Op de première van Jack Ryan: Shadow Recruit ontbrak de geestelijke vader van de Amerikaanse spion. Tom Clancy overleed enkele maanden geleden op 66-jarige leeftijd. Op zijn literaire kwaliteiten waren weinigen jaloers, op zijn zakelijke des te meer. Hoe word ik een schatrijk schrijver in tien stappen.

1 CHARMEER DE PRESIDENT

Verzekeringsmakelaar Tom Clancy krijgt voor zijn eerste boek amper 5000 dollar van een in maritieme oorlogskunde gespecialiseerde uitgeverij. Maar via via belandt The Hunt for Red October (1984) bij president Reagan die het ’the perfect yarn’ noemt. Op slag kopen 2,3 miljoen Amerikanen de spannende militaire thriller. Clancy is gelanceerd en zal de ene bestseller na de andere schrijven. Hij beweert dat hij ook zonder Reagans reclame opgemerkt zou zijn, maar draagt Executive Orders (1996) voor alle zekerheid toch op aan zijn fan en politiek idool: ‘To Ronald Wilson Reagan, Fortieth President of the United States: The Man Who Won the War.’ Welke oorlog is niet bekend.

2 VRIJ DE PATRIOT OP

‘Why can’t an American do this?’ vraagt Clancy zich af na het lezen van The Day of the Jackal van Frederick Forsyth en de vaststelling dat Britten het spionagegenre monopoliseren. Weg met Britse excentriekelingen als James Bond! Als de wereld gered moet worden, zal Jack Ryan dat wel doen. Ryan is de natte droom van elke Amerikaanse patriot, een doodgewone kerel die een gegeven woord nooit breekt, maar als Amerika bedreigd wordt, staat er geen maat op zijn moed. Een Nobelprijs win je er niet mee, maar de miljoenen stromen binnen.

3 WORD MASTER OF WAR…

Een meester van de volzin kun je Clancy niet noemen. Maar hij weet waarover hij schrijft: accurate, gedetailleerde beschrijvingen van spionagetechnieken, militaire technologie en moderne oorlogsvoering worden een handelsmerk. Aan fouten in de Jack Ryan-films kan hij zich doodergeren. Zijn kennis van de militaire wereld is zo groot dat de media de schrijver voortdurend opvoeren als expert. Clancy zelf heeft zijn leven nooit moeten wagen: hij is te bijziend voor het leger.

4 … EN VRIEND MET DE CIA

Dat hij een kernonderzeeër kan beschrijven als ware het zijn woonkamer en militaire operaties alsof hij er bij is, dwingt het respect af van verschillende militaire instanties. Dat hij de gemiddelde Amerikaan verzekert van de militaire superioriteit van zijn land, zal ook wel geholpen hebben, net als het feit dat er eindelijk ook eens een schrijver is die de CIA ophemelt. Clancy raakt embedded tot in de hoogste regionen. Uiteindelijk is zijn expertise zo groot dat CIA, FBI en consorten hem inhuren voor lezingen. In interviews mag hij graag pochen met zijn vriendschap met viersterrengeneraals. Lastige vragen wimpelt hij af met ‘classified!’

5 SCHRIJF ALTIJD HETZELFDE BOEK, MAAR GA MEE MET JE TIJD

The Hunt for Red October is Clear and Present Danger (1988) niet en Rainbow Six (1998) is geen Bear and the Dragon (2000). Clancy zoekt en vindt variatie voor zijn technothrillers en er valt altijd wel nieuwe hardware te beschrijven. Maar het idee blijft telkens dat je niet paranoïde genoeg kunt zijn, de VS heeft overal vijanden maar gelukkig is er altijd Jack Ryan of een andere, door en door Amerikaanse, mannelijke, blanke held. Clancy’s eerste romans spinnen garen bij de Koude Oorlog. De schrijver paniekt niet wanneer die voorbij is. In de jaren negentig speurt hij verwoed naar een nieuwe waardige tegenstander voor de VS. Onder meer drugskartels, terrorisme en een economisch sterk geworden China probeert hij uit.

6 VOORSPEL 9/11

Clancy zoekt dus al voor 9/11 zijn heil in terrorisme als grote bedreiging voor Amerika. Straffer nog, in Debt of Honor (1994) doet een Japanse ultranationalist een Boeing 747 crashen op het Capitool. De president en het gros van de Congresleden komen om en Amerika staat aan de rand van de afgrond. Jack Ryan springt in de bres als president ad interim. Clancy klopt er zichzelf later niet voor op de borst. ‘Osama Bin Laden heeft me nooit fanmail gestuurd, zoveel boeken heb ik heus niet verkocht in Afghanistan. Als ik de toekomst voorspellen kon, dan zat ik nu in Wall Street.’

7 ONDERHANDEL EN ONDERNEEM

‘Hij zal meer herinnerd worden voor zijn ondernemerschap dan voor zijn zinnen’, schrijft The Guardian na Clancy’s overlijden. Dat ligt niet altijd aan zijn zinnen. Clancy onderhandelt recordvoorschotten op zijn boeken. In de jaren negentig is hij met John Grisham en J.K. Rowling de enige schrijver die van een eerste druk meer dan 2 miljoen exemplaren verkoopt. En hij is een gewiekste ondernemer die niet enkel boeken en de bijbehorende filmrechten verkoopt, maar zich ook inlaat met tv-series en games en daar telkens de interessantste zakelijke constructie voor opzet.

8 LAAT HET SCHRIJVEN AAN EEN ANDER

In 2002 schrijft het zakenblad Forbes dat Clancy een gegarandeerde bestseller kan produceren door twee woorden te schrijven: Tom Clancy. Dat slaat erop dat Clancy voor bepaalde van zijn romanseries andere schrijvers het werk laat doen. Tom Clancy is een merk geworden.

9 LAAT HET GAMEN AAN EEN ANDER

In 1996 is Clancy medeoprichter van gameontwikkelaar Red Storm Entertainment. Personages en verhalen van die games worden gebaseerd op boeken zoals Rainbow Six. Of omgekeerd. Tom Clancy laat Raymond Benson, schrijver van nieuwe James Bondavonturen, onder een pseudoniem boeken schrijven die de mosterd halen bij een van de populairste stealthgameseries: Tom Clancy’s Splinter Cell. In 2000 wordt Red Storm Entertainment voor grof geld verkocht aan Ubisoft. Het Franse mediabedrijf blijft Clancy’s naam aan de spellen verbinden, hoewel hij er eigenlijk niets meer mee te maken heeft.

10 EN BESCHERM JE FORTUIN

Het fortuin van wijlen Tom Clancy werd op 220 miljoen euro geschat. Niet slecht voor een schrijver, toch. Vergaarde rijkdom moet je ook kunnen beschermen, easy voor een beetje gehaaide zakenman en wapenfreak. Wanneer Clancy in 1997, na 28 jaar huwelijk, van zijn eerste vrouw scheidt, regelt hij het zo dat ze een aandeel krijgt in de boekenreeks Op-Center. Wanneer hij die reeks niet langer promoot, is zijn ex gezien en ze stapt naar de rechtbank. Bij Clancy de deur platlopen, zou geen goed idee geweest zijn. Hij beschermt zijn 160 hectare groot landgoed met een tank uit WO II, de M4A1 om precies te zijn.

NIELS RUELL