De hoofdrolspeler werd ontslagen. De Londense metro bleek niet alleen in de film vol explosieven te zitten. En dan was er nog die ‘coupe militaire’ van Natalie Portman. ‘De thriller V for Vendetta is een interessante film voor moeilijke tijden.’

Londen, een koele avond in juni. Honderden gemaskerde, in zwarte jassen gehulde mannen en vrouwen pakken samen achter betonnen wegversperringen voor hét symbool van westerse democratie en toerisme: de Houses of Parliament. Uitgedost in de 17e-eeuwse klederdracht van hun leider – de mysterieuze en charismatische opstandeling V, die een revolutie ontketent in een toekomstige totalitaire samenleving – staan ze oog in oog met het regeringsleger voor een climax die zal uitmonden in de vernietiging van het Britse machtsbastion.

Maar vanavond stottert de revolte, nu Big Ben de draak steekt met de logistieke wedloop van de crew van V for Vendetta. ‘Bim, bim, bim!’ galmt regisseur James McTeigue. Zijn ogen lachen en gillen tegelijk. ‘Die rotklok telt in mijn plaats de minuten af! Zo weinig tijd om zo veel te doen…’

De productie kreeg zowaar de toestemming om drie nachten lang heel Whitehall, van Trafalgar tot Parliament Square, af te grendelen. De explosieve scène moet hét symbool worden van de overwinning op fascistische tirannie. ‘Dat is het belangrijkste thema in het verhaal’, zegt producer Joel Silver, bekend van de Lethal Weapon- en Matrix-films. Silver kent de story als geen ander: al in 1990 nam hij een optie op de beeldroman van Alan Moore en David Lloyd. Maar de film kwam ook op een andere manier in het nieuws. Vijf weken nadat de scène onder Big Ben was gedraaid, sloegen terroristen toe in de Londense metro. De media-aandacht verschoof na 7/7 al snel van de wegomleggingen naar ontluisterende parallellen met de filmplot, waarin óók een metrostel vol explosieven wordt gestopt. ‘Terrorisme is inderdaad één van de thema’s van de film’, geeft Silver toe. ‘Maar het gaat om een ander soort terrorisme. Dit is een verfilmd stripverhaal, zoals Batman of Superman. V for Vendetta gaat níét over wat er vandaag gaande is. Dit is fictie.’

Schaduwregisseurs

En zeggen dat V for Vendetta in onverdachte tijden gewoon de aandacht trok met zijn loonlijst, en dan vooral met zijn scenaristen en coregisseurs Andy en Larry Wachowski – de breinen achter The Matrix. De nacht voordien orkestreerden de broers, die ook als producers in de generiek voorkomen, aan de zijde van McTeigue de straatscènes. McTeigue, die hier debuteert als regisseur, was destijds artistic director van de Matrix-films. ‘Vandaag waren ze niet de hele tijd op de set’, zegt Silver, ‘maar ze waren in de buurt.’

Nog vóór de release van The Matrix in 1999 huurde Silver de Wachowski’s in om een screenplay voor Vendetta te schrijven. De zaak zelf regisseren was niet meteen een optie, meent Silver. ‘Wellicht lag het verhaal wat te dicht bij The Matrix.’ De broers behielden wél het beslissingsrecht over het eindresultaat. ‘Dit is mijn regiedebuut’, aldus McTeigue. ‘Zo ongewoon is zo’n clausule niet.’

Het eerste script van de Wachowski’s bleef heel trouw aan de originele graphic novel. Pas in de tweede schrijfronde werd er die typische wachowskiaanse actie in geïnjecteerd en werden de structuur van de roman, de ontvlambare plot en de belangrijkste personages in een nieuwe mal gegoten. Sommige karakters verdwenen, andere kregen een nieuw profiel. Evey Hammond, bijvoorbeeld, veranderde van een beïnvloedbare zwerfster in een alerte tv-producente met een tragisch verleden die door V uit de handen van de moordende geheime politie wordt gered en door hem tot de rebellie wordt bekeerd. ‘Op die manier wordt ze een sterkere tegenpool in de film’, zegt Natalie Portman, die Evey vertolkt. ‘Als toeschouwer zie je hoe ze stap voor stap een politiek bewustzijn ontwikkelt. Het is verbluffend.’ Tijdens een cruciale martelscène werd haar hoofd kaalgeschoren. De resulterende ‘coupe militaire’ maakte op het festival van Cannes de nodige ophef. De rest van de cast, stuk voor stuk verbluffende Britten, hoeft het niet zozeer van zijn kapsel te hebben: Stephen Fry, Stephen Rea, Sinéad Cusack en John Hurt, die het hoofd van de totalitaire regering vertolkt (een clevere omkering van zijn casting als de belaagde Winston Smith in 1984).

De opnamen voor Vendetta begonnen in maart 2005 in de Babelsberg Studio’s in Berlijn. De gebroeders Wachowski hadden bijna alles naar hun hand gezet, maar het personage V lieten ze intact: een soort superheld (vertolkt door Hugo Weaving) met psychopathische neigingen, baldadige vechttechnieken en de curieuze drang om Londense historische sites op te blazen. ‘Hij is een fascinerende figuur’, zegt Weaving (u kent hem als Agent Smith in The Matrix). ‘Hij werd gefolterd en zwaar beschadigd door de overheid, hij is een wraakengel die zijn beulen wil treffen. En tegelijk is hij een heroïsche figuur die wil dat mensen hun lot in eigen handen nemen in plaats van op ideeën van de regering te zitten wachten.’

Precies die mix van zwakzinnigheid en zwier maakte Vendetta zo’n succes bij stripfanaten. Een groep die bijzonder kritisch kan zijn, zo blijkt. Al van bij het begin van de productie distantieerde Alan Moore zich van de film (zijn naam komt zelfs niet in de aftiteling voor), al probeert David Lloyd nadrukkelijk de gemoederen te bedaren. ‘Oké, ze hebben er hun eigen stempel op gedrukt’, aldus Lloyd. ‘Maar de Wachowski’s hebben de belangrijkste scènes behouden, het verhaal straalt nog altijd dezelfde kracht uit, en ze hebben de integriteit bewaard. Nogal wat mensen waren bang dat het een simplistisch verhaaltje over de wraak van een burgerwacht op de slechteriken zou worden. Maar het gaat veel dieper.’

Eén man, één stem

Na enkele weken op kruissnelheid ging de productie een eerste keer uit de bocht. De oorspronkelijke V, James Purefoy (zie: Vanity Fair) kreeg zijn C4 en werd vervangen door Hugo Weaving. Je hoofdrolspeler ontslaan is geen kattenpis, ook al blijft hij de hele film verborgen achter een onbeweeglijk Guy Fawkes-masker (Fawkes was betrokken bij een katholieke samenzwering in 1605 om de Houses of Parliament op te blazen). ‘We wisten dat het masker problemen kon geven’, geeft McTeigue aarzelend toe. ‘James is een geweldig acteur, maar… We konden niet anders.’

Silver is iets minder diplomatisch. ‘Laten we wel wezen: dit is een voice-over-job. Ik kan me niet voorstellen dat James Earl Jones (de stem van Darth Vader, nvdr) ooit een voet op de set van Star Wars heeft gezet. Voor mij is het met V net zo. De Wachowski’s hielden niet van de manier waarop James hun tekst bracht, punt. Ze zijn fans van Hugo, ze wilden hem van bij het begin al, dus hebben we hem in huis gehaald. Die beslissing had puur met de stem te maken.’

Vijf dagen nadat McTeigue hem had gebeld, stond Weaving in Berlijn. In zijn hotelkamer vond hij een brief van Purefoy, die hem zijn zegen gaf. ‘Hij hoéfde dat helemaal niet te doen. Ik vond het een chic gebaar.’

Portman heeft haar bedenkingen bij de wissel. ‘De geest van Purefoy zal in de film blijven zitten.’ Meer dan dat: verschillende shots van de ontslagen acteur haalden wel degelijk de finale versie. Maar Portmans engagement kwam naar haar zeggen nooit in het gedrang: de grote thema’s (Hoe ver ga je voor je overtuigingen? En is iemand die een onderdrukker met geweld bekampt een terrorist of een vrijheidsstrijder?) bleven voor haar overeind. ‘Wat ik er goed aan vind én wat me schrik aanjaagt, is dat ik geen rechtlijnig antwoord heb op de vragen die de film oproept’, zegt Portman, die als Evey een hand heeft in de beslissing om het parlement tot rokend puin te herleiden. ‘Er ís geen eenduidige boodschap. Het is nu net de bedoeling om een debat op gang te brengen, want het gaat over thema’s waar we mee te maken krijgen. Ik vind het interessant om te zien hoe een passieve toeschouwer van zijn stoel opstaat om de gang van zaken te veranderen.’ McTeigue is de laatste om haar tegen te spreken. ‘De film roept vragen op die in het huidige klimaat van groot belang zijn. Hij dwingt de kijkers om kleur te bekennen.’

De kijkers, én de grote filmhuizen. Was Warner Bros. bang voor de ongewilde link met de aanslagen van 7/7? Of haalde het echt de vooropgestelde deadline niet, zoals de officiële verklaring het wil? Feit is dat de première van 4 november (op 5 november was het 400 jaar geleden dat de aanslag van Fawkes mislukte) werd uitgesteld tot eind maart. De makers maakten van de nood dan maar een deugd, en lasten in september nog enkele draaidagen in. Niet om de provocatieve toon te milderen, bezweert McTeigue, maar om de rol van Evey uit te diepen. ‘Londen heeft een lange geschiedenis op het vlak van aanslagen’, aldus de regisseur. ‘Of je het nu hebt over Guy Fawkes of het IRA, die gebeurtenissen maken al zo lang deel uit van het Londense bewustzijn. Daarom wou ik niet echt reageren op de recente gebeurtenissen. Het is gewoon de wereld waarin we op dit moment leven. V is een interessante film voor moeilijke tijden.’

V FOR VENDETTA: VANAF VANDAAG IN DE BIOSCOOP

Door Matt Mueller. Copyright Premiere