DOE DE BECHDELTEST
In het zog van Netflix is ook de hitserie Orange Is the New Black in het land. De overwegend vrouwelijke en gekleurde cast van de gevangenisserie is voldoende om ze als grensverleggend te omschrijven, maar breekt ze ook met de traditie dat tv-series met veel vrouwen uitsluitend voor een vrouwelijk publiek bestemd zijn? En slaagt ze op de Bechdeltest voor mannen?
Hurry up in here, there better be some hot water left!’
‘Okay, alright, I’m done, I’m totally out…’
‘Ooh you got some nice titties. You got them tv-titties, standing up on their own, all perky and everything.’
‘Uh, thanks?’
Een halve minuut durende douchescène die meteen vier paar blote borsten en behoorlijk wat schaamharen telt, meer had Jenji Kohan (Weeds) niet nodig om haar Orange Is the New Black te doen slagen voor de Bechdeltest. Met gouden ster, een bank vooruit en een lange, lebberende kus van de juf.
Voor wie nog niet genoeg interviews met Lena Dunham heeft gelezen om te weten wat de Bechdeltest is: het meetsysteem om fictie te testen op seksisme is gebaseerd op drie ogenschijnlijk poepsimpele voorwaarden. In het verhaal moeten minstens twee vrouwelijke personages (1) op een gegeven moment een gesprek met elkaar aangaan (2) over een ander onderwerp dan mannen (3). Kan niet misgaan, denkt u dan, maar vertrouw er maar op dat de Hollywoodbonzen onze culturele bagage behoorlijk overhoop zullen halen. Harry Potter, TheLord of the Rings en de originele Star Wars-trilogie vormen samen vijfendertig uur cinema, maar daarin worden zelfs geen paar seconden gewijd aan het uitdiepen van de vrouwelijke personages. Ook uit het recentste lijstje Oscar-genomineerden slaagden slechts vier van de negen prenten voor de test, met winnaar 12 Years a Slave als twijfelgeval.
BELACHELIJK LAGE LAT
Natuurlijk is de Bechdeltest een meetsysteem met vele gebreken, dat niet eens ingaat op de manier waarop die converserende vrouwen afgebeeld worden. Zo is wat gesnater over nagellak in American Hustle (2013) al voldoende om de film te doen slagen. Maar net omdat de lat zo belachelijk laag ligt, is het verbazingwekkend dat niet meer titels, zij het per ongeluk, erover wippen en het groene vlagje krijgen op Bechdeltest.com. Ook populaire tv-series als Breaking Bad, The Office en zelfs 30 Rock, dat nota bene rond een vrouwelijk personage is opgetrokken, slagen er niet in om in elke aflevering een betekenisvol gesprek tussen twee vrouwelijke personages in te lassen. Deprimerend? Een beetje. Alarmerend? Reken maar.
Films of series met hoofdzakelijk vrouwen in de hoofdrol worden bovendien nog te vaak (onterecht!) afgedaan als een aparte niche, enkel bestemd voor vriendinnenavonden gedrenkt in liters witte wijn en makarons, maar ondraaglijk voor De Echte Man. De programmatie van die series op de zogenaamde ‘wijvenzenders’ werkt die perceptie nog in de hand.
HANDSPIEGELTJE TUSSEN DE BENEN
En dan is er nu dus Orange Is the New Black, gebaseerd op het gelijknamige boek van ex-gevangene Piper Kerman. De serie probeert vooroordelen te doorbreken en minderheden een stem te geven. Ze serveert een unieke blik achter de muren van vrouwengevangenis Litchfield. Daar wordt de kijker aanvankelijk op sleeptouw genomen door Piper Chapman (Taylor Shilling), een jonge blanke vrouw die haar verlovingsring, artisanale handzeep en meergranenbagels moet achterlaten voor celblok H omdat ze tien jaar geleden geld over de grens smokkelde voor haar dealende vriendinnetje. Vijftien maanden moet ze uitzitten, een tamelijk lichte straf die Piper volgens enkele van haar medegevangenen vooral te danken heeft aan haar lichte huid en haren. White girl problems.
Naarmate de serie vordert, wordt Chapmans verhaallijn echter opgeslokt door die van een steeds groter wordende groep protagonisten van alle huidskleuren, leeftijden, geaardheden en gewichten die proberen samen te leven in de krappe ruimtes van de penitentiaire instelling. Ondanks contrasterende waardensets en strafmaten zien we vriendschappen ontstaan tussen de veroordeelde vrouwen, die allemaal verschillende redenen hebben om elkaar op te zoeken. Vaak omdat ze hun moedertaal of drugverleden delen, soms in ruil voor binnengesmokkelde mascara of omdat ze elkaar oprecht graag mogen, en af en toe omdat ze gewoon snakken naar een orgasme.
