De wereld draait door

De cd is (bijna) dood, leve het vinyl! In de oorlog tegen internetpiraterij en copyrightdiefstal krijgt de muziekindustrie hulp uit onverwachte hoek. De analoge langspeelplaat is terug van nooit helemaal weggeweest. Tijd voor enkele startertips.

Het is zwart, draait al meer dan vijftig jaar rondjes en er komt muziek uit – rara, wat is het? Een tip: de meeste mensen hebben er al één van dichtbij gezien, maar wie geboren is na de wereldbeker voetbal in Mexico heeft er meer dan waarschijnlijk nooit eentje correct behandeld. We hebben het over de gouwe ouwe grammofoonplaat.

De oudste geluidsdrager uit de geschiedenis werd al talloze keren ten dode opgeschreven. De eerste keer al begin jaren 20, toen platenproducenten en -verkopers onheil zagen in de opkomst van de radio. De populaire concerto’s en opera’s van toen werden nog op bakeliet gestanst, pas in 1946 werd de vinylplaat in haar huidige vorm commercieel verkrijgbaar. Sindsdien overleefde de schijf polivinylchloride van dertig cm in doorsnee alle trends. Of kent u iemand die nog middels audiocassette, 8-Track of MiniDisc naar zijn muziek luistert? In de jaren 90 toonden de Compact Discs zich de nagels aan de doodskist van het vinyl. De digitale schijfjes zijn goedkoper om te produceren en worden geprezen als onverwoestbaar en onverslijtbaar. De grote platenfirma’s, rijk geworden op de rug van de elpee, lieten het bejaarde medium vallen als een zakdoek die zopas door een leprapatiënt is gebezigd. En toen moest de MP3 nog komen…

Maar zie! Vinyl is er nog steeds en is sinds enkele jaren zowaar aan een succesvolle comeback bezig. Steeds meer muziekfans bekeren zich tot het Zwarte Goud, verkoopcijfers van albums gaan sinds midden jaren 2000 in stijgende lijn. Jack ‘de coolste rocker ter wereld’ White ziet in vinyl zelfs de toekomst van de muziek. Herboren adepten wezen echter gewaarschuwd: de wondere wereld der vinyl ligt bezaaid met valkuilen en dwaalsporen.

Goede gear

Laten we beginnen bij de hardware. Zelfs de mooiste platencollectie is niets waard zonder de gepaste uitrusting. Beknibbel niet op uw platenspeler! Sommige draaitafels van de nieuwste generatie, zoals de modellen van het merk LENCO, zijn uitgerust met een ingebouwde USB-ingang – handig voor wie de oude singlecollectie van nonkel-dj wil digitaliseren. De speciale naalden zijn echter niet altijd van de beste kwaliteit én kunnen zelfs schadelijk zijn voor uw vinyl. De beste pick-upnaalden worden gemaakt van saffier of diamant, zoals gebruikt in de spelers van Rega. Door audiofielen wordt Rega aangewezen als hét merk voor de ultieme hifi-belevenis – met een strak design komt het trouwens ook visueel goed uit de hoek. Voor de iets ondiepere geldbuidel zijn de toestellen van Marantz of Pro-ject een mooi ogend én klinkend alternatief. Slaapkamerdeejays in spe moeten bij de Technics-1200 zijn, sinds 1972 het speeltuig bij uitstek voor onze scratchende en beatmixende medemens. Opgelet, geruchten als zou fabrikant Panasonic binnenkort de stekker uit de productie trekken, worden steeds hardnekkiger.

Rewind!

Oké, alles geïnstalleerd, klaar voor gebruik – en dan nu: muziek! Meer dan ooit zijn uw favoriete albums te vinden op vinyl. We namen de proef op de som en gingen in Fnac in de platenbakken snuisteren. De nieuwe Arcade Fire, of de jongste Chemical Brothers? Aanwezig! Ook recente parels als Caribous Swim en Becoming A Jackal van Villagers ontbreken niet en worden met een unieke code geleverd om online de MP3-versie te downloaden. Naast de jonge honden treffen we evengoed opgepoetste klassiekers van Chet Baker, James Brown of The Rolling Stones in het vak ‘new arrivals’.

Het Nederlandse Music On Vinyl is zo’n label gespecialiseerd in het herwaarderen van moeilijk te vinden lp’s. In hun catalogus staan klassiekers van Jimi Hendrix, Leonard Cohen of Miles Davis, broederlijk naast moderne mijlpalen als Grace van Jeff Buckley of The Score van Fugees. ‘Allemaal titels die nauwelijks of niet op vinyl verschenen zijn en waar vraag naar is’, zegt labelmanager Angelo Schifano. ‘Dat merken we aan de feedback op ons internetforum. Vooral albums die stammen uit begin jaren 90, de grungeperiode, vinden gretig aftrek. Alice In Chains, Rage Against The Machine, en ga zo maar door. Platen worden dus ook gekocht door mensen die te jong zijn om dat uit pure nostalgie te doen.’

