James Bond keert met ‘Casino Royale’ terug naar zijn roots, al werd Ian Flemings allereerste 007-roman al twee keer eerder verfilmd. Of niet? De kroniek van de ultieme Bondfilm, shaken ánd stirred.

1953

Tussen 15 januari en 18 maart 1952 schrijft Ian Fleming – zelf ooit spionageofficier bij het Britse leger – zijn eerste Bondroman in zijn Jamaicaanse villa Goldeneye. Hoewel Casino Royale aanvankelijk maar een bescheiden hitje blijkt, wordt Fleming al kort na de publicatie in 1953 door filmproducenten gecontacteerd. De eerste gesprekken met Hollywoodmogol Alexander Korda springen af, maar aangezien Fleming dringend geld nodig heeft om zijn mondaine levensstijl te bekostigen, kan producer Gregory Ratoff hem in mei 1954 wél overtuigen. Voor amper 1000 dollar huurt Ratoff de rechten op Casino Royale voor een periode van zes maanden.

1954

Ratoff klopt aan bij de Amerikaanse tv-zender CBS, die besluit er een zestig minuten durende episode van hun live uitgezonden suspenseserie Climax! van te maken. In de rol van CIA-agent Jimmy Bond (sic) wordt B-ster Barry Nelson gecast, terwijl slechterik LeChiffre wordt neergezet door Peter Lorre, de karakteracteur uit Casablanca en The Maltese Falcon die al geruime tijd over zijn hoogtepunt heen is. Veel heeft de tv-uitzending niet om het lijf en 52 jaar na dato valt Bonds debuut alleen nog te genieten als grappig curiosum. Toch vermoedt Ratoff dat er méér in zit: hij koopt de rechten definitief op voor nog eens 6000 dollar.

1960

Flemings boeken worden alsmaar populairder (ook Live and Let Die, Moonraker, Diamonds are Forever, From Russia with Love, Dr. No én For Your Eyes Only zijn inmiddels gepubliceerd) en rond de filmrechten op de Bondfranchise – minus het al verkochte Casino Royale dus – ontstaat een bidding war. Uiteindelijk is het producent Harry Saltzman die aan het langste eind trekt en vrijwel onmiddellijk een partnership aangaat met Albert R. Broccoli onder het vaandel EON Productions.

1960

Zes jaar lang blijft het Casino Royale-project onaangeroerd in Ratoffs schuif liggen, hoewel 007 uitgroeit tot een culticoon. Wanneer Ratoff in 1960 overlijdt, aarzelt Charles K. Feldman – producent en baas van Famous Artists, Hollywoods machtigste impresariaat – geen seconde om de weduwe van zijn ex-klant 75.000 dollar te betalen voor de rechten op Casino Royale: de enige titel die niet bij Saltzman en Broccoli en dus bij de concurrenten van EON Productions en verdeler United Artists zit.

1962

Saltzman en Broccoli brengen de eerste Bondfilm Dr. No uit (Flemings meest rechtlijnige en makkelijkst te verfilmen plot, volgens de makers) met de relatief onbekende Schot Sean Connery in de rol van MI-6’s meest sexy en doortastende topspion. De film kost amper 1,1 miljoen dollar, maar brengt wereldwijd 60 miljoen op. Genoeg voor een heuse Bondhype en groen licht voor opvolgers From Russia with Love (1963), Goldfinger (1964) en Thunderball (1965).

1964

Saltzman, Broccoli én Feldman onderhandelen over het gezamenlijk produceren van Casino Royale in de officiële Bondreeks. Zonder succes evenwel: Feldman wijst het voorstel van Saltzman en Broccoli (500.000 dollar plus een percentje) af en eist 75 procent van de winst.

1965

Een artikel in The Daily Express meldt dat Charles K. Feldman ‘met Casino Royale een komische Bondfilm in gedachten heeft, met Terence Cooper als 007 en de populaire komiek Peter Sellers.’ Het nieuws over Cooper blijkt voorbarig maar de rest klopt wel: Feldman – die in zee gaat met filmstudio Columbia – blijkt van mening dat enkel een chique Bondparodie kans maakt om de hyperpopulaire spion van Saltzman en Broccoli aan de kassa te verslaan, terwijl hij naast Sellers ook Orson Welles, Woody Allen, ex-Bondgirl Ursula Andress, John Huston én David Niven als de oudere Sir James Bond weet te strikken. Zijn geheime plannetje om ook Connery aan boord te halen als 007 gaat niet door aangezien de gehaaide Schot één miljoen pond vraagt.

Januari 1966

Hoewel het script nog voortdurend wordt herwerkt (zelfs Joseph Heller, Billy Wilder, Peter Sellers, Woody Allen en Terry Southern pennen mee) wordt in januari met de productie van Casino Royale gestart in de Londense Shepperton Studios, maar algauw stapelen de problemen zich op. Spilfiguur daarin: Peter Sellers, die voortdurend te laat komt, de door hemzelf ingehuurde regisseur Joe McGrath laat ontslaan en wat later ook acteur John Bluthal eruit wil, die volgens de neurotische topkomiek ’tegen hem samenzweert’. Bovendien wil Sellers dat een ongebruikte set onmiddellijk terug wordt afgebroken omdat ‘hij er nachtmerries van krijgt’, terwijl hij verder weigert samen te acteren met Orson Welles (die de schurk LeChiffre vertolkt, weliswaar enkel om zijn eigen Fallstaff-adaptatie Chimes at Midnight te bekostigen) nadat die tijdens een setbezoek van prinses Margaret met meer egards werd behandeld dan Sellers. Feldman ziet de productiekosten oplopen en neemt enkele noodmaatregelen: McGrath wordt vervangen door John Parrish, maar die moet zich enkel met de Sellers-scènes inlaten. Ervaren rot John Huston (regisseur van The Maltese Falcon, The Misfits en andere klassiekers) blikt ondertussen in de Elstree Studios en op locatie in Ierland de scènes met David Niven in. Hustons motivatie: ‘Ik moet dringend mijn gokschulden afbetalen.’

Juli 1966

De productieperikelen worden alsmaar erger en nog eens drie regisseurs worden erbij gehaald: de ervaren Val Guest, die in Berlijn de scènes met Bonds dochter draait; Ken Hughes, die nog elders met Woody Allen aan de slag gaat én Robert Talmadge die zich mag ontfermen over de stuntscènes. Ondertussen is Sellers er sinds de dag dat zijn contract afliep voorgoed vandoor hoewel zijn werk nog steeds niet af is. Om totale chaos te voorkomen wordt het scenario nog maar eens aangepast en blijven de camera’s draaien tot in november. Aan Feldman en Guest – die de unieke credit van ‘co-ordinating director’ begrijpelijkerwijs weigert – de quasi onmogelijke taak om uit het geschoten materiaal een coherente film te monteren.

April 1967

Casino Royale, een schizofrene Columbiafilm waarin nog amper wat van Flemings roman te bespeuren valt, gaat met een half jaar vertraging in première, maar wordt niet de riante flop waarvoor wordt gevreesd. Hoewel de peperdure Bondparodie – kostenplaatje: 12 miljoen dollar, of het dubbele van de originele begroting – op hoongelach wordt onthaald, brengt hij toch 19 miljoen dollar op. Slechts twee films doen het dat jaar beter: de Disneytekenfilm Jungle Book én… de officiële Bondfilm You Only Live Twice, hoewel die duidelijk lijdt onder de concurrentie van die andere 007 en minder sterk scoort dan de vorige episodes.

1974

Na tien jaar en negen gezamenlijk geproduceerde Bondfilms heeft Saltzman er genoeg van. Hij verkoopt zijn aandelen aan United Artists en zijn kompaan Albert ‘Cubby’ Broccoli, die er meteen zijn stiefzoon Michael Wilson en zijn dochter Barbara bij haalt. Die nemen het definitief van hem over vanaf Licence to Kill (1989) en zetten na zijn dood in 1996 de familiale Bondenterprise probleemloos verder.

1999

Het Casino Royale-spook doemt opnieuw op wanneer Sony Entertainment, dat inmiddels Columbia heeft overgenomen en dus de rechten bezit op Casino Royale, aankondigt ook een serieuze en loyale versie van Flemings eerste Bondroman te maken. MGM – de filmstudio die sinds de fusie met United Artists de Bondfranchise beheert – is vanzelfsprekend not amused en dient een schadeclaim in van 40 miljoen dollar. Een compromis komt uit de bus: Sony betaalt MGM 5 miljoen en bergt zijn plannen weer op. Nog datzelfde jaar betaalt MGM 10 miljoen dollar aan Sony – het moederbedrijf van Columbia – voor de rechten op Casino Royale waardoor het eindelijk de hele cataloog bezit.

2005

Een ironische speling van het lot: Sony koopt MGM (en co-copyrighthouder United Artists) op en kondigt meteen weer zijn plannen voor een ‘serieuze Casino Royale‘ aan. Releasedatum van de 21e officiële Bondfilm, de eerste die onder het vaandel van Columbia zal worden uitgebracht: 22 november 2006. Daniel Craig leert alvast zijn wodka-martini’s schudden en oefent zijn double entendres in om op 14 oktober te worden voorgesteld als de nieuwe, blonde Bond.

Door Dave Mestdach