Een jong meisje vertrekt met haar geradicaliseerde lief naar het Midden-Oosten: door de aanslagen in Parijs is de Franse film Les cowboys plots akelig actueel. En ook hier is er een Belgische link: hoofdrolspeler François Damiens, razend populair bezuiden taal- en landsgrens, maar in Vlaanderen nog onbekend. ‘Meer dan over jihad is Les cowboys een film over een vader die zijn dochter zoekt.’
Amper vier dagen na de aanslagen spoorde François Damiens (42) – in Frankrijk goed op weg om Benoît Poelvoorde en Jérémie Renier van hun troon van populairste film-Belgen te stoten – al naar Parijs om er op televisie over Les cowboys te praten. Dat het vreemd voelde de Thalys te nemen, vertelde hij daar, en dat hij zowel in Brussel als in Parijs overal de angst in de lucht voelde hangen. Dat hij niet goed was van wat er gebeurd was maar ook dat we niet mogen plooien, dat we verder moeten leven, en dat het net daarom belangrijk is dat Les cowboys gewoon zoals gepland in de zalen komt.
Les cowboys begint in 1994, toen de woorden jihad en islamitisch terrorisme nog niet tot de dagelijkse woordenschat behoorden, en eindigt in 2011, toen je de cijfers 9 en 11 niet meer samen kon gebruiken zonder beelden van instortende wolkenkrabbers op te roepen. 2011 was ook het jaar waarin Osama Bin Laden gedood werd, een jaar waarin hier nog niemand wakker lag van Islamitische Staat. Debuterend regisseur Thomas Bidegain (sinds Un prophète (2009) de vaste coscenarist van Gouden Palmwinnaar Jacques Audiard) markeert het vorderen der jaren met de terroristische aanslagen in New York, Madrid en Londen, beelden die iedereen herkent, zelfs vanaf een televisiescherm ergens in de achtergrond.
Voor een country-and-westernfestivals frequenterende familie hebben die nieuwsberichten een persoonlijke betekenis: dochter Kelly is in 1994 met haar geradicaliseerde vriendje naar het Midden-Oosten vertrokken – waarbij overigens niet Molenbeek maar Antwerpen een draaischijf van het jihadisme is. Voor vader Alain (François Damiens) begint een jarenlange zoektocht die herinnert aan John Waynes speurtocht naar zijn door indianen ontvoerde nichtje in John Fords westernklassieker The Searchers (1956). Alleen zijn de indianen hier islamitische radicalen. En meer nog dan aan John Wayne doet Alains verhaal denken aan dat van Dimitri Bontinck. Althans in Vlaanderen, want of het nu om mediageile vaders van Syriëstrijders gaat of om razend populaire acteurs-komieken als François Damiens, in België stopt bekendheid nog steeds aan de taalgrens.
Ken je Dimitri Bontinck?
FRANÇOIS DAMIENS: Nog nooit van gehoord. Waarom?
In Vlaanderen is hij de bekendste ouder van een – inmiddels teruggekeerde Syriëstrijder – en net als jouw personage ging hij zelf op zoek naar zijn kind. Ben je ter voorbereiding gaan praten met ouders die hun kind op jihad zagen vertrekken?
DAMIENS: Nee, want het verhaal van Les cowboys begint in 1994, toen we nog maar heel weinig van jihadisme wisten. Ik herinner me nog dat toen in 2001 het eerste vliegtuig zich in de WTC-torens boorde iedereen dacht dat het een ongeval was. Pas bij het tweede vliegtuig beseften we dat het om een aanslag ging. Op het moment dat Alain zijn dochter Kelly kwijtspeelt, zit hij nog helemaal in die pre-9/11-mindset.
Net als Alain komt het publiek nooit te weten waarom Kelly vertrekt.
DAMIENS: Volgens mij heeft het gewoon met die periode in haar leven te maken. Kelly is een fragiel meisje van vijftien of zestien dat op zoek is naar zichzelf en een moslimvriendje heeft dat aan het radicaliseren is. Als je dan net iets te weinig met je ouders praat, gaat zoiets snel de verkeerde kant op. Vroeger gingen jongeren drugs gebruiken in Londen of joints roken op Goa maar vandaag heb je er die gaan strijden. Maar goed, de film focust niet op het kind dat op jihad vertrekt maar op de familie die achterblijft. Dit is een film over een man die zijn dochter zoekt. Een man uit een heel normaal gezin dat zich plots in de chaos bevindt van een wereld die het niet meer begrijpt.
Je bent zelf vader. Begrijp je de obsessie van een vader die niet kan aanvaarden dat zijn kind vertrokken is?
DAMIENS: Tuurlijk. Die man kiest er niet voor om zijn werk, zijn vrouw, zijn geld en al zijn vrienden te verliezen. Dat zijn de gevolgen als je nog maar één doel in het leven hebt. Onderweg verlies je iedereen. Wanneer Alain op een bepaald moment gewoon gevraagd wordt hoe het met hem gaat, kan hij niet anders dan kwaad antwoorden dat je zoiets toch niet vraagt aan een man die zijn dochter kwijt is. Hij heeft een heel bruuske, soms ronduit botte kant.
Dat is een understatement voor hoe hij op die vraag antwoordt.
DAMIENS: Ja, maar je kunt zijn reactie wel begrijpen. Ik vind het boeiend om te tonen dat er achter die botheid ook een gevoelige man schuilt. Alain is eigenlijk heel menselijk. De boodschap van de film is voor mij ook dat jihadisme in alle mogelijke milieus voorkomt. Net zoals men twintig jaar geleden zei dat je drugs overal tegenkomt. Dit is een gewoon gezin, geen gezin met een moeilijk leven, een problematische voorgeschiedenis en een vader die alcoholicus is, geen gezin dat met z’n elven op tien vierkante meter in de Parijse banlieue woont en waarvan de kinderen hun plaats in de samenleving niet vinden. Nee, dit is een gezinnetje uit de Voor-Alpen. Papa werkt, mama werkt, gezellig huisje, cowboyfeestjes in het weekend. La vie quoi.
La vie quoi. Wanneer je serieuzere rollen speelt, zoals in Tango libre (2012), Suzanne (2013) en La famille Bélier, zijn die steeds uit het leven gegrepen. Je speelt mensen die we kennen.
DAMIENS: Dat is ook wat mij het meeste interesseert, rollen waarin iedereen zich kan herkennen. Het is een beetje zoals ik deed in de verborgencameraprogramma’s (als ‘François L’Embrouille’, nvdr.) waar ik bekend mee ben geworden: het is de realiteit. Sciencefiction, bovennatuurlijke verhalen, dat soort scenario’s interesseert me niet. Familieverhalen wel, omdat ze universeel zijn. Ik doe liever het echte leven. Naast mijn werk heb ik zelf ook een heel normaal leven. Ik heb dat nodig om te kunnen acteren want in je spel haal je altijd dingen uit je dagelijkse leven. Maar als je permanent aan het draaien bent, voortdurend in dat wereldje zit, dan gaat dat niet.
Lukt het nog om tussendoor weer je normale leven op te pikken? Je bent toch met de verborgen camera gestopt omdat je te bekend werd?
DAMIENS: Ja, ik kon het in België niet blijven doen omdat ik voortdurend herkend werd. Zelfs met een plaksnor en een pruik op werkte het niet meer. Ik ben dan in Frankrijk en Zwitserland met de verborgen camera gaan draaien, tot ik ook daar te bekend werd. Maar terugkeren naar mijn alledaagse leven tussen de opnames door is geen probleem. Sterren die beweren dat ze dat niet kunnen, hebben er gewoon geen zin in. Ze doen het met opzet niet. Kijk, niemand is verplicht om in Saint-Tropez op vakantie te gaan. Wie dat toch doet, die wil gezien worden. Ik ben nog nooit door paparazzi gefotografeerd op vakantie.
Waar ga je dan op vakantie?
DAMIENS: Ik ga zeilen, of ik ga naar een landelijk stukje Bretagne.
Je zou ook nog rustig in Vlaanderen op vakantie kunnen gaan. Daar kent niemand je.
DAMIENS: Dat heb ik gemerkt. Toen ik Les cowboys op het Film Fest Gent ging presenteren, werd ik door niemand herkend. Ik woon in Lasne, zo’n dertig kilometer ten zuiden van Brussel, en onderweg naar de hoofdstad moet ik ook door enkele Vlaamse gemeenten: het ene moment zit je vijf kilometer lang naar iedereen te zwaaien, het volgende word je vijf kilometer lang compleet genegeerd en dan zit je weer vijf kilometer als een gek te zwaaien naar alle fans. C’est rigolo.
Grappig ja, maar ook een beetje triest, toch?
DAMIENS: Op bepaalde vlakken zijn de verschillen tussen Vlaanderen en Wallonië haast even groot als die tussen Wallonië en Duitsland, hoewel we één land zijn. Dat is jammer, want de rijkdom zit net in de verschillen, in de complementariteit. Natuurlijk zorgen die verschillen soms voor wat frictie, maar in een koppel werkt dat toch ook zo? Jullie hebben wat meer Germaanse trekjes en wij zijn iets meer zuiders. De ene eet dus wat vroeger en de andere wat later. Prima, toch? Maar het zou inderdaad goed zijn als we elkaar op cultureel vlak wat beter leerden kennen. Daarom vind ik het fijn dat bijvoorbeeld de Magrittes echte Belgische filmprijzen zijn, die zowel naar Nederlandstalige als Franstalige producties kunnen gaan.
In Vlaanderen worden die toch vooral als prijzen voor de Franstalige cinema beschouwd, hoor.
DAMIENS: O ja? Matthias Schoenaerts heeft er anders wel al één gewonnen en ik nog geen. Zeg nog eens dat we chauvinisten zijn. (lacht)
LES COWBOYS
Vanaf 9/12 in de bioscoop.
DOOR SAM DE WILDE
François Damiens : ‘DE BOODSCHAP VAN LES COWBOYS IS DAT JIHADISME IN ALLE MOGELIJKE MILIEUS VOORKOMT. NET ZOALS MEN TWINTIG JAAR GELEDEN ZEI DAT JE DRUGS OVERAL TEGENKOMT.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