Het is een bizarre trend: jongeren uit het digitale tijdperk die teruggrijpen naar de meest klassieke van alle geluidsdragers. ‘Wie opgegroeid is met de barslechte klank van opgefokte cd’s en iPods in z’n oren hoort wel degelijk het verschil’, beweert Schifano. ‘Wij werken dan ook exclusief met hoogstaand vinyl van 180 gram, in een mooie gerestaureerde hoes en het liefst met extra bonustracks op de plaat. Vinyl is iets om te koesteren, en wij leveren waar voor je geld. Onze uitgave van Frankie Goes To Hollywoods doorbraakplaat Welcome To The Pleasuredome kreeg zelfs complimenten van de platenfirma; het was de beste versie die ze ooit gehoord hadden. Binnenkort verschijnt Eddie Vedders soundtrack van Into The Wild, daar ben ik erg blij om. Maar ook de nieuwe Prince willen we uitbrengen, net als het sublieme Holland van The Beach Boys uit 1973, teveel om op te sommen.’

Record stories

Waar moet een mens heen voor al dat lekkers? Op het internet vinden vinyljunks van alle slag hun zin. eBay is een schatkamer voor tweedehands vinyl, maar wees op uw hoede voor woekerprijzen, goedkope, maar illegale bootlegs en niet al te solide verzendingsmethodes. Dan bent u beter af bij gevestigde retailers als juno. co.uk, piccadillyrecords.com of boomkat.com. Dichter bij huis is de kleine, maar fijne selectie op flexx.be een aanrader.

Soms heeft een mens echter nood aan een ervaren gids in levende lijve – vraag maar aan Jean-Luc Dehaene. Voor blogs en andere internetfora u met enkele muisklikken richting de nieuwste muzikale ontdekkingen loodsten, was de platenboer diegene die het kaf van het koren scheidde. De ouderwetse platenwinkel is dé pleisterplaats voor de muziek-maniak. Bob Driege van Vynilla in Gent staat al 28 jaar op de vinylbres en ziet de huidige rehabilitatie van de grammofoon graag komen. ‘Ik krijg meer en meer mensen over de vloer die hun cd-collectie buiten kieperen en op vinyl overstappen. De compact disc is een minderwaardig product geworden, en helemaal niet zo onverslijtbaar als men ooit liet uitschijnen. Wie zijn platen goed behandelt, heeft er een leven lang geniet van. Ik weet zeker dat vinyl de cd zal overleven.’

Driege was het voorbije jaar de enige Vlaamse platenboer die zijn schouders zette onder Record Store Day, een Amerikaans initiatief dat drie jaar geleden boven de doopvont werd gehouden. Elke derde zaterdag van april zetten platenfirma’s en muzikanten hun ambassadeurs in de bloemetjes met speciale ultra limited releases. Op vinyl, dat spreekt! Driege: ‘Ik heb onder meer de hand kunnen leggen op gelimiteerde singletjes van Sonic Youth, CocoRosie en The Rolling Stones. Zelf heb ik via Vynilla Records de debuut-ep van Amatorski uitgebracht op driehonderd genummerde 10-inch plaatjes. Op twee weken tijd waren alle exemplaren de deur uit – niet slecht, toch?’

Een klant staat klaar om af te rekenen. Een luxueuze heruitgave van The Cures Desintegration en een zeldzame, groen gekleurde vinylsingle van Pearl Jams Amongst The Waves – rekening: net geen zestig euro. ‘Het is een hobby’, zegt de jongeman, en hij betaalt met de glimlach.

(Ge)luid en duidelijk

Vinyl verschijnt in drie gangbare formaten: de 12-inch-lp (op 33 toeren), de 12-inch-maxisingle (33 en 45 toeren) en de 7-inch-single (meestal 45 toeren). De voorhistorische 78-toerenplaat is niet meer in gebruik. Kwaliteit kan verschillen naargelang de samenstelling en onderhoud.

Klopt het eigenlijk wel dat vinyl beter klinkt dan cd? Volgens Ton Vermeulen van Record Industry, waar ieder jaar ongeveer drie miljoen vinyls geperst worden, is elk oor uniek. ‘Het Engelse spreekwoord ‘beauty is in the eye of the beholder’ gaat ook op voor geluid en muziek. Het staat wel vast dat de beperkingen bij het opslaan van muziek in een vinylgroef beter in ons natuurlijk gehoor liggen dan die van een cd. Cd’s slaan namelijk heel veel hoge frequenties op, wat snel als schel wordt ervaren – ‘hondentonen’, noemen wij die. Leg een vinylplaat en een cd van dezelfde mastertapes naast elkaar en je hoort het verschil. Hoe dikker en zwaarder het vinyl, hoe meer ruimte voor de groef en hoe beter de klank. Het gewicht zorgt vooral voor een betere ligging en stabiliteit, wat de luisterervaring aanzienlijk verbetert.’

Niet overtuigd? De Canadese groep Arcade Fire alvast wel. Die lieten voor hun nieuwste album The Suburbs alle tracks afzonderlijk op vinyl persen, om ze nadien weer digitaal op cd om te zetten. Net zoals het geval is bij ufo’s en de kwalificatiekansen van de Rode Duivels voor een groot toernooi heeft het kwaliteitsverschil van vinyl zijn believers en disbelievers – maar geef toe, zo’n mooie zwarte schijf is toch oneindig veel cooler en sexier dan die blinkende biermat van een cd?

Door Jonas Boel

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content