Ooit was hij die houten klaas aan de zijde van Bill Clinton. Vandaag is hij een eloquente eco-krijger die met zijn slideshow, statistieken en oneliners de strijd aanbindt met het broeikaseffect. Al Gore over zijn documentaire ‘An Inconvenient Truth’. ‘Misschien heb ik als politicus gefaald, maar mijn strijd is nog niet voorbij.’

Dat het fenomeen global warming – het opwarmen van de aarde als gevolg van de stijgende CO2-uitstoot – nog steeds niet door iedereen als een reële bedreiging wordt beschouwd, en al helemaal niet door de regering-Bush, is welbekend. Toch hoeven de meesten onder u niet meer overtuigd te worden van de nare gevolgen ervan, met de hittegolf en zondvloed die de voorbije zomer vormden nog vers in het geheugen. Een weinig wetenschappelijke interpretatie, dat laatste? Het leger met statistieken, pluviometers en bliksemafleiders gewapende meteorologen dat er géén stom toeval meer in ziet, groeit met de dag. Steeds eensgezinder hameren geleerden op het feit dat het jongste decennium wel degelijk het heetste ooit was, dat het aantal zware orkanen genre Wilma en Katrina de voorbije twintig jaar als rechtstreeks gevolg daarvan is verdubbeld en dat poolkappen en gletsjers in een spectaculair tempo aan het smelten zijn. Als het zo doorgaat, voorspellen de grootste pessimisten, zullen we al in 2050 te maken krijgen met ijsvrije ijszeeën, een niet meer te tellen aantal overstromingen en extreme droogtes en – daar gaat onze rustige oude dag – tot driehonderdduizend klimaatsdoden per jaar.

‘Hoog tijd om aan de alarmbel te trekken’, vindt ook voormalig Amerikaans vicepresident Al Gore. Sinds zijn verkiezingsnederlaag tegen George W. Bush in 2000 – die met die niet-doorgeprikte ponskaarten en die dubieuze optelsommetjes in Florida, remember? – heeft Gore er zelfs een voltijdse job van gemaakt. Zo trok de Democratische net-niet-president de voorbije jaren de wereld rond met een slideshowpresentatie waarin hij waarschuwt voor de desastreuze effecten van klimaatopwarming en een vurig pleidooi houdt voor een ‘koolstof-neutrale’ levensstijl. Van die rijkelijk geïllustreerde en wetenschappelijk gefundeerde lezingen is er nu ook een film gemaakt: de documentaire An Inconvenient Truth, waarin Gore – die begin jaren 90 trouwens al een boek schreef over deze materie ( Earth in the Balance) – zijn persoonlijke eco-engagement toelicht en de voornaamste feiten nog eens op een kraakheldere, scherpe en entertainende manier op een rijtje zet.

Het resultaat is een boeiende, overtuigende documentaire. Maar of Gore er de non-believers mee over de streep zal trekken, blijft twijfelachtig. Door zichzelf op zo’n prominente manier naar voren te schuiven – Gore presenteert on-screen, spreekt de voice-over in en sleurt er onder melodramatische muziek zelfs zijn familiegeschiedenis bij – maakt hij het zijn tegenstanders wel érg makkelijk om hem onderuit te halen, terwijl hij er ook zijn eigen statement – ‘de opwarming van de aarde is géén politieke maar een morele zaak’ – ongewild mee hypothekeert. Bovendien stellen velen zich de vraag of Gore, toch acht jaar lang de op één na machtigste man ter wereld, het milieu niet beter had gediend door tijdens het bewind van president Clinton meer doortastende maatregelen te nemen dan door een documentaire te maken achteraf. Redenen genoeg, kortom, om groene ridder Gore op onze met zonne-energie verhitte rooster te leggen.

Waarom liggen milieuproblemen altijd moeilijker in de VS dan in Europa, getuige het niet naleven van de Kyoto-akkoorden?

Al Gore: Goeie vraag. Toen ik 14 jaar geleden mijn boek Earth in the Balance publiceerde, werd het in Europa ook al veel beter onthaald dan in de VS. En sinds Bush – die deze problematiek trouwens danig onderschat – er aan de macht is, wordt de publieke opinie al helemaal niet gunstig beïnvloed. Toch heeft die eco-scepsis vooral met onze geografie en traditie te maken, denk ik. We zijn een groot, afgebakend land dat altijd zijn eigen boontjes heeft gedopt en we houden er een levensstijl op na waarin auto’s veel belangrijker zijn dan in Europa. De olie- en steenkoolbedrijven hebben dan ook te veel invloed op het politieke debat. Komt nog bij dat sommige advocaten van de groene zaak hebben gefaald om de Amerikaanse Jan Modaal de ogen te openen. We hadden meer kunnen doen en efficiënter met ons publiek moeten communiceren. Meteen de reden waarom ik deze film heb gemaakt.

U was acht jaar lang vicepresident. Heeft u toen gefaald?

Gore: Voor een stuk misschien wel. Maar mijn strijd is nog niet voorbij. En ik blijf optimistisch. Ik stel vast dat steeds meer mensen zich van de problemen bewust worden en ik ben ervan overtuigd dat we de crisis het hoofd zullen bieden voor het te laat is.

Het broeikaseffect kan nog worden gestopt?

Gore: Jazeker. De tijd van redetwisten is voorbij. Onder wetenschappers bestaat er een consensus op vijf punten. Eén: de global warming is reëel. Twee: de mens is er verantwoordelijk voor. Drie: de resultaten neigen naar het catastrofale. Vier: we moeten dringend reageren. En vijf: néé, het is nog steeds niet te laat. Er wordt wel gewaarschuwd dat we nog hooguit tien jaar hebben voor we het point of no return bereiken.

Hoe kunnen onze lezers een concrete bijdrage leveren?

Gore:(bloedserieus) Door de film te bekijken en mijn boek te kopen. We hebben ook een website – www.climatecrisis.net – waarop verschillende tips staan die aansluiten bij ieders specifieke levensstijl. Zuinig zijn met energie lijkt me sowieso het voornaamste. Het is ongelofelijk hoeveel energie we verkwanselen en hoeveel afval we produceren. En weet je wat? Het kost ons allemaal ook nog eens verschrikkelijk veel geld. Recycleren en energie besparen is veel goedkoper. En als ik je nog een tip mag geven: word politiek actief. Het maakt niet uit tot welke partij je behoort; als je in dit debat maar je stem laat horen. Eis dat je politieke leiders hier een prioriteit van maken en met betaalbare oplossingen komen.

Allemaal goed en wel, maar hoe overtuig je de derde wereld – waar niet verhongeren nog altijd de hoogste prioriteit is – om aandacht te hebben voor het broeikaseffect?

Gore: Ik stel vast dat veel mensen uit ontwikkelingslanden hun politieke leiders ver vooruit zijn. De consequenties van de opwarming zijn voor hen trouwens ook veel erger, omdat ze minder middelen hebben om hun economische infrastructuren aan te passen en zich te wapenen tegen de impact ervan. Neem Honduras. Voor de orkaan Mitch daar passeerde – met tienduizend doden en een compleet verwoeste economie als gevolg – stond het broeikaseffect er allicht ook niet hoog op de agenda, maar ik denk niet dat de gemiddelde Hondurees nu nog overtuigd moet worden.

Structurele veranderingen moeten niet enkel van individuen komen, maar vooral van regeringen en bedrijven. In welke mate zijn Amerikaanse politici geloofwaardig zolang ze zich laten sponsoren door grote firma’s?

Gore:(knikt) Het is geen geheim dat zowel de republikeinen als de democraten financieel gesteund worden door grote bedrijven. En ik geef toe dat dat niet altijd een voordeel is in complexe zaken als deze. Maar ik wil er wel op wijzen dat de VS zeker niet het monopolie heeft op dat systeem.

Als vicepremier had u toch de macht om daar iets aan te veranderen, alsook om de olie- en steenkoolindustrie strengere milieuvoorwaarden op te leggen. Kijk naar Venezuela of Bolivië: daar heeft president Evo Morales die industrieën vorig jaar zelfs genationaliseerd….

Gore:(onderbreekt) Morales heeft die industrieën niet genationaliseerd.

Toch zo goed als. Hij heeft de multinationals gedwongen om nieuwe contracten te ondertekenen waarin staat dat 85 procent van de opbrengsten uit de olie- en gaswinning naar de Boliviaanse staat gaan, in plaats van de 17 procent vroeger. Dat bewijst toch dat de politiek zich niet door de bedrijfswereld moet laten dicteren, en dus bijvoorbeeld ook de Kyoto-akkoorden kan afdwingen.

