Rhythm and blues regeert, al duurde het lang eer het genre hier doorbrak. Na twee decennia van onderdrukking is voor de zwarte muziek, zowel r&b als grote broer hiphop, de tijd gekomen om te triomferen.

‘SLICKER THAN YOUR AVERAGE’

van Craig David is uit bij Warner

‘3D’van TLC is uit bij Arista/BMG

Vier jaar geleden lag niemand hier wakker van r&b. Toen ik voor de lancering van TMF in Vlaanderen bij de samenstellers polste naar hun politiek, lag voor hen één regel al zeker vast: geen r&b. Ze beschouwden het immers als een op en top Amerikaans fenomeen. Té afgelikt en braaf, entertainment op maat van de yankee. In Europa was geen kat daarin geïnteresseerd, zo klonk het. Intussen zijn we allemaal toch maar mooi voor de bijl gegaan. Zowel op MTV als TMF wordt het beeld gedomineerd door r&b en hiphop en r&b-party’s, zoals die in ’t Kuipke in Gent, zijn erg in trek.

Hiphop, dat hier al langer ingang had gevonden, heeft ongetwijfeld deuren geopend, en ook ritmisch heeft het zijn invloed gehad op de ontwikkeling van de r&b. De twee belangrijkste genres binnen de hedendaagse zwarte muziek zijn steeds meer gaan samensmelten. The Fugees en Puff Daddy mogen dan bakken kritiek over zich heen hebben gekregen van de die-hard hiphoppers omwille van hun zogeheten ‘commerciële knieval’, zij waren baanbrekend. Missy Elliott is de vleesgeworden hybride. Ze zingt én rapt. Meer nog: dit multitalent arrangeert en produceert ook platen, en schrijft songs voor Aaliyah, Mariah Carey en Whitney Houston. Ze heeft haar zaakjes goed voor elkaar. Dat is een wezenlijk verschil tussen hiphop en r&b: het eerste blijft een mannenwereld waarin vaak wordt afgegeven op de bitches, terwijl in het tweede de vrouwen aan de macht zijn.

Missy Elliott vormt doorgaans een tandem met Timbaland, een oude schoolvriend van haar uit Virginia. Het is aan hem, en die andere innovatieve producers The Neptunes, te danken dat r&b in vier jaar tijd zoveel terrein heeft gewonnen. Timbaland heeft een volstrekt unieke sound gecreëerd met hoekige, versnelde beats, achtergrondstemmen en samples uit obscure platen. Hij, de antimacho, zag op tijd in dat hiphop geen vooruitgang meer boekte. ‘De meeste producers schenken veel te weinig aandacht aan de beats, wat toch het fundament is. Ik hou niet van dat onverzorgde trekje in hiphop.’ Om die reden is Timbaland, samen met The Neptunes – eveneens uit Virginia, ze zaten zelfs ooit in dezelfde groep -, aan de kar gaan trekken. Door inspiratie te zoeken in de psychedelische soul en rock uit de jaren zeventig volgen Chad Hugo, Sheldon Haley en Pharrell Williams allerminst de mainstream. Onder de naam N.E.R.D. (afkorting van No One Ever Really Dies) maakte het trio met het album In Search Of… vorig jaar overigens op een indrukwekkende manier zijn debuut als artiest.

Dat zij en muzikanten als Alicia Keys en Kelis r&b gingen vermengen met rock heeft zeker geholpen om Europa overstag te doen gaan. Alicia Keys verlegde grenzen verder door in de ballad Fallin’ invloeden van James Brown én Chopin te incorporeren. De klassiek geschoolde pianiste duidt Mozart en Beethoven als belangrijke referentiepunten aan. ‘Zwarte vrouwen worden vaak gedwongen om een bepaald type muziek te spelen. Het experiment wordt ontmoedigd. Alles is gefocust op hun fysieke verschijning. Ze worden onder druk gezet om het eeuwige symbool van schoonheid en jeugd te zijn, wat onmogelijk is’, vertelde ze in Q.

