosnië gehad?

JOLIE: We hebben vooral over Libië gepraat. Ik ben daar geweest een paar dagen voor Khadaffi werd gevonden. Wat de Balkan betreft, hadden we het vooral over de humanitaire noden. Er zijn nog steeds vluchtelingen en veel mensen wachten nog altijd op een huis. Bovendien heeft de economische crisis ook daar hard toegeslagen. Ik heb hem erop gewezen dat er nog veel werk aan de winkel is.

Je bent actrice, moeder van zes kinderen én betrokken bij tal van humanitaire organisaties. Hoe vind je de tijd om tussendoor scripts te schrijven en films te maken?

JOLIE: Veel mensen zijn gechoqueerd wanneer ik dit zeg, maar het grootste stuk van het scenario voor deze film heb ik geschreven tijdens de tekenles van Shiloh (haar vierjarige dochter en eerste biologische kind met Brad Pitt; nvdr.). Ik dacht vaak: dit is zo verkeerd. Peuters zitten hier te kliederen en ik schrijf scènes over een burgeroorlog. Met een kleurpotlood. (Lacht)

De laatste jaren heb je maar weinig geacteerd. Ben je erop uitgekeken?

JOLIE: Mijn laatste film was The Tourist, nu bijna twee jaar geleden. Ik weet het niet… Ik ga nu een Disneyfilm doen, Maleficent, die het verhaal van de Schone Slaapster vertelt door de ogen van haar nemesis. Mijn kinderen zijn gek op die personages, plus: ik mag hoorns dragen en de slechterik spelen. Ik kijk ernaar uit.

IN THE LAND OF BLOOD AND HONEY

VANAF 29/2 IN DE BIOSCOOP.

DOOR DAVE MESTDACH

Angelina jolie

‘EEN OORLOGSFILM IS LOGISTIEK NIET

SIMPEL, MAAR MET ZES KINDEREN

BEN IK CRISISMANAGEMENT GEWOON.’