De reislustige Teju Cole neemt de wereld in het vizier en laat thuisblijvers genieten van zijn scherp oog. Zijn nieuwe essaybundel is een ode aan onze planeet, aan de mensen die haar bevolken, en de kunst die haar mooier maakt.
Halverwege zijn bundel wijdt Teju Cole, van wie u dringend de roman Open stad (2012) moet lezen, twee essays aan president Obama. In het eerste, De herdruk, beschrijft hij zijn euforisch gevoel wanneer hij op verkiezingsdag nagelbijtend het nieuws volgt: zal een Afro-Amerikaanse man erin slagen Het Witte Huis te veroveren? Hoewel Cole zijn reserves uit tegenover het politieke proces, gaat hij voor dag en dauw stemmen, en ja, hij voelt extase wanneer Obama de nodige staten binnenhaalt. Er wordt gezongen en gehuild. In het tweede Obama-essay, Een lezersoorlog, is Cole vernietigend voor de bejubelde en met de Nobelprijs voor de Vrede bekroonde president. De manier waarop Obama met drones laffe aanvallen uitvoert op een burgerbevolking, stoot hem zeer tegen de borst, vooral omdat die drones zelden zo precies bombarderen als voorspeld – de collateral damage is veel groter dan de VS laten uitschijnen.
Het zijn sleutelteksten in de bundel. Cole laat zijn licht schijnen op een waaier aan onderwerpen, maar in bijna elke tekst lees je een afkeer van geweld, een genadeloze veroordeling van elke daad van agressie. Omdat hij zelf een begenadigd fotograaf is, reserveert hij in de bundel een apart deel voor zijn liefde voor de fotografie. Aanvankelijk contempleert hij over de stortvloed aan beelden die dagelijks gemaakt worden en bespreekt hij kunstenaars die met die nimmer aflatende beeldstroom aan de slag gaan, maar zijn beste teksten reserveert hij voor oorlogsfotografen, zij die de gruwel zichtbaar maken. Vietnam-verslaggever Eddie Adams passeert de revue, maar ook voor Magnumfotograaf Peter van Agtmael, die in zijn Disco Night Sept. 11 de Afghaanse oorlog volgt, maakt hij een lovende pagina vrij: ‘Het boek zette me aan het denken zoals elk boek over oorlogsfotografie zou moeten doen: wat is hier verdomme aan de hand?’
Elk essay van Cole is een strijd. Meestal een gevecht om vergankelijke schoonheid te beschrijven en dus te vrijwaren van de ondergang – lees zijn ontroerend verslag over zijn bedevaart naar het verwaterde graf van W.G. Sebald – maar in een grappige tekst over Derrida sluipt ook omgekeerd venijn: telkens als Cole niet kan slapen bekijkt hij een YouTube-filmpje van de filosoof; hij tikt het associatieve geklets van Derrida simpelweg uit en jawel, zelfs jouw ogen vallen toe. Ook tijdens een ontmoeting met leermeester V.S. Naipaul kan hij het niet laten om plaagstootjes uit te delen.
Net als Cees Nooteboom bewandelt Teju Cole de aarde en brengt hij verslag uit van wat hij ziet en ervaart. Dat doet hij met eruditie en met een stilistisch gespierde pen. Cole is gul als het om schoonheid gaat, en ongenadig streng wanneer lelijkheid en geweld die schoonheid dreigen te vernietigen. Het is een eer en een plezier om aan zijn zijde mee te mogen reizen.
VERTROUWDE EN VREEMDE DINGEN ****
Teju Cole, De Bezige Bij (originele titel: Known and Strange Things), 400 blz., ? 24,99.
RODERIK SIX
CENTRALE ZIN Toch hebben we ons laten verleiden tot een oorlog zonder einde, en tot het begaan van wreedheden die in de mentale atmosfeer blijven hangen als rituele verontreiniging.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