Gore:(fel) Zonder de regering-Clinton was er van de Kyoto-akkoorden nooit sprake geweest. En ik blijf trots op verschillende maatregelen die we toen hebben gerealiseerd, zoals het invoeren van de CO-taks. Het is alleen doodjammer dat Amerika en Australië als enigen die akkoorden later doodleuk naast zich neerlegden. Aangezien de Republikeinen twee jaar na het aantreden van Clinton terug de meerderheid haalden in het congres, kregen we meer tegenkanting en werd het quasi onmogelijk om verdere milieumaatregelen door te voeren. Het was dus geen kwestie van hypocrisie of lafheid: wel van het respecteren van de democratische spelregels. Los daarvan wil ik nog even onderstrepen dat de vrijemarkteconomie niet onze vijand is: het kan zelfs een machtige bondgenoot worden om de milieucrisis te bedwingen. Als we de juiste stappen zetten, kan er bijvoorbeeld heel wat extra werk worden gecreëerd.

U zegt het zelf: ‘Als we de juiste stappen zetten.’ Maar de olie-industrie zal toch nooit spontaan op zoek gaan naar alternatieven voor fossiele brandstoffen zolang daar meer kosten dan baten mee gemoeid zijn?

Gore: Daarom komt het erop aan de vrije markt te hervormen: door de bedrijfswereld te overtuigen op lange termijn te denken en niet langer in termen van onmiddellijk rendement.

En dat kan zonder aan het politieke systeem te tornen, meent u?

Gore:(verveeld) Dit wordt een welles-nietesdiscussie. Volgende vraag, graag.

Heeft u er enig idee van hoeveel afval u produceert met de promotournee voor deze film?

Gore:(grijnst) Paramount Pictures, de studio die de film verdeelt, heeft de hele tournee ‘koolstofneutraal’ gemaakt, bijvoorbeeld door ‘offsets’ te kopen voor elke vliegtuigtrip (‘offsets’ zijn compensaties in de vorm van schenkingen waarmee groene jongens hun auto- of vliegtuiggebruik compenseren, bijvoorbeeld door voor de prijs van een vliegtuigticket schone energie te kopen of te investeren in ecologische projecten, nvdr. ). En Participant Productions, dat de film financierde, heeft hem ook volledig koolstofneutraal geproduceerd. Je kunt ons dus zeker niet verwijten dat we lichtzinnig met de problematiek omspringen. Zelf leef ik al jaren ‘koolstofneutraal’. Ik heb thuis een speciale thermostaat geïnstalleerd, ik rij met een hybridewagen, ik gebruik uitsluitend spaarlampen; ik koop altijd offsets wanneer ik het vliegtuig neem en mijn gezin engageert zich voor koolstofreducerende projecten in India en Oost-Europa. Verder kan ik alleen maar hopen dat de rode lopers waarover ik loop recycleerbaar zijn (lacht).

U weet ook dat die levensstijl alleen betaalbaar is voor bemiddelde gezinnen.

Gore: Ja en nee. Het vergt misschien een kleine investering, maar op termijn spaar je er vooral centen mee uit. Wat wél klopt, is dat de juiste informatie en producten nog steeds niet voor iedereen toegankelijk zijn. Daar moet keihard aan gewerkt worden.

Hollywood heeft de politieke koorts te pakken. Voor uw film was er ook al ‘Good Night and Good Luck’, ‘Syriana’, ‘Enron’, ‘Munich’…

Gore: Ik merk dat mensen méér willen dan entertainment in de bioscoop. Ze hongeren naar ideeën die op een entertainende manier in een film naar voren worden gebracht. Da’s nog niet hetzelfde als politieke films. Uit testscreenings bleek dat de mensen die An Inconvenient Truth hebben gezien, mijn documentaire niet als een politieke film beschouwen. Dat doet me veel plezier. Ik zat er namelijk mee in dat het debat meer over mij of mijn politieke achtergrond zou gaan dan over de topics die ik behandel. Dit is echter een film die zowel democraten als conservatieven aanbelangt.

