Vanaf deze week komt In Europa weer op televisie, de onvolprezen docureeks naar Geert Maks boek waarin de geschiedenis van Europa tijdens de 20e eeuw wordt verteld. De fans kunnen de uitzendingen zelfs twee keer per week bekijken want zowel de VPRO als Canvas – die voor het tweede seizoen optrad als coproducent – begint met enkele dagen verschil met de nieuwe afleveringen.

Als we een kijktip mogen geven: schakel in op Nederland en laat Canvas voor een keer links liggen. En wel om de commentaarstem. Op de Nederlandse televisie leest Geert Mak zelf het commentaar in, maar toen het eerste seizoen op Canvas werd uitgezonden, had een Vlaamse stem zijn plaats ingenomen. En de openbare omroep was voor de aanvang van reeks twee stellig van plan om dat nog eens over te doen.

Nu grijpt Canvas wel vaker in op de commentaartracks van aangekochte documentairereeksen, en het resultaat is niet altijd even gelukkig. Een tijdje geleden zond men op zondagavond bijvoorbeeld Mountain uit, een driedelige Britse serie waarin komiek Griff Rhys Jones enkele bergen in zijn land beklom. In het origineel gaf Jones met veel gevoel voor humor en vooral zelfspot commentaar bij zijn reizen naar de hoogste punten van Groot-Brittannië, maar op Canvas had men zijn stem vervangen. De tekst van Jones was echter gewoon vertaald, met als gevolg dat de zelfspot in het commentaar een heel absurd kantje kreeg.

Nu goed, in het geval van Mountain kun je er nog inkomen dat Canvas ervoor kiest om een Engelse commentaartrack te vervangen, maar bij In Europa is het helemaal onzinnig om de stem te veranderen. Ten eerste omdat het niet meer dan logisch is dat Geert Mak tijdens de uitzending te horen is. Hij heeft dan wel niet actief aan de reeks meegewerkt – de reeks is gemaakt door een apart team journalisten – maar het boek waarop de makers zich gebaseerd hebben, was wel heel persoonlijk van toon. Bovendien is Mak ondertussen een ‘sterk merk’, niet enkel in Nederland, maar ook in Vlaanderen, waar In Europa heel vlot over de toonbank is gegaan.

Het is ook niet zo dat Mak een Amsterdams dialect hanteert dat enkel boven de Moerdijk te verstaan is. Zijn uitspraak staat zelfs dichter bij die van de modale Vlaming dan bij die van pakweg Paul De Leeuw. Is de kloof tussen Vlaanderen en Nederland dan echt zo groot geworden dat de kijker zich aan Maks tongval zou storen? Je vraagt je af wat de volgende stap is: Flikken Maastricht niet meer ondertitelen, maar dubben?

Een maand geleden hield de VRT een ‘Week van de Taal’, waarin de toestand van het Algemeen Nederlands in Vlaanderen onder de loep werd genomen. Daarbij vroeg de openbare omroep zich onder meer af hoe het toch komt dat Vlamingen en Nederlanders elkaar steeds minder goed begrijpen. Misschien is ook hier de vraag stellen gelijk aan ze beantwoorden.

Door Stefaan Werbrouck