LANG ZAL HIJ LEVEN. Drie recent op dvd verschenen films demonstreren waarom Fritz Lang nog altijd een van de meest bewonderde en invloedrijke regisseurs uit de filmgeschiedenis blijft.

FILMS: **** Extra’s: *** (GCTHV; Franse import)

FILM: **** Extra’s: *** (Warner Home Video)

LANG ZAL HIJ LEVEN

M (1931) Das Testament of Dr. Mabuse (1933)

Moonfleet (1955)

Films. Zijn films worden bevolkt door psychopaten, meester-criminelen, prostituees, kindermoordenaars, sadisten en krankzinnigen. Zijn hele werk wordt gedomineerd door de strijd van de enkeling tegen het noodlot, valstrikken van velerlei aard en paranoïde waanvoorstellingen. Fritz Lang, de zoon van een architect, ontwierp in zijn film gesloten en labyrintische werelden die de protagonist klem zetten in een expressionistische nachtmerrie waaruit hij niet kan ontsnappen.

Een Franse importuitgave bundelt zijn twee laatste Duitse meesterwerken voor hij – via een omweg naar Frankrijk – het hazenpad koos naar Hollywood. M, zijn beroemdste en voor velen ook beste film, is een portret van een pathologische moordenaar van jonge meisjes die de stad Dusseldorf in zijn greep houdt. Mede dankzij de ongeëvenaarde vertolking van Peter Lorre humaniseert Lang zijn monster, maar bijna even angstaanjagend als de lieflijk ogende psychopaat is de makkelijk te manipuleren meute, die het recht in eigen handen neemt.

De figuur van de megalomane misdadiger Dr. Mabuse loopt als een rode draad door het werk van Lang. Hij dook voor het eerst op in de tweedelige stille film Doktor Mabuse der Spieler (1922) waarin de stijgende Duitse fascinatie voor de Ubermensch weerspiegeld zat, en hij beheerste ook Langs ultieme film en Duitse comeback Die Tausend Augen des Dr. Mabuse. Zijn bekendste Mabusefilm, Das Testament des Dr. Mabuse, maakte Lang het jaar dat Hitler aan de macht kwam. Het was zijn anti-nazistische parabel. Lang gebruikt het genre van de melodramatische thriller om een klimaat van achtervolgingswaanzin, nihilisme en verborgen terreur op te roepen.

Moonfleet is een buitenbeentje uit de Amerikaanse periode van Lang: een kostuumfilm gedraaid in kleur en Cinemascope, een beeldformaat waar Lang een hekel aan had (‘enkel geschikt om uitvaarten en serpenten te filmen’, orakelde hij in Jean-Luc Godards Le Mépris). Wat voor Lang een simpele opdrachtfilm was, werd door zijn Franse bewonderaars terecht de hemel in geprezen als een van de beste portretten van een kind uit de filmgeschiedenis. Een weesjongen ontdekt dat de man die hij bewondert en die hij als een ersatz-vader beschouwt in feite de leider van een smokkelaarbende is. Deze somber-romantische film is het verhaal van een initiatie; de jonge held moet een aantal beproevingen doorspartelen die hem achtereenvolgens op een kerkhof en in tunnels, crypten en putten doen belanden. Zoals steeds bij Lang wordt de thematiek vertaald in zijn mise-en-scène van de ruimte: zoals het lot van de protagonisten in M en Dr. Mabuse bezegeld wordt door pure architecturale elementen, zo moet de knaap uit Moonfleet letterlijk afdalen in een ondergrondse wereld om te ontdekken wat er onder de oppervlakte der dingen schuilgaat.

Extra’s. Beide uitgaven bevatten lichtelijk hoogdravende maar niettemin bijzonder lucide analyses van Langs mise-en-scène, die wordt gekenmerkt door een onovertroffen precisie en elegantie. Diverse Franse kenners ontleden beeld per beeld de geometrische motieven in zijn werk, de functie van de uitgekiende montage en het revolutionaire gebruik van geluid (zeker in zijn films van de vroege jaren dertig).

Patrick Duynslaegher