De toverlantaarn

Eerste zin Wie dit boek in handen heeft, heeft kennis van de eraan toegekende titel.

Veel meer dan een verre schoolherinnering zal Hildebrands verhalenbundel Camera obscura (1839)voor de meesten onder ons niet zijn. Grotendeels vergeten, maar wel gekoppeld aan mooie herinneringen, aangezien Nicolaas Beets, zoals de auteur in werkelijkheid heette, door middel van fijne humor een treffend en aanstekelijk beeld gaf van zijn tijd, en dat in een nog steeds vrij toegankelijke taal. Toen Suzanne Voets in het voorlaatste jaar van haar middelbare school de opdracht kreeg een profielwerkstuk te schrijven, koos ze voor Hildebrand, en aangezien ze nogal avontuurlijk aangelegd is, wilde ze meer doen dan zomaar een analyse van de Camera brengen. Ze wilde iets productiefs doen, haar eigen tijd doorheen Hildebrands toverlantaarn bekijken. Het leverde haar prompt de Nederlandse Profielwerkstukprijs op.

Terecht, want Voets’ Toverlantaarn is een grandioze leeservaring die een bijna ongelooflijke taal- en stijlbeheersing verraadt. Van de eerste pagina’s van haar verhalenbundel waan je je in een hedendaagse Hildebrandwereld waarin de kleine menselijke kantjes door middel van fijne humor niet alleen uitvergroot maar ook vergeven worden. Ronduit schitterend is bijvoorbeeld het verhaal over de Brabander die Deventer bezoekt en daar geconfronteerd wordt met een wereld, een denken en een dialect die hem volkomen vreemd zijn, waarna hij ’s avonds opgelucht de trein huiswaarts neemt. Wanneer je het leest, lach je om zo veel provincialiteit, maar zijn wij zo anders?

Wat Voets niet wil doen, is Hildebrand imiteren of persifleren. Ze wil hem gewoonweg zíjn. Ze volgt de structuur van de Camera obscura, zonder er ooit schatplichtig aan te zijn. Net zoals Beets spreekt ze haar lezers rechtstreeks toe, leert ze hen lesjes over de ware betekenis van de liefde en laat ze hen achter met nogal wat twijfels. Want in welk tijdperk speelt deze bundel? Soms waan je je in een hedendaagse sportzaal, een andere keer lijk je aanwezig te zijn op een kerstfeest van een eeuw geleden, om finaal overweldigd te worden door de raadgevingen van een tijdloze moestuinder. En nee, dan krijg je geen zin in spruitjes, maar wel in Hildebrand zelve, want De toverlantaarn smaakt naar meer.