Er zijn wel meer vrouwen die tegen de clichés in opstand komen en pleiten voor eigenheid. Zo zong India. Arie in Video dat ze niet het archetypische meisje is dat je in clips ziet opduiken, dat ze ook geen supermodel is, dat ze haar haren enkel kamt als ze daar zin in heeft en dat ze daar verdomd fier op is. ‘My worth is not determined by the price of my clothes/ no matter what I’m wearing I will always be/India. Arie.‘ In dezelfde lijn ligt het manifest Unpretty van TLC. De zwarte zangeressen van vandaag hebben karakter gekweekt, wat nog het kleurrijkst wordt geïllustreerd door Macy Gray. Zij laat zich door haar excentriciteit leiden, vaart tegen de stroom in, en grijpt terug naar de groezelige soul en funk van Sly Stone.

De eerste stap naar meer credibility werd in 1995 gezet door D’Angelo, die een jazzy soulvariant introduceerde: de nu soul. D’Angelo trok resoluut de intellectuele kaart. Nu soul blijft ook nu een voedingsbodem voor experimenten: Bilal leeft zich uit in vocale acrobatieën, Jaguar Wright vindt haar heil in het scatten en improviseren, disciplines die uiteraard van de jazz zijn overgenomen. Angie Stone, begiftigd met een honingzoete stem, zette niet enkel een kind op de wereld met D’Angelo, ze had ook een hand in het succes van zijn debuut Brown Sugar. Na de breuk met D’Angelo ging ze haar eigen weg. Ze blijkt niet geïnteresseerd in een rockcrossover à la Macy Gray, maar blijft dicht bij de bron van soul en gospel.

Het gevaar van de sérieux van de ‘nu soul’ werd heel acuut op de recentste cd’s van Lauryn Hill en Erykah Badu: hun oeverloze spirituele gezwets mist vitaliteit. Lijnrecht daartegenover staan de opwinding en de sex appeal van Destiny’s Child en TLC. Akkoord, het zijn mooie gezichtjes, maar ze hebben ook iets te vertellen. Het christelijke Destiny’s Child, waarvan Beyoncé Knowles de spil vormt, trekt bewust een lijn tussen sensueel en seksueel expliciet. De groep daagt uit, maar behoudt haar klasse. Door de samenwerking met Timbaland en Missy Elliott realiseerde Destiny’s Child een fijne mix van rauwe beats, barokke samples en gedurfde vocale harmonieën. Beyoncé Knowles heeft de soul met power van Tina Turner voor ogen. In Oor vertelde ze over haar grote voorbeeld: ‘Zij is gekleed als een echte vrouw, maar gedraagt zich als een man. Ze is niet klein te krijgen. Dat krachtige gevoel wil ik ook proberen uit te drukken.’

Bij TLC is eerlijkheid het sleutelwoord. Vooral Lisa ‘Left Eye’ Lopes, die zich sinds 1992 opwierp als de creatieve motor van het trio, droeg altijd het hart op de tong. Ze was hyperactief, gedreven door geldingsdrang na een pijnlijke jeugd. TLC was onder haar impuls een geval apart. Een single als No Scrubs getuigde van een feministische ideologie, hun video’s waren sur- realistisch, hun teksten compromisloos. Lopes liet jammer genoeg op 25 april het leven in een auto-ongeval. TLC bevond zich toen halverwege de opnames van een nieuw album. De andere twee meisjes grasduinden in het geluidsarchief dat Lisa naliet, om toch nog zoveel mogelijk raps van haar op 3D te krijgen. ‘Ik denk dat ze heel trots zou zijn geweest op dit album’, meende Rozanda ‘Chilli’ Thomas in Rolling Stone. Wat de toekomst zal geven, daar heeft zij zelf het raden naar. Ze beseft maar al te goed dat TLC nood had aan Lopes’ persoonlijkheid. (Ook Aaliyah – alweer een ontdekking van Timbaland en Missy Elliott – verongelukte dit jaar; ook zij is na haar dood zo mogelijk nóg populairder geworden.)

In 1994 kon Mary J. Blige nog volkomen onbedreigd de titel Queen of Hip Hop Soul dragen. Nu staan er heel wat te dringen om haar van de troon te stoten, zoals Truth Hurts, Tweet, Brandy en India. Arie. De concurrentie wordt alsmaar groter, te meer omdat de Britten zich nu ook mengen in het debat. Nadat de UK garage enkele jaren geleden de two-step baarde, zette de Britse scene een serieuze inhaalbeweging in. The sound of young Britain combineert elementen van hiphop, r&b en dancehall reggae. Boegbeelden van de UK garage zijn So Solid Crew, een streetwise collectief uit Zuid-Londen. Ondergronds maakten zij heel wat los bij de Engelse jongeren, de muziekindustrie had er totaal geen vat op. Ms. Dynamite werd door deze kleine revolutie aangestoken. Op haar 14e speelde ze al MC in clubs. Na gastoptredens bij So Solid Crew maakte ze enige tijd geleden brokken met haar debuutalbum A Little Deeper. Omdat ze op de barricades staat tegen alle mogelijke vooroordelen, werd ze gebombardeerd tot spreekbuis van een generatie, zoals Lauryn Hill in Amerika.

Craig David had op zijn 18e al zijn eerste hit te pakken met Re-Rewind (The Crowd Says Bo Selecta), geproduceerd door Artful Dodger. Het werd dé hymne van de garage underground. Zijn soloalbum Born To Do It fungeerde als breekijzer voor de Britse r&b. Door New York als tijdelijke verblijfplaats te kiezen, kon David ook de VS inpalmen. Het succes smaakt eens zo zoet omdat zijn Britse kijk op r&b niet aan de Amerikaanse markt werd aangepast. ‘Toen ze me vroegen om baggier kleren te dragen omdat dat in Amerika ‘in’ is, weigerde ik. Ik ben van Groot-Brittannië. Ik toon me zoals ik ben’, legt hij uit in Q. ‘Ik breng Britse geluiden en stijlen mee, maar tegelijk ben ik opgegroeid met r&b, hiphop en soul uit Amerika. Ik weet dus hoe de muziekcultuur daar in elkaar zit. Ik kan beide in balans houden. Wellicht is het net omdat ik iets nieuws te bieden heb, dat ik de Amerikanen aanspreek.’ David onderscheidt zich vooral door zijn talent om popgevoelige songs te schrijven. Dat is eveneens een pluspunt voor Beverley Knight, zoals ze bewees op haar album Who I Am. Ook zij gaat er prat op dat ze weliswaar beïnvloed is door soul en gospel, maar dat ze er niettemin een Britse stempel weet op te drukken. ‘Hoewel r&b zijn wortels in de VS heeft, is mijn sound toch onmiskenbaar Brits. Die muziek is vanuit Amerika naar Engeland overgewaaid en wordt hier door een filter van reggae en pop gehaald.’

Van de status van r&b-arties- ten kunnen blanke popsterren vaak enkel nog dromen. De mainstream-popzangeressen die met r&b stoeien, zijn dan ook niet meer te tellen: Anastacia, Shakira, Pink, No Doubt, Jennifer Lopez, de lijst is lang. Eerder hadden The Neptunes al Britney Spears een ondeugende metamorfose meegegeven via de singles I’m A Slave 4 U en Boys.

Nelly noemde het onlangs in NME niet minder dan een triomf: hoewel de rock-‘n-roll van zwart Amerika twee decennia lang werd gecensureerd, gedenigreerd en onderdrukt – Virgin Radio weigert overigens nog altijd r&b en hiphop te draaien -, is ‘zwarte muziek’ er nu eindelijk in geslaagd commerciële dominantie te bereiken, zonder artistiek te verwateren of uitverkoop te houden.

Door Peter Van Dyck

Hiphop blijft een mannenbastion. In de r&b daarentegen zijn de vrouwen aan de macht.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content