Van cultfavoriet over binge viewing-fenomeen tot kijkcijferkanon: het pad van Breaking Bad was even kronkelig en onvoorspelbaar als dat van zijn protagonist Walter White. Bedenker en showrunner Vince Gilligan blikt terug op de transformatie van een klungelige chemieleraar in een meedogenloze drugsbaron. ‘Mettertijd ben ik hem echt beginnen te haten.’
‘Hi, I’m Vince. Nice to meet you.’
Voor me staat een lange slungel met een niet bepaald stijlvol brilletje op zijn neus en een eerder onnozel snorretje boven zijn mond. Zijn dwangmatige beleefdheid en zeurderig stemgeluid maken hem helemaal tot een vleesgeworden Ned Flanders, de kwezelachtige buurman uit The Simpsons. Is deze grijze muis het brein achter Breaking Bad, een van de succesvolste en invloedrijkste tv-series van het nieuwe millennium?
Dat niets is wat het lijkt, heeft Gilligan met zijn reeks al meer dan duidelijk gemaakt. Het begon allemaal met een bezwerende shot van een in de lucht zwevende broek en de aan longkanker lijdende chemieleraar Walter White, die samen met ex-leerling Jesse Pinkman crystal meth fabriceert om zijn ziekenhuisrekeningen te betalen en zijn zwangere echtgenote en gehandicapte zoon van een spaarpot te voorzien. Geen al te opbeurend uitgangspunt. Het grote publiek liet het feuilleton dan ook links liggen. Tv-journalisten waren echter laaiend enthousiast. En de Amerikaanse kabelzender AMC – zie ook Mad Men en The Walking Dead – zette door.
Hoewel de kijkcijfers niet opmerkelijk stegen, nam de populariteit van White – wiens alter ego Heisenberg tot een dreigende drugsbaron uitgroeide – seizoen na seizoen toe, en daarvoor hoefde de serie zelfs niet per se nationwide uitgezonden te worden (zoals in het Verenigd Koninkrijk). Dvd en video on demand maakten van Breaking Bad de ultieme binge viewing-kost. De kijker deed zich in één keer te goed aan meerdere afleveringen – soms zelfs aan meerdere seizoenen. Niet verwonderlijk dat bedenker Gilligan on demand-gigant Netflix in de bloemetjes zette toen de reeks voor de zoveelste keer een Emmy won.
Toen het vijfde en laatste seizoen in de VS enkele maanden geleden op zijn eind liep, was de metamorfose compleet. Net zoals zijn hoofdpersonage was het feuilleton in een heus monster veranderd. White raakte volledig vervreemd van al zijn dierbaren, maar steeds meer kijkers sloten de serie in hun hart. Aflevering na aflevering stegen de kijkcijfers exponentieel. Naar de finale keken iets meer dan tien miljoen mensen, een aantal dat normaliter gereserveerd is voor mainstreamhits als Modern Family en American Idol. ‘Alsof The Wire gaandeweg in Lost transformeert’, zo omschreef populair film-, tv- en muziekblad Entertainment Weekly het onverwachte succesverhaal.
‘Voeg daar gerust ‘ongelooflijk’ aan toe’, monkelt Gilligan, die mij de comfortabele sofa aanbiedt terwijl hij in een ongemakkelijk stoeltje is gaan zitten. ‘Het kostte me enkele jaren voordat ik doorhad dat de reeks werkelijk succesvol was. Inderdaad, de critici waren uitzonderlijk positief. En het klopt dat Bryan Cranston drie jaar op rij een Emmy heeft gewonnen voor zijn vertolking van Walter White. Maar ik herinner me voornamelijk zeurende netwerkhoofden die steeds opnieuw over de tegenvallende kijkcijfers begonnen. De eerste vier seizoenen hing een mogelijke afvoering non-stop als een zwaard van Damocles boven mijn hoofd. Eigenlijk was ik pas tijdens het laatste seizoen echt op mijn gemak.’
Ironisch genoeg was dat net het moment waarop het succes ook lelijke kantjes begon te vertonen. Anna Gunn, de actrice die Whites echtgenote Skyler speelt, schreef een ontluisterend opiniestuk in The New York Times, waarin ze het had over de groeiende haat jegens haar personage en hoe die zelfs op haar geprojecteerd werd.
VINCE GILLIGAN:(zucht) Dat artikel heeft me op vele manieren geraakt. Eerst de positieve kant: ik wist niet dat Anna zo goed kon schrijven. De manier waarop ze haar gevoelens over de kwestie verwoordde, is ronduit indrukwekkend. Als ik had geweten dat ze zo’n talent was, had ik haar ongetwijfeld uitgenodigd om het scenaristenteam te vervoegen. (lacht) Daarnaast begrijp ik nog steeds niet dat Skyler gaandeweg zo’n gewraakte figuur is geworden. Goed, ze legde Walter vaak het vuur aan de schenen. Maar wat zou jij doen als je vermoedt dat je wederhelft langzaam maar zeker in een meedogenloze misdadiger aan het veranderen is?
Mijn grote vrees – dat de kijkers Walter gaandeweg onuitstaanbaar zouden beginnen te vinden – bleek compleet ongegrond. Hoewel hij alsmaar onmenselijker uit de hoek kwam, bleef zijn populariteit alleen maar stijgen. Een griezelige vaststelling, dat kan ik je verzekeren. Vooral omdat ik hem zelf mettertijd echt begon te haten. Nog een les die ik uit Anna’s stuk trok: googel jezelf en je bezigheden nooit. Ondanks alle positieve feedback zul je alleen de negatieve commentaren onthouden.
De makers van hitreeksen als Lost en Glee zouden daar niet mee akkoord zijn. Zij lieten zich net beïnvloeden door de boodschappen van fans op het web.
GILLIGAN: Toen ik aan de reeks begon, had ik de lat bewust heel laag gelegd. Een culthit in de VS, meer ambieerde ik niet. Mijn pitch, de geleidelijke transformatie van de verlegen leraar uit Goodbye, Mr. Chips in de hondsbrutale gangster uit Scarface leek me qua appeal vrij beperkt. Ik heb dan ook op geen enkel moment rekening gehouden met de massa. Als ik dat toch had gedaan, had ik meteen ook Europese en Aziatische invloeden in het verhaal moeten verweven. Want ook buiten Amerika werden White en co. alsmaar populairder. Nee, ik ben blij dat ik tot de laatste snik op mijn vast scenaristenteam heb vertrouwd. Juist door ons ten volle te concentreren op een microkosmos hebben we een zo groot mogelijk publiek bereikt.
Je lijkt ondanks het immense kritische en commerciële succes nog steeds een bescheiden man. Nooit last gehad van Walter White-achtige hybris?
GILLIGAN: Toch wel. Ik ben ook maar een mens. (lacht) Ik ben in het vak gesukkeld – en dat mag je best letterlijk nemen – via The X-Files. Chris Carter, het grote brein achter die serie, gaf me de kans om mee te schrijven. Aanvankelijk wilde dat niet bepaald vlotten. Met vallen en opstaan leerde ik dat enkel de beste bijdrages een episode halen. Alleen op die manier kom je tot een echt kwaliteitsproduct. Die les heb ik altijd onthouden. Hoewel ik – net zoals iedereen in Hollywood – geen al te klein ego heb, is het niveau van Breaking Bad voor mij altijd het allerbelangrijkste geweest. Als een ander lid van mijn team met een beter idee op de proppen kwam, zette ik mezelf steevast opzij. Bovendien heb ik er altijd een punt van gemaakt dat de schijnwerpers ook op mijn coscenaristen werden gericht.
De stelling dat showrunners van jouw kaliber auteurstelevisie maken, is dus niet aan jou besteed?
GILLIGAN: Dat vind ik een moeilijke. Soms voelde ik me inderdaad als Nero, de Romeinse keizer die met zijn almachtige duim besliste over het lot van de gladiatoren. En ik betrapte mezelf er regelmatig op dat ik zat te glunderen van trots over mijn prestaties. Maar meteen daarna werd ik overmand door het besef dat Breaking Bad in de eerste plaats teamwork is. Zonder Bryans fenomenale vertolking, zonder mijn steeds vindingrijker schrijversteam en zonder al die fantastische regisseurs had ik dit nooit kunnen bereiken.
Je blijft de reeks afdoen als een toevalstreffer.
GILLIGAN: Maar dat is ze ook! Ondertussen zijn honderden artikels geschreven over de geniale rode draden en visuele thema’s die in de serie verweven zitten. Geloof me: het merendeel daarvan berust op puur geluk. Neem nu al die verwijzingen naar water. Zoiets groeit gaandeweg. Als we een ander huis voor de Whites hadden gekozen – namelijk eentje zonder zwembad – had die link misschien zelfs helemaal niet in de serie gezeten. Feit blijft dat tv enorm snel gemaakt moet worden. Misschien dat er onbewust terugkerende elementen insluipen. Maar showrunners die beweren dat ze vanaf het begin ‘een groot plan’ hadden en dat ook daadwerkelijk uitwerkten, maken jou – maar vooral zichzelf – wat wijs.
Een van de interessantere theorieën stelt dat de reeks een metafoor is voor Amerika dat sinds de war on terror met de wantoestanden in Guantanamo en de waterboardingschandalen zijn status van goedaardige wereldpolitie volledig kwijt is.
GILLIGAN:(schuifelt ongemakkelijk op zijn stoel) Dat heb ik ook al horen vallen. Kijk, iedereen mag de serie interpreteren zoals hij of zij dat wilt. Politiek is echter niet mijn ding. Ik vind het verschrikkelijk dat de zaken in Amerika momenteel zo gepolariseerd zijn. Een gulden middenweg lijkt niet langer te bestaan. Daardoor ben ik politiek ontzettend vervelend beginnen te vinden. Ik hou ervan om mensen samen te brengen, niet om ze uit elkaar te drijven.
Steeds meer filmgrootheden zoeken hun heil in de tv-wereld. Ben jij na Breaking Bad klaar om een stap in de tegenovergestelde richting te zetten?
GILLIGAN: Ik weet niet of dat zo slim zou zijn. In de filmindustrie draait dezer dagen alles om geld, geld en nog meer geld. Winst is het hoogste goed. Dingen als artisticiteit, kwaliteit en authenticiteit zijn absoluut niet meer van tel. Vandaar dat Hollywood zich vooral concentreert op popcornfilms die zeventienjarige jongens naar de zalen moeten lokken. Ook Sony, de studio die Breaking Bad produceerde, maakt zich daaraan schuldig. Het aantal écht degelijke films dat het de laatste jaren heeft gemaakt, kun je op één hand tellen. Als ik met de grote bonzen praat, vertellen ze me allemaal hetzelfde: ‘Vince, blijf bij televisie. Cinema is voor pubers.’
Al een idee wat de toekomst brengt?
GILLIGAN: Ik broed op een paar ideeën. We werken aan Better Call Saul, de spin-off die zich concentreert op Saul Goodman, Walters slinkse advocaat, en diens vuile zaakjes. En daarnaast is er Battle Creek, waarin twee flikken zullen wedijveren met een schijnbaar perfecte FBI-agent. Eén ding staat echter vast: het succes van Breaking Bad zal ik nooit kunnen evenaren.
Never say never.
BREAKING BAD – SEIZOEN 5, DEEL 2
Vanaf 2/1 op Prime Series, later in het voorjaar op Ned3 en op Canvas.
DOOR STEVEN TUFFIN
Vince Gilligan ‘BREAKING BAD IS EEN TOEVALSTREFFER. ER ZIJN HONDERDEN ARTIKELS GESCHREVEN OVER DE GENIALE RODE DRADEN EN VISUELE THEMA’S IN DE SERIE. GELOOF ME: HET MERENDEEL DAARVAN IS PUUR GELUK.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