Was het dan niet slimmer om een louter feitelijke documentaire te maken, in plaats van één die quasi volledig aan uw privépersoon is opgehangen?

Gore: Geloof me vrij: in het begin was ik daar zelf ook op tegen, maar regisseur Davis Guggenheim heeft me overtuigd om toch maar zelf in beeld te komen en er wat privébeelden aan te voegen. Het geeft de film een narratieve samenhang, verzekerde hij, en het verhaal een persoonlijke en menselijke touch. Ja, zelfs in mijn geval. (lacht)

De film is populariserend maar lang niet zo polemisch als die van Michael Moore. Wat vindt u van hem?

Gore: Ik ken hem persoonlijk en ik ben het op vele punten met hem eens. Bovendien vind ik zijn films geweldig geestig, maar je hebt gelijk: mijn film is niet zo confronterend. Weet je wat ik jammer vind? Dat we in Amerika in een mediacultuur van slogans en soundbites zijn verzeild. Televisie is het dominante informatiekanaal geworden. Amerikanen kijken er gemiddeld vier uur per dag naar. Weet je wie de tweede en derde plaats bekleden in dat klassement? Italië en Argentinië, landen die de jongste tijd ook niet al te sterk scoorden inzake democratie. Wie weet creëer ik nu wel geopolitieke incidenten met mijn uitspraken. Maar aangezien ik politiek met pensioen ben, kan ik me al wat meer permitteren. (lacht)

Wat wou u zeggen over die soundbitecultuur en Michael Moore?

Gore: Dat je gedwongen wordt om naar de populaire media te grijpen, wil je in Amerika met het grote publiek nog überhaupt communiceren over ernstige thema’s. Vandaar dat Moore film en humor gebruikt om iets zinvols te vertellen over de oorlog in Irak, en vandaar ook dat ik ben begonnen met mijn slideshows om de opwarming van de aarde op de agenda te zetten.

Over de Irakoorlog gesproken: vindt u dat de regering-Bush 9/11 heeft misbruikt om allerlei problemen, waaronder het broeikaseffect, van tafel te vegen?

Gore: Daar ga ik niet op antwoorden. Ik wil graag dat je over mijn film schrijft, niet over hetgeen de regering-Bush heeft mispeuterd. Als je wil, stuur ik je wel enkele van mijn speeches in dat verband op. Wees gerust: het zijn behoorlijk lange (lacht).

U vindt dat films een pedagogische rol kunnen spelen, maar blijft het niet beter om het publiek te sensibiliseren door middel van goed en gratis onderwijs?

Gore: Ik begin een patroon te ontwaren in je vragen (lacht). H.G. Wells schreef decennia geleden al dat de geschiedenis een wedloop is tussen opvoeding en rampspoed en daar ben ik het volmondig mee eens. Alleen vrees ik dat er meer nodig is dan goed en gratis onderwijs om de democratie te redden. Televisie heeft het publieke forum waar politieke problemen worden bediscussieerd nu eenmaal grondig veranderd. Beelden hebben zo’n veertig jaar geleden de dominantie van het geschreven woord doorbroken, wat betekent dat de nieuwsgaring en het sturen van opinies niet langer in handen zijn van het kritische individu, maar van bepaalde mediamaatschappijen. Het probleem is dus dat individuen geen breed forum hebben om op te debatteren, zelfs al zijn ze goed opgeleid en hebben ze verschillende diploma’s. Vandaar dat we ook film, televisie en internet zeker niet mogen onderschatten als opinion leaders. Ze vormen een noodzakelijke aanvulling op het onderwijs als democratische instrumenten.

U oogt relaxter dan vroeger, komt spontaner over en maakt zelfs grapjes. Heeft u toch geen politieke comeback op het oog?

Gore:No. I just benefit from low expectations. (lacht) Ik ben ouder, meer ervaren, hopelijk een beetje wijzer en daardoor misschien ook wat vlotter. Maar het is weinig waarschijnlijk dat je mijn nieuwe, hippe ik ooit nog in de politieke arena ziet. In de bioscoop daarentegen! (buldert)

‘AN INCONVENIENT TRUTH’ : VANAF 11/10 IN DE BIOSCOOP – AVANT-PREMIèRE OP 8/10 OM 20.00 IN BOZAR.

Door Dave Mestdach l FOTO PIET GOETHALS