Niet bepaald kumbayah, maar wel kudos. Heel wat scriptschrijvers hadden het decor van een vrouwengevangenis maar wat graag als excuus gebruikt om een overdosis drama, jaloezie en bitch fights op de kijker los te laten.
MET LATEX HANDSCHOENEN
Orange Is the New Black kiest ook voor zwaardere thema’s als verkrachting, eenzaamheid, ziekte, genderfluïditeit, drugs en racisme, maar behandelt deze onderwerpen zoals uw iets te amicale huisarts uw prostaat: meedogenloos maar respectvol, met latex in plaats van met fluwelen handschoenen en met de nodige ongepaste mopjes. Het moment waarop een transgenderpersonage (gespeeld door transgenderactrice Laverne Cox) middels een zelfgetekende doorsnede van een vagina aan haar tafelgenoten uitlegt dat de ‘cunt’ uit meer dan één gaatje bestaat – ’trust me, I designed one myself’ – is puur televisiegoud en doet zelfs de beroemde ‘up the butt’-scène uit Sex and the City verbleken.
Kohan laat de hoofdpersonages niet worstelen met hun identiteit, en zet hun seksuele voorkeur of huidskleur niet extra in de verf. Iedere inmate heeft haar karakter, verleden en kerfstok waarmee de schrijvers boetseren tot ze een goed uitgebalanceerd driedimensionaal personage kunnen neerzetten. Personages die menselijk zijn. Personages die sympathie opwekken. Personages waarin zelfs bange, blanke, hetero-normatieve middenklassertjes als ondergetekende zich soms kunnen herkennen.
GÊNANT WEBCAMINCIDENT
Hoe realistischer de vrouwen afgebeeld worden, hoe bekaaider de mannen er afkomen. Pipers verloofde, Larry, wordt gespeeld door Jason Biggs, een man die het sowieso niet al te nauw neemt met het grondig screenen van zijn personages alvorens zijn poot onder een contract te zetten. Larry is het grootste lulletje rozenwater in de geschiedenis der lulletjes rozenwater. Hoewel zijn situatie allesbehalve makkelijk moet zijn – na jaren ontdekken dat je verloofde een lesbisch en crimineel verleden heeft – worden zijn problemen herleid tot een zoektocht naar de lekkerste manier om te masturberen. De zeldzame momenten waarop hij zijn toeter – voor zover we weten – niet in de hand heeft en probeert te luisteren naar Pipers moeilijkheden, misbruikt hij achteraf om zijn schrijverscarrière een boost te geven. Hij pent een krantencolumn waarin hij wat Piper doormaakt beschrijft als ‘hun strijd’ en verblijdt zichzelf daarna met een tripje naar Whole Foods voor een zakje heerlijke geroosterde amandelen met een suikerlaag en een nieuwe tube glijmiddel. The struggle.
De rest van de mannelijke cast mag evenmin schitteren. Het lijkt alsof het voltallige gevangenispersoneel bestaat uit zielige venten die thuis onder de knoet liggen en blij zijn dat ze op het werk de scepter (lees: penis) kunnen zwaaien. Met uitzondering van opzichter Bennett – een broekventje dat zijn praktijkervaring allicht in een Playmobilgevangenis heeft opgedaan – spreken de mannen in Litchfield op een belachelijk degraderende, objectiverende manier over de vrouwen voor wie ze verantwoordelijk zijn, alsof het script hen alle topics die deze serie wil aankaarten – homofobie, racisme, seksisme – in de mond legt. De cipiers zijn zo karikaturaal – de boeven uit Home Alone zijn er niets bij – dat Kohan niet eens de moeite had moeten doen om de personages een naam te geven: bad guy 1, 2 en 3 waren ruimschoots voldoende geweest.
REVERSED BECHDEL?
Het pleiten voor een soort omgekeerde Bechdeltest in het voordeel van mannen wordt doorgaans op hoongelach onthaald, aangezien zij voldoende aanwezig zijn op uw beeldscherm. Maar als we de test – puur voor de lol – toepassen op Orange Is the New Black, dan is Kohan flink gebuisd.
Het is jammer dat een serie die zodanig prat gaat op de gelijkwaardigheid van de door media gemarginaliseerde bevolkingsgroepen haar punt niet kan maken zonder een van de dominante groepen, de blanke man, te kakken te zetten. Homofobie, racisme en seksisme zijn immers geen uitsluitend door mannen veroorzaakte vooroordelen, het zijn diepgewortelde maatschappelijke fenomenen die uit de weg geruimd moeten worden. Populaire cultuur is een uitstekende manier om daarmee te beginnen.
Hoewel Orange Is the New Black een prima reeks is die een lans breekt voor de representatie van etnische minderheden, travestie en homofilie, zijn de makers zelf niet helemaal onschuldig. Zolang het portretteren van sterke vrouwen ten koste moet gaan van mannen zullen zogenaamde ‘vrouwenseries’ altijd voor vrouwen blijven. All rise.
DOOR KATRIN SWARTENBROUX
